Ręka szponiasta – przyczyny, objawy, jak wygląda i jak się leczy?

Co to jest ręka szponiasta i jak wygląda?

Ręka szponiasta jest terminem określającym charakterystyczne ułożenie ręki, a konkretnie palców powstałym w wyniku uszkodzenia lub porażenia nerwu łokciowego. Nerw łokciowy jest nerwem obwodowym, mieszanym – zawiera włókna czuciowe oraz ruchowe. W dużym uproszczeniu można określić, że nerw łokciowy zaopatruje palec V, IV oraz połowicznie palec III, a także częściowo inne mięśnie dłoni we włókna nerwowe czuciowo-ruchowe. Uszkodzenie lub porażenie nerwu łokciowego będzie prowadzić do nienaturalnego ustawienia palca IV i V. Palec IV i V ulega wyprostowaniu w stawach śródręczno-paliczkowych oraz zgięciu w stawach międzypaliczkowych. Dodatkowo prowadzi do odwiedzenia palca V.

Przeczytaj też: Złamany palec – objawy, przyczyny, leczenie

Patologiczne ułożenie palców IV i V przypominają ułożenie szponów, stąd efekt porażenia nerwu łokciowego określa się ręką szponiastą. Zniesienie unerwienia czuciowo – ruchowego palców ręki prowadzi do przykurczów mięśni palców oraz mięśni zlokalizowanych w śródręczu.

Ręka szponiasta – przyczyny

Jak wspomniano powyżej główną przyczyną powstania ręki szponiastej jest uszkodzenie lub porażenie nerwu łokciowego. W trakcie diagnostyki ręki szponiastej należy określić czy przyczyna powstania ręki szponiastej jest odwracalna czy nieodwracalna. Niektóre przyczyny udaje się usunąć i problem ręki szponiastej można wyleczyć.

Główne przyczyny prowadzące do powstania ręki szponiastej:

• uraz, w tym również przerwanie ciągłości nerwu łokciowego;
• ucisk wywołany przez struktury znajdujące się w obrębie nerwu łokciowego;
• ucisk okolicy stawu łokciowego wywołany przez długotrwałe opieranie się o łokcie, kontakt z krawędzią szyby w samochodzie;
• zespół kanału nerwu łokciowego;
• nawrotowe przemieszczenie nerwu.

Uszkodzenie nerwu łokciowego, porażenie, ucisk

Nerw łokciowy położony jest niezbyt głęboko w strukturach mięśniowych, szczególnie jeśli rozpatrujemy okolicę stawu łokciowego, gdzie przebiega prawie pod skórą. Bezpośredni uraz w okolicy stawu łokciowego prowadzi do stłuczenia nerwu łokciowego. Po urazie nerwu pojawia się ostry palący ból przebiegający przez całe przedramię, aż do palców ręki (prąd w palcach). Następnie odczuwa się mrowienie i drętwienie lub niedowład palca IV i V ręki. Uderzenie w okolice łokcia może powodować okresowe porażenie nerwu łokciowego. Urazy związane ze złamaniami końców bliższych kości przedramienia – szczególnie wieloodłamowe, mogą wywołać czasowe lub trwałe uszkodzenie nerwu. Do uszkodzenia nerwu łokciowego może dojść w przypadku powstania ran ciętych przedramienia.

Ucisk na nerw łokciowy w wyniku którego może powstać ręka spastyczna może być wywołany przez:

• pasmo łącznotkankowe znajdujące się między przegrodą międzymięśniową przyśrodkową, a głową przyśrodkową mięśnia trójgłowego;
• zbyt duża głowa przyśrodkowa lub ścięgno mięśnia trójgłowego;
• tkankę łączną znajdującą się nad bruzdą nerwu łokciowego;
• mięsień nadkłykciowo-łokciowy;
• zmiany zlokalizowane w okolicy dołu łokciowego: torbiele galaretowate, przerośnięta błona maziowa.

Zespół kanału nerwu łokciowego jest rodzajem neuropatii związanej z uwięźnięciem nerwu łokciowego w tunelu, który utworzony jest przez struktury otaczające nerw łokciowy. W fizjologicznych warunkach, podczas zgięcia w stawie łokciowym dochodzi do rozciągnięcia nerwu łokciowego oraz zwężenia kanału przez, który przebiega nerw łokciowy. W wyniku patologicznych przemian może dojść do nieprawidłowego rozrostu tkanki łącznej, która może powodować powstanie ucisku nerwu łokciowego oraz dawać objawy ręki szponiastej.

Ręka szponiasta – objawy

Ręka szponiasta jest ostatecznym objawem związanym z porażeniem nerwu łokciowego. Jeśli jest rozwijający się patologiczny proces w obrębie przedramienia, pacjenci będą odczuwać objawy zwiastujące ucisk nerwu. Jeśli ręka szponiasta powstaje tuż po urazie (złamanie, rana cięta) może świadczyć o trwałym uszkodzeniu nerwu łokciowego. Przywrócenie sprawności palców ręki wymaga leczenia operacyjnego oraz długiej rehabilitacji.

Rozwijający się patologiczny ucisk nerwu łokciowego będzie dawał początkowo objawy drętwienia i mrowienia palca V i IV ręki. Ból przeważnie zlokalizowany jest w okolicy łokcia. Pacjenci mogą natomiast odczuwać promieniowanie bólu do palców po stronie przyśrodkowej przedramienia. Osoby wykonujące precyzyjną pracę mogą zauważyć u siebie szybszą męczliwość rąk, niezgrabność palców, niekiedy przedmioty, którymi wykonują pracę mogą wypadać im z rąk.

Zaawansowane porażenie nerwu łokciowego może prowadzić do zaniku mięśni kłębiku oraz mięśni międzykostnych. Zginacze oraz prostowniki zachowują swoją funkcję ponieważ unerwione są przez pozostałe nerwy: pośrodkowy i promieniowy. Finalnie dochodzi do szponiastego ustawienia ręki. Patologiczne ustawienie dotyczy szczególnie palca IV i V – wyprost w stawie śródręczno-paliczkowym oraz zgięcie w stawach międzypaliczkowych. Opisywane uszkodzenie należy odróżniać od tego czym jest ręka błogosławiąca (wtedy uszkodzony jest nerw pośrodkowy) i ręka opadająca (uraz dotyczy nerwu promieniowego).

Leczenie porażenie nerwu łokciowego

Leczenie chirurgiczne podejmuje się w przypadku uszkodzenia nerwu łokciowego w wyniku przecięcia lub uszkodzenia w przebiegu wieloodłamowego złamania końca bliższego kości przedramienia. Po zabiegu konieczna jest rehabilitacja.

Operacja nie jest konieczna w przypadku lżejszego porażenia nerwu łokciowego, które leczy się zachowawczo stosując poduszki ochronne na łokcie, zmianę nawyków związanych z opieraniem się na łokciach na twardym podłożu. Unikanie maksymalnego zgięcia w łokciach. Niekiedy można zostawać unieruchomienie stawu łokciowego w szynie gipsowej lub ortezie.

Bibliografia

„Neurologia Tom 1 i 2” – W. Kozubski, P. Liberski – Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2013,

„Ręka, łokieć, ramię” – pod redakcją T. Sz. Gaździk, Wrocław 2010.

„Traumatologia narządu ruchu, tom 2” – D. Tylman, A. Dziak, Warszawa 1996.