Opieka paliatywna – czym jest, zasady świadczeń

Opieka paliatywna – dla kogo i kiedy?

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 października 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej [2] opieką paliatywną w Polsce obejmuje pacjentów w schyłkowych fazach chorób przewlekłych: nowotworowych, neurologicznych (następstwa chorób ośrodkowego układu nerwowego), kardio- i pulmunologicznych oraz pacjentów cierpiących na AIDS czy odleżynowe owrzodzenia ciała.

O objęciu pacjenta dorosłego lub dziecka opieką paliatywną decyduje lekarz ubezpieczenia zdrowotnego (lekarz rodzinny, onkolog lub inny specjalista), bądź lekarz przy wypisie ze szpitala. O wystawieniu skierowania decydują wskazania medyczne.

Na szpitalnym oddziale medycyny paliatywnej większość łóżek okupowanych jest zwykle przez pacjentów z rozpoznaniem choroby nowotworowej, u których występują nasilone dolegliwości bólowe i fizjologiczne, pobudzenie oraz inne objawy trudne do opanowania w warunkach domowych, a także pacjenci z progresją choroby nowotworowej, czyli tak zwanymi przerzutami.

W ramach pozaszpitalnej opieki paliatywnej refundowanej przez Narodowy Fundusz Zdrowia, istnieją trzy formy leczenia:

• ambulatoryjna (poradnia medycyny paliatywnej),
• hospicjum stacjonarne,
• hospicjum domowe.

Przeczytaj też: Kim jest opiekun osób starszych?

W poradni opieki paliatywnej

Ambulatoryjnie można skorzystać z poradni medycyny paliatywnej, gdzie dostępne jest specjalistyczne poradnictwo medyczne i psychologiczne zorientowane na kontrolowaniu uciążliwych objawów somatycznych i leczeniu bólu, a także przygotowaniu pacjenta i jego rodziny do nieuchronności śmierci.

Oferta poradni medycyny paliatywnej adresowana jest do pacjentów, którzy zdecydowali o przerwaniu uporczywego leczenia przyczynowego, są jednak nadal aktywni wystarczająco, by dotrzeć na spotkania w gabinecie lekarskim bądź psychologicznym. Możliwość dotarcia na takie spotkania jest często niezwykle ważna dla pacjenta dorosłego, pragnącego jak najdłużej podejmować niezależne decyzje dotyczące swojego zdrowia i życia.

Przeczytaj też: Opieka nad osobą chorą na Alzheimera

Hospicjum domowe

Hospicyjna opieka paliatywna nie musi odbywać się na terenie wyspecjalizowanego ośrodka, jeżeli stan pacjenta jest stabilny i otoczony jest on opieką bliskich mu osób. W ramach świadczeń hospicjum domowego udzielane są porady lekarskie (przynajmniej 2 razy w miesiącu), wizyty pielęgniarskie (minimum 2 razy w tygodniu, dostępne 7 dni w tygodniu, 24 godziny na dobę). Personel hospicjum domowego pomaga również przy organizacji niezbędnego sprzętu, jak łóżko rehabilitacyjne, stojaki na kroplówki, tlen i inne wyroby medyczne czy choćby wózek inwalidzki. Dba również o zapewnienie niezbędnych badań diagnostycznych, zlecanych przez lekarza zatrudnionego w hospicjum.

Przeczytaj też: Czym są doświadczenia z pogranicza śmierci z naukowego punktu widzenia?

Kiedy do hospicjum stacjonarnego?

Oddział medycyny paliatywnej i hospicjum stacjonarne przeznaczone są przede wszystkim dla pacjentów z trudnymi do kontrolowania w warunkach domowych objawami, bez rokowań na wyleczenie.

Gdy zakończono leczenie przyczynowe, nieprzynoszące efektów i pacjent decyduje się na leczenie w ramach opieki paliatywnej, warto zacząć wspólnie rozważać możliwość ostatecznego przeniesienia chorego do placówki specjalistycznej. Postępujące osłabienie wynikające z chorób przewlekłych i toku ich leczenia powoduje rosnące uczucie lęku, a zwalczanie wszechogarniającego bólu nie sprzyja podejmowaniu racjonalnych decyzji.

Jeżeli leży ci na sercu dobro chorego, rozmowy o pobycie na oddziale medycyny paliatywnej bądź w hospicjum stacjonarnym rozpocznij odpowiednio wcześnie.

Opieka paliatywna i hospicyjna na tym etapie choroby to głównie działania zorientowane na zapewnienie komfortu, łagodzenie objawów somatycznych i zapobieganie powikłaniom, takim jak rany odleżynowe. Drugim aspektem działań jest opieka psychologiczna, mająca na celu łagodzenie cierpień psychicznych i zaspokajanie potrzeb psychicznych pacjenta zgodnie z zasadą akceptacji nieuchronności śmierci.

Przeczytaj również: Czym zajmuje się opiekun medyczny?

Perinatalna opieka paliatywna i hospicyjna opieka paliatywna

Hospicjum perinatalne to miejsce, w którym pomoc otrzymują kobiety w ciąży i ich dzieci, a także reszta najbliższej rodziny, spodziewającej się przyjścia na świat dziecka w wadami letalnymi płodu, po wcześniejszym przeprowadzeniu specjalistycznych badań w ośrodku diagnostyki prenatalnej.

Personel hospicjum stacjonarnego wspiera rodzinę od momentu diagnozy przez całą ciążę, a także w czasie porodu. Rodzice poznają rokowania i przewidywane scenariusze dalszego postępowania. Dzięki temu są przygotowywani do opieki nad ciężko chorym dzieckiem.

Jeśli dziecko przeżyje poród i okres okołoporodowy, może zamieszkać z rodzicami, w tak zwanym hospicjum domowym. Odtąd pracownicy hospicjum pomagają przygotować dom i wyposażyć go w niezbędny sprzęt do opieki nad chorym noworodkiem.

Opieka hospicyjna to także pomoc socjalna i duchowa – poprzez grupy wsparcia składające się z rodziców, którzy znaleźli się w podobnej, trudnej sytuacji.