Choroba Köhlera – aseptyczna (jałowa) martwica kości łódkowatej – przyczyny, objawy, leczenie

Aseptyczne (jałowe) martwice kości – czym są?

Aseptyczne martwice kości to szeroka grupa schorzeń, których wspólną cechą jest obumieranie komórek kostnych i niszczenie kości bez udziału czynnika infekcyjnego, ropnego (stąd określenie „jałowe”).

Do jałowych (aseptycznych) martwic kości zaliczamy ok. 40 chorób, m.in.:

• chorobę Köhlera I (martwica kości łódkowatej),
• chorobę Freiberga-Köhlera II (jałową martwicę głowy II kości śródstopia lub, rzadziej, głowy III kości śródstopia),
• chorobę Perthesa (martwicę głowy i szyjki kości udowej),
• chorobę Scheuermanna (martwicę trzonów kręgów),
• chorobę Haglunda (martwicę nasady kości piętowej).

Do martwic tkanki kostnej zalicza się ponadto chorobę Koeniga, tj. oddzielającą martwicę kostno-chrzęstną kolana.

Czytaj również: Naczyniak kręgosłupa: rodzaje i leczenie

Choroba Köhlera (I, II) – przyczyny i objawy

Choroba Köhlera I to jałowa martwica kości łódkowatej zlokalizowanej w obrębie stopy. Choroba najczęściej występuje u dzieci w wieku 3–12 lat, częściej u chłopców.

Choroba Köhlera II (choroba Freiberga-Köhlera II) to jałowa martwica kości śródstopia (II lub, rzadziej, III kości śródstopia) również należąca do młodzieńczych martwic kości. Chorobę najczęściej obserwuje się u chłopców w wieku 11–18 lat.

Tak jak w przebiegu wszystkich jałowych martwic kości, u podłoża choroby nie leży czynnik infekcyjny.

Martwica tkanki kostnej może być wyzwolona przez:

• urazy (w tym mikrourazy),
• zmiany przeciążeniowe,
• chemioterapię,
• zażywanie niektórych leków (np. glikokortykosteroidy) i nadużywanie alkoholu,
• choroby autoimmunologiczne (np. reumatoidalne zapalenie stawów),
• zatory i mikrozatory,
• choroby krwi (np. anemię sierpowatą),
• zaburzenia hormonalne,
• predyspozycje genetyczne.

Często kilka z powyższych czynników nakłada się. U podłoża patofizjologii choroby Köhlera leżą zaburzenia ukrwienia kości wywoływane przez powyższe czynniki.

Wśród objawów jałowej martwicy kości dominuje ból stopy z tendencją do nasilania się. Dolegliwości bywają większe po intensywnym wysiłku fizycznym czy długim chodzeniu itd. Bólowi może towarzyszyć obrzęk stopy. Czasem dołącza się też pogrubienie (zgrubienie) na skórze na wysokości zajętej kości.

Choroba Köhlera – jakie badania na kości?

Dla postawienia rozpoznania konieczne jest uzupełnienie badania podmiotowego i przedmiotowego o badanie radiologiczne (RTG kości). Dla choroby Köhlera charakterystyczne jest to, że zmiany kliniczne znacznie wyprzedzają zmiany radiologiczne, co, przy niskiej swoistości objawów, utrudnia wczesne postawienie rozpoznania.

Obraz radiologiczny zależy od stopnia zaawansowania choroby, RTG może wykazywać: odwapnienie kości, nekrozę tkanki kostnej, cechy sklerotyzacji, fragmentację lub zniekształcenia kości, cechy odbudowywania struktury kostnej (w fazie gojenia).

Jałowa martwica kości łódkowatej – leczenie

W leczeniu choroby Köhlera istotne znaczenie ma postępowanie objawowe (leki przeciwbólowe) oraz unikanie przeciążeń i urazów stopy (dzięki temu schorzenie nie postępuje, a kości ulegają odbudowie). Zaleca się też stosowanie odpowiednich wkładek i fizjoterapię – ich celem jest zapobieganie postępowi choroby i łagodzenie bólu kości oraz stopy, ale też uniknięcie wystąpienia zwyrodnień w okolicznych stawach. Przed wdrożeniem leczenia konieczna jest diagnostyka obrazowa.

Jeżeli jałowa martwica kości występuje na tle określonej choroby (np. autoimmunologicznej), konieczne jest właściwe jej leczenie. Jeśli natomiast istnieją przypuszczenia, że u podłoża zaburzenia może leżeć stosowanie leków, odstawia się je (w miarę możliwości) itd.

Dobrze prowadzona choroba, przy przestrzeganiu określonych zasad, cechuje się dobrym rokowaniem (jeżeli choroba nie zajęła stawu, możliwe jest całkowite wycofanie się zmian i odbudowa tkanki kostnej).