Uszkodzenie i porażenie nerwu łokciowego

Jak przebiega nerw łokciowy i co unerwia?

Nerw łokciowy pochodzi z gałązek nerwów rdzeniowych splotu ramiennego. Przebiega w dole pachowym, następnie na ramieniu w sąsiedztwie tętnicy ramiennej. W okolicy stawu łokciowego leży on bezpośrednio pod skórą – w bruździe na tylnej powierzchni nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej – rowku nerwu łokciowego. Jest to też najczęstsze miejsce jego uszkodzenia. Nawet uderzenie w tę okolicę może spowodować oprócz silnego bólu i mrowienia uszkodzenie nerwu. Na przedramieniu nerw przebiega wraz z tętnicą łokciową oddając swoje gałęzie: grzbietową, powierzchowną oraz głęboką.

Nerw łokciowy to nerw mieszany. Zakres unerwienia czuciowego obejmuje palec V i IV zarówno po stronie grzbietowej jak i dłoniowej oraz przyśrodkową część palca III. Jeśli chodzi o unerwienie ruchowe nerw łokciowy unerwia mięśnie dłoni odpowiedzialne między innymi za ruchy kciuka.

Przeczytaj też: Złamany palec – objawy, przyczyny, leczenie

Przyczyny porażenia nerwy łokciowego

Do porażenia nerwu łokciowego dochodzi zazwyczaj przy urazach dalszego końca kości ramiennej i okolicy stawu łokciowego (złamania lub zwichnięcia w stawie łokciowym) i jest to dosyć częsty uraz. Rzadziej dochodzi do uszkodzenia nerwu w obrębie nadgarstka. Porażenie może być całkowite lub objawy mogą występować w przypadku ucisku na nerw. Objawy uszkodzenia nerwu łokciowego mogą pojawiać się bezpośrednio po urazie ale również nawet po upływie dłuższego czasu od urazu, nawet kilka lat po nim. Dzieje się tak w przypadku, gdy pojawiająca się kostnina uciska na nerw łokciowy.

Do uszkodzenia nerwu łokciowego dochodzi nie tylko podczas zwichnięcia stawu lub złamania, gdy ulega on uszkodzeniu przez odłamki kostne ale również z powodu chorób zapalnych czy działania toksycznych substancji.

Uszkodzeniom nerwu łokciowego sprzyja silne opieranie się na zgiętym łokciu. W przypadku niektórych zawodów prawdopodobieństwo wystąpienia uszkodzenia nerwu łokciowego jest większe (telefonistka, zegarmistrz itd.).

Zespół rowka nerwu łokciowego to kolejna przyczyna uszkodzenia nerwu. Występuje on częściej u mężczyzn i w kończynie dominującej. Na skutek powtarzających się mikrourazów, urazów przeciążeniowych pojawiają się zmiany bliznowate w tkankach uciskające na nerw i powodujące dolegliwości bólowe łokcia oraz objawy neurologiczne.

Objawy uszkodzenia nerwu łokciowego

Przy porażeniu nerwu łokciowego upośledzone są ruchy w stawie promieniowo-nadgarstkowym oraz ruchy palców. Zgięcie ręki w nadgarstku jest osłabione, podobnie jak zgięcie palców IV i V. Niemożliwe jest zaciśnięcie dłoni w pięść. Chory nie może rozstawić palców na boki oraz zestawić ich. Również ruch przywodzenia kciuka jest zniesiony lub osłabiony.

Przy porażeniu nerwu łokciowego, szczególnie w początkowym etapie, charakterystycznym objawem (a raczej zespołem objawów) jest tak zwana ręka szponiasta. Palce IV i V są nadmiernie wyprostowane w stawach śródręczno-paliczkowych jednak zgięte w stawach międzypaliczkowych co powoduje, że wyglądają jak szpony. Dzieje się tak z powodu zaburzeń ruchomości ale także pojawiających się przykurczów mięśni.

Pojawiają się zaniki mięśni w obrębie dłoni (wygładzeniu ulega kłębik palca V). Dochodzi do zaburzeń ukrwienia oraz wydzielania potu w obrębie dłoni. Skóra jest sina, chłodna i sucha. Zaburzone jest również czucie w obrębie samej ręki oraz palców IV i V.

Jeśli chodzi o zespól rowka nerwu łokciowego objawy narastają w czasie powoli. Początkowo pojawiają się w nocy, później także podczas dnia. Stopniowo zaczynają zaburzać ruchomość kończyny i jej funkcjonowanie. Nieleczony zespół ucisku na nerw łokciowy może doprowadzić do trwałych zmian i powikłań

Czasem, zwłaszcza w wyniku urazu, uszkodzeniu mogą ulec także inne nerwy. Wówczas objawy mogą być zróżnicowane. W przeciwnym wypadku mówimy o izolowanym uszkodzeniu nerwu łokciowego.

Rozpoznanie i leczenie porażenia nerwu łokciowego

W rozpoznaniu uszkodzenia nerwu łokciowego najistotniejsze są objawy kliniczne, które w połączeniu z badaniem neurologicznym pozwalają na postawienie diagnozy. W celu potwierdzenia diagnozy wykonuje się elektromiografię, dzięki której możliwa jest ocena stopnia uszkodzenia nerwu łokciowego (czy włókna nerwowe są całkowicie przerwane czy nie).

Leczenie uszkodzonego nerwu łokciowego jest najczęściej leczeniem zachowawczym, w którym główną rolę odgrywa rehabilitacja. Oprócz rehabilitacji ruchowej – wykonywanie ruchów biernych i czynnych, stosuje się codzienne masaże. Niekiedy konieczne bywa chirurgiczne usunięcie blizny wytworzonej po urazie, która to może stanowić przeszkodę dla tworzących się nowych włókien nerwowych i powodować powstawanie nerwiaków. Pomocne jest zażywanie w czasie rekonwalescencji preparatów wielowitaminowych (szczególnie zawierających witaminę PP oraz witaminy z grupy B), które wspomagają regenerację nerwów.

Zespół rowka łokciowego

Jeśli problemem jest zespół rowka nerwu łokciowego, stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz wspomniane wcześniej preparaty witaminowe, jednak w niektórych przypadkach konieczna jest operacja. Wskazania do leczenia chirurgicznego to:

• brak poprawy po 6-12 tygodniowym leczeniu farmakologicznym;
• nasilenie dolegliwości lub pojawienie się niedowładów mimo leczenia zachowawczego;
• długo trwająca choroba z zaburzeniami neurologicznymi, które nie rokują poprawy po zastosowaniu leczenia zachowawczego.

Istnieje wiele sposobów leczenia chirurgicznego zespołu rowka nerwu łokciowego. Najczęściej wykonuje się odbarczenie nerwu poprzez przecięcie pasm ścięgnistych, które zamykają bruzdę nerwu i poszerzenie przestrzeni, w której przebiega nerw łokciowy. Inne metody, między innymi przełożenie nerwu łokciowego na przednią powierzchnię stawu łokciowego, wiążą się z naruszeniem mięśni i kości i następową długotrwałą rehabilitacją.

Po standardowej operacji odbarczenia nerwu łokciowego, zalecane jest szybkie uruchomienie i rozpoczęcie ćwiczeń. Ważne jest by decyzję o operacji podjąć odpowiednio wcześnie, zanim jeszcze wystąpią poważne niedowłady, bowiem daje to szansę powrotu do całkowitej sprawności kończyny. Gdy objawy trwają kilka miesięcy (dłużej niż 3-4 miesiące) dochodzi już do przykurczy i zaników mięśni. Wówczas efekty operacji nie są tak dobre. Dlatego tak ważne jest by nie bagatelizować objawów.