Tętniak serca – przyczyny, objawy, badania, leczenie tętniaka na sercu

Co to jest tętniak serca?

Tętniaki często są kojarzone z tętnicami, zwłaszcza z tętniakiem aorty. W odniesieniu do naczyń krwionośnych jest to poszerzenie ich światła wypełnione krwią. Natomiast tętniak serca (ang. ventricular aneurysm) to uwypuklenie fragmentu bliznowato zmienionej tkanki serca.

Wyróżnia się dwa typy tętniaków na sercu.

• Tętniaki prawdziwe powstają zwykle w na przedniej ścianie lewej komory, w okolicy koniuszka serca. Tkanka bliznowata, z której są zbudowane, rzadko ulega pęknięciu. Nie ma natomiast zdolności kurczenia się, ani prawidłowego przewodzenia impulsów.
• Tętniaki rzekome powstają kiedy krew wydostaje się z przerwanego naczynia wieńcowego lub z pękniętej komory serca do worka osierdziowego. Otaczające tkanki ograniczają dalsze krwawienie, jednak ryzyko pęknięcia tętniaka rzekomego jest dużo większe.

Tętniak serca po zawale i inne przyczyny tętniaka na sercu

Tętniak lewej komory występuje u 10 proc. chorych po przebytym zawale mięśnia sercowego z uniesieniem odcinka ST (STEMI) z całkowitym zamknięciem lewej tętnicy wieńcowej. Jest to zdecydowana większość wszystkich przypadków tętniaka serca. Czasami jednak, aneuryzm powstaje w tkance nie objętej blizną pozawałową.

Tętniak może sporadycznie występować u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca, w czasie epizodu ostrego niedokrwienia. Bardzo rzadkimi przyczynami są: przerwanie ciągłości tętnicy wieńcowej w wyniku urazu klatki piersiowej, choroba Chagasa, sarkoidoza. Z uwagi na tak specyficzną etiologię, tętniak serca u dzieci rozpoznawany jest sporadycznie.

Rzekome tętniaki na sercu występują dużo rzadziej. Najczęściej powstają również jako powikłanie zawału. Tętniak prawdziwy może stać się rzekomym, jeśli dojdzie do jego pęknięcia. Do pozostałych przyczyn należą powikłania po zapaleniu mięśnia sercowego, zabiegach kardiochirurgicznych lub cewnikowaniu naczyń wieńcowych, np. w czasie koronarografii.

Aneurysm – jakie są objawy tętnika w sercu?

Przy tętniaku serca objawy długo mogą się nie pojawiać z uwagi na powolny rozwój zmiany. Ten typ tętniaka zazwyczaj rozwija się w lewej komorze. „Bańka” tętniaka może utrudniać przepływ krwi do tkanek obwodowych, a tym samym ograniczać wydolność pacjenta, co bywa wyraźnie odczuwane zwłaszcza przy wysiłku fizycznym. Ponadto wewnątrz tętniaków mogą tworzyć się skrzepliny. Jeśli taki skrzep dostanie się do naczyń krwionośnych, może spowodować zator danego naczynia i niedokrwienie tkanki. Może to skutkować np. udarem mózgu lub bolesnym niedokrwieniem kończyny.

Blizna po zawale nie przewodzi prawidłowo impulsów pobudzających mięsień do skurczu. Stąd mogą się pojawić trudne do wyleczenia komorowe zaburzenia rytmu serca. Duże tętniaki uniemożliwiają prawidłowe kurczenie się mięśnia sercowego, co prowadzi do jego niewydolności. Objawami niewydolności są:

• osłabienie,
• duszność,
• obrzęki (powiększenie obwodu brzucha, przyrost masy ciała),
• suchy kaszel, czasami z odkrztuszaniem podbarwionej krwią treści.

Badania serca w rozpoznaniu tętniaka

Ryzyko pęknięcia tętniaka serca prawdziwego jest znacznie większe niż tętniaka prawdziwego. Niesie to za sobą ryzyko groźnego dla życia krwotoku. Diagnostyka bywa problematyczna, ponieważ do najczęstszych objawów należą: ból w klatce piersiowej, duszności i objawy niewydolności serca. Wszystkie wymienione symptomy występują również w przebiegu choroby wieńcowej, na którą zachorowalność jest dużo większa. W trakcie osłuchiwania często występuje szmer skurczowo-rozkurczowy, który z kolei może być trudny do odróżnienia od szmeru w przebiegu niedomykalności mitralnej. Zmiany w badaniu EKG są również niespecyficzne.

Podstawą do rozpoznania aneuryzmu serca jest badanie echokardiograficzne (UKG). Badanie to można wykonać przez klatkę piersiową, ale dużo większą dokładność uzyskuje się z zastosowaniem głowicy przełykowej. W celu oceny przepływu krwi do i z tętniaka wykonuje się badanie dopplerowskie.

Zmiany widoczne w EKG przy tętniaku lewej komory to uniesienie odcinka ST w odprowadzeniach przedsercowych.

Bardzo dobrym narzędziem do zobrazowania tętniaka prawdziwego lub rzekomego są również badania, takie jak tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. Badania te pozwalają ocenić obecność skrzeplin we wnętrzu tętniaka, zmierzyć średnicę jego szyjki i jamy. W prostym badaniu RTG może być natomiast widoczna zmiana sylwetki serca.

Do różnicowania tętniaków prawdziwych i rzekomych wykorzystuje się wymienione badania obrazowe, TK i MR. Tętniaki rzekome wyróżniają się tym, że ich szyjka jest dużo węższa niż jama.

Leczenie i rokowanie przy tętniaku na sercu

Obecność tętniaka lewej komory istotnie zwiększa ryzyko zgonu po zawale serca. Istnieje ryzyko arytmii, niewydolności serca czy powikłań zatorowo-zakrzepowych. Wskazane jest stosowanie farmakologicznej profilaktyki przeciwkrzepliwej, np. antagonistami witaminy K (acenokumarol, warfaryna). Jeśli u pacjenta pojawiają się nawracające epizody komorowych zaburzeń rytmu lub farmakologiczne leczenie niewydolności serca jest nieskuteczne, należy podjąć leczenie kardiochirurgiczne. Operacja przy tętniaku serca polega na usunięciu zmiany i wykonaniu pomostowania aortalno-wieńcowego (CABG), czyli tzw. by-passów. Taki zabieg znacznie poprawia rokowanie i stan zdrowia pacjenta.

W przypadku pacjentów z nieleczonym tętniakiem rzekomym, ryzyko pęknięcia i wystąpienia śmiertelnego krwotoku wynosi prawie 50 proc.. Podstawą jest również leczenie kardiochirurgiczne polegające na usunięciu tętniaka i zamknięciu pękniętej ściany serca.

Bibliografia:

1. P. Gajewski (red.): Interna Szczeklika 2015: Medycyna Praktyczna 2015, s. 211.
2. S. J. Hutchison: Diagnostyka powikłań zawału serca, wyd. I. Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2010; s. 139–143.
3. H. A. Ba’Albaki, S. D. Clements (1989), Left Ventricular Aneurysm: A Review. Clinical Cardiology; https://doi.org/10.1002/clc.4960120102
4. C. Frances, A. Romero, D. Grady (1998), Left ventricular pseudoaneurysm. Journal of the American College of Cardiology. https://doi.org/10.1016/S0735-1097(98)00290-3