NDE – czym są doświadczenia z pogranicza śmierci z naukowego punktu widzenia?

Doświadczenia z pogranicza śmierci – co to za zjawiska?

Doświadczenia z pogranicza śmierci (z angielskiego near-death experience, w skrócie NDE) to różnego rodzaju odczucia zmysłowe, które dotykają osoby znajdujące się w stanie zagrożenia życia, a także w stanie śmierci klinicznej. Śmiercią kliniczną nazywamy sytuację, w której dochodzi do zatrzymania krążenia, ustania akcji serca oraz oddechu, jednak nie dochodzi do śmierci mózgu. Śmierć kliniczna jest więc stanem odwracalnym, a funkcje życiowe można przywrócić na drodze reanimacji.

W doniesieniach neurobiologicznych opisywane są najczęściej następujące doświadczenia z pogranicza śmierci (NDE):

• wrażenie bycia martwym;
• wrażenie przebywania poza własnym ciałem;
• wrażenie poruszania się w tunelu, na którego końcu widoczne jest światło;
• spotkanie z nieżyjącymi osobami;
• widzenie postaci związanych z kultem religijnym i wyznawaną wiarą;
• przegląd własnego życia, najważniejszych wydarzeń z przeszłości;
• wrażenie dotarcia do pewnej bariery/ściany, ze świadomością, że po jej przekroczeniu nie będzie już powrotu do dotychczasowego życia.

Przeczytaj też: Nerwica lękowa – przyczyny, objawy, leczenie

Co ciekawe, zjawiska z pogranicza w większości nie były pozytywnie odbierane przez osoby, które ich doświadczały. Większości z nas wydaje się, że NDE wiążą się z odczuwaniem stanu euforii i błogości, jednak aż 56% osób przeżywało wówczas negatywne emocje. Warto przybliżyć sobie charakterystykę najczęściej występujących doświadczeń z pogranicza, by móc lepiej wyobrazić sobie opisywane w tym artykule zjawiska.

To też może Cię zainteresować: Tanatofobia, czyli lęk przed śmiercią

Wrażenie bycia martwym – najczęstsze doświadczenie z pogranicza

Świadomość bycia martwym (z angielskiego awareness of being dead) to najpowszechniej występujące doświadczenie z pogranicza śmierci. Warto wiedzieć, że wrażenie bycia martwym jest związane nie tylko ze stanem śmierci klinicznej. Takie odczucie jest cechą charakterystyczną zespołu Cotarda, czyli schorzenia psychiatrycznego, nazywanego również zespołem chodzącego trupa. Jest to rzadkie zaburzenie, które może współistnieć z silną depresją. Pacjent z zespołem Cotarda może uważać, że jego organizm jest w stanie rozpadu lub że części jego ciała lub poszczególne narządy nie istnieją. Takie przekonania na temat własnego ciała nazywane są w psychiatrii urojeniami nihilistycznymi. Nadal nie wiadomo, skąd bierze się tego rodzaju odczucie, jednak pojawiają się hipotezy, wskazujące, że przyczyną tego stanu są zaburzenia w obrębie płatów ciemieniowych i kory przedczołowej.

Sprawdź: DMT – jak działa ta substancja?

Wrażenie przebywania poza własnym ciałem

Pacjenci zazwyczaj opisują to doświadczenie jako unoszenie się ponad własnym ciałem, a nawet oglądanie własnego ciała z pewnej wysokości. Może ono wynikać z zaburzeń w integracji bodźców sensorycznych, które pochodzą ze zmysłu dotyku, a także zmysłu wzroku i czucia głębokiego. Przyczyną zaburzeń integracji może być niedokrwienie ośrodkowego układu nerwowego.

Poczucie przebywania poza własnym ciałem można również wywołać farmakologicznie poprzez podawanie ketaminy. Ketamina to środek o działaniu znieczulającym, stosowany podczas krótkich zabiegów chirurgicznych. Działania niepożądane, które mogą wystąpić po podaniu tej substancji, to m.in. halucynacje, koszmary senne i splątanie. Ketamina utrudnia integrację sensoryczną pomiędzy poszczególnymi zmysłami, co potwierdza opisaną powyżej hipotezę, dotyczącą przyczyn występowania tego zjawiska z pogranicza.

Czytaj również: Nerwiak – co to jest? Przyczyny, rodzaje, objawy, leczenie

Warto wspomnieć, że wrażenie przebywania poza ciałem może również być elementem tak zwanego paraliżu sennego. Stan ten polega na niemożności wykonywania ruchów, przy zachowanej świadomości. Podczas paraliżu sennego możemy mieć również do czynienia z występowaniem różnego rodzaju halucynacji. Czynnikami, które predysponują do występowania tego zaburzenia snu jest stres psychiczny, praca w trybie zmianowym oraz podróżowanie między różnymi strefami czasowymi.

Zobacz też: Parasomnie, czyli zaburzenia snu

Wrażenie poruszania się w tunelu

Jednym z doświadczeń z pogranicza jest wrażenie przemieszczania się w tunelu w kierunku źródła światła. Doniesienia naukowe pokazują, że takie wrażenie może być wywołane przez niedokrwienie siatkówki. Siatkówka jest tą częścią naszego oka, która odbiera bodźce wzrokowe. Co więcej, wrażenia przemieszczania się w tunelu mogą również doświadczać piloci, którzy doznają podczas lotu nagłego i silnego przeciążenia. Niedokrwienie siatkówki może wynikać z zanurzeń krążenia krwi, towarzyszącym zatrzymaniu akcji serca.

Warto wiedzieć, że niektóre schorzenia okulistyczne również wiążą się z tak zwanym widzeniem tunelowym (lunetowatym), które przypomina opisywane w tym akapicie doświadczenie z pogranicza. Do schorzeń tych należy m.in. jaskra, czyli choroba, u której podstawy leży nadmierny wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego, co prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego, a co za tym idzie – do utraty wzroku.

To też może Cię zainteresować: Świadomy sen – czy można nauczyć się kontrolować sny?

Spotkanie z nieżyjącymi osobami – możliwe przyczyny doświadczenia

Kolejnym interesującym doświadczeniem z pogranicza jest spotkanie nieżyjących, znanych nam osób. Przyczyną takich wrażeń wzrokowych mogą być uszkodzenia w ośrodkowym układzie nerwowym, które powstają na skutek niedokrwienia, a co za tym idzie – niedotlenienia mózgu. Mózg poprzez wzmożoną aktywność w jednym obszarze stara się zrekompensować spadek aktywności w innym obszarze, co może powodować tego rodzaju halucynacje wzrokowe.

Inną przyczyną, która może tłumaczyć tego rodzaju wrażenia wzrokowe, jest zwyrodnienie plamki żółtej w oku. Plamka żółta to obszar siatkówki, który cechuje się największym zagęszczeniem czopków, czyli receptorów odbierających wrażenia wzrokowe. Zwyrodnienie tego obszaru może powodować nawet przywidzenia postaci znanych nam z bajek.

Sprawdź też: Czy enteogeny są w Polsce legalne?

Czynniki predysponujące do NDE

Wiele doniesień naukowych skupia się na cechach osób, które przeżyły doświadczenie z pogranicza śmierci. Dlaczego jedni doświadczają tego typu zjawisk, a u innych one nie występują pomimo stanu zagrożenia życia? Okazało się, że płeć, religia, czy wykształcenie pacjenta nie wpływają na częstość występowania tego typu doświadczeń. Podobnie jest z czasem trwania nieprzytomności i zatrzymania akcji serca – nie zauważono, by wydłużenie tych okresów wpływało na występowanie NDE.

Czynnikami, które związane są z częstszym występowaniem doświadczeń z pogranicza śmierci, są m.in.:

• wiek pacjenta powyżej 60. roku życia;
• uprzednie przeżycie NDE;
• wielokrotna resuscytacja podczas danej hospitalizacji;
• wywiad lunatykowania, a także nadwrażliwości węchowej.

Doświadczenia z pogranicza śmierci to nadal słabo poznane zjawiska. Choć istnieje kilka hipotez dotyczących ich etiopatogenezy, to nadal tak naprawdę nie wiemy, skąd dokładnie się biorą. Potrzeba jeszcze wielu obserwacji i badań naukowych, by dowiedzieć się więcej o tych intrygujących doświadczeniach.