Tanatofobia – przyczyny, objawy i leczenie lęku przed śmiercią

Czym jest tanatofobia?

Pojęcia tego użył po raz pierwszy Zygmunt Freud, a pochodzi ono z połączenia dwóch greckich słów „thanatos” – śmierć i „phobos” – strach. Tanatofobia to jedna z wielu fobii specyficznych, zaklasyfikowana przez WHO do kategorii zaburzeń nerwicowych, związanych ze stresem i jego postacią somatyczną. Zaburzenia lękowe w postaci fobii według ICD 10 (Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych) to grupa zaburzeń psychicznych, w których lęk jest wywoływany wyłącznie przez pewne określone sytuacje, w rzeczywistości niegroźne. Oprócz panicznego strachu chory odczuwa też objawy fizyczne, takie jak duszność czy kołatanie serca.

Przeczytaj też: Nadwrażliwość układu współczulnego – objawy

Skąd biorą się fobie?

Za powstawanie zaburzeń lękowych odpowiada obszar ludzkiego mózgu zwany ciałem migdałowatym, powiązany z częścią limbiczną układu nerwowego. Szczególnie istotną rolę odgrywa on w kształtowaniu wspomnień związanych z emocjami. Powstawanie fobii zwykle ma początek w dzieciństwie, kiedy ciało migdałowate rozwija się stosunkowo szybko w stosunku do innych elementów układu limbicznego. Często fobia odczuwana w życiu dorosłym jest pochodną jakiegoś traumatycznego wydarzenia lub wspomnienia z przeszłości. Wykazano, że skłonności do fobii mogą występować rodzinnie.

To też może Cię zainteresować: Jak objawia się osobowość wieloraka?

Paniczny lęk przed śmiercią – tanatofobia – przyczyny

Chyba każdy z nas obawia się śmierci swoich bliskich – rodziców, małżonków, dzieci. Osoby z tanatofobią panicznie boją się też własnej śmierci i są przekonane, że nastąpi ona wkrótce. Jakie mogą być przyczyny tanatofobii?

Chorobliwy lęk przed śmiercią u różnych osób może mieć różny wymiar:

• fizyczny – śmierć to fizyczne umieranie ciała. Ludzie boją się bólu i śmiertelnej choroby, która może wycieńczyć organizm i ograniczyć sprawność. Umieranie może boleć;
• społeczny – ludzie boją się samotności. Z jednej strony obawiają się zostać opuszczonymi przez bliskich, z drugiej – lękiem napawa pozostawienie bliskich po własnej śmierci z niedokończonymi sprawami, takimi jak długi czy brak zapewnionej opieki nad dziećmi;
• religijny – ludzie wierzący, niezależnie od wyznania, mają wizję życia po śmierci. Jednak życie wieczne zależy od jakości życia doczesnego – wielu obawia się tego, co spotka ich „po drugiej stronie” – nagroda czy kara? Perspektywa cierpienia w życiu wiecznym może napawać strachem.

Przeczytaj też: Czym są doświadczenia z pogranicza śmierci z naukowego punktu widzenia?

Jak rozpoznać tanatofobię?

Bardzo często osoba cierpiąca na dolegliwość, jaką jest tanatofobia, nie jest tego świadoma i nie zdaje sobie sprawy z tego, że odczuwany lęk jest niewspółmierny do sytuacji. W rozpoznaniu tej przypadłości pomocna jest obserwacja przez inne osoby.

Objawy tanatofobii

Zachowanie

Osoba cierpiąca na chorobliwy lęk przed śmiercią stara się unikać wszelkich sytuacji wyzwalających silny niepokój. Nie chce rozmawiać o śmierci ani miejscach z nią związanych. Nie odwiedza grobów na cmentarzu i nie bierze udziału w pogrzebach. Unika przechodzenia obok cmentarzy czy domów pogrzebowych. W przypadku lęku o osoby bliskie uporczywie sprawdza, czy nic im nie grozi.

Przeczytaj też: Placebo – co to jest?

Objawy somatyczne

Jak dla każdej innej fobii, tak i w tym przypadku charakterystyczne jest pojawianie się objawów somatycznych, które towarzyszą napadowi panicznego strachu. U osoby cierpiącej na tanatofobię w sytuacjach wyzwalających lęk będą pojawiały się:

• przyspieszone tętno,
• przyspieszony oddech,
• nadmierna potliwość,
• drżenie rąk,
• duszność,
• ucisk w gardle,
• zawroty głowy,
• omdlenia.

Są to normalne reakcje organizmu na strach i zagrożenie, ale w przypadku tanatofobii pojawiają się nawet na samą myśl o śmierci, pogrzebie czy wizycie na cmentarzu.

Lęk przed śmiercią – czy jest konieczne leczenie?

Tanatofobia jest oficjalną jednostką chorobową i jako taka podlega leczeniu. Jeśli specyficzne objawy lękowe i somatyczne utrzymują się ponad 6 miesięcy i znacząco przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu – warto skorzystać z pomocy specjalisty. Odpowiednią osobą będzie lekarz psychiatra, który zaleci odpowiednią terapię oraz leki.

Zobacz również: Opioidy – kiedy się je stosuje?

W leczeniu fobii z powodzeniem stosuje się terapię poznawczo-behawioralną, pozwalającą „oswoić” sytuacje wywołujące lęk. Kontrowersyjną wśród psychologów jest metoda NLP – programowania neurolingwistycznego, która odnosi również skutki w leczeniu fobii. Każda z metod terapii powinna być dopasowana indywidualnie do osoby chorej i prowadzona regularnie.

Tanatofobia w przypadku silnych napadów lęku może wymagać leczenia farmakologicznego. Zwykle stosuje się różne leki antydepresyjne.

Wierzącym pomóc mogą też konsultacje religijne z osobą duchowną.

Każdy zapewne zdaje sobie sprawę z nieuchronności śmierci, ale i z jej zagadkowości. Nikt jeszcze nie opisał w sposób potwierdzony, co się dzieje z człowiekiem po zakończeniu życia. Co jest „po drugiej stronie”? Lęk przez nieznanym jest całkowicie naturalny. Ważne jest jednak zachowanie równowagi między życiem „tu i teraz”, a myśleniem o przyszłości.

Szczególnie ciężki dla wrażliwych psychicznie osób może być okres jesienny, kiedy to – nie tylko w Polsce – wspomina się zmarłych. Na każdym kroku można natknąć się na elementy związane z wizytami na cmentarzach – znicze i dekoracje, w mediach pełno jest wspomnień i nastrojowych programów. W połączeniu z jesiennymi chłodami i coraz dłuższymi wieczorami tworzy to atmosferę sprzyjającą rozwojowi lęków i depresji. W tym okresie warto szczególnie uważnie obserwować bliskie osoby ze swojego otoczenia, aby w porę zauważyć ewentualny problem i spróbować pomóc im cieszyć się życiem.