Pochodne sulfonylomocznika – działanie, zastosowanie i skutki uboczne

Pochodne sulfonylomocznika – doustne leki na cukrzycę

Pochodne sulfonylomocznika to leki, których stosowanie rekomendowane jest w leczeniu cukrzycy typu 2. Sulfonylomocznik to połączenie mocznika z amidami kwasów benzosulfonowych. Od odkrycia pierwszej cząsteczki minęło bardzo wiele lat, dlatego uległa ona licznym modyfikacjom i obecnie wyróżniamy dwie generacje tych leków. Do I generacji zaliczany jest tolbutamid, karbutamid oraz chlorpropamid, które ze względu na swoje działania niepożądane są w większości wycofane z lecznictwa. Druga obejmuje takie substancje jak: gliklazyd, glikwidon, glimepiryd, glipizyd, glibenklamid. W Polsce dostępne są tylko trzy z nich, z wyjątkiem glikwidonu i glibenklamidu. Niewielka różnica w budowie cząsteczki sprawiła, że nowsze leki na cukrzycę mają silniejsze powinowactwo do receptorów znajdujących się w komórkach β trzustki. Różnice pomiędzy nimi dotyczą czasu trwania efektu terapeutycznego po przyjęciu leku oraz czasem działania.

Pochodne sulfonylomocznika – działanie

Leki na cukrzycę z tej grupy działają przez wiązanie się ze specyficznym receptorem (SUR1) dla sulfonylomoczników zlokalizowanych na komórkach β trzustki. Blokując dopływ potasu przez kanał zależny od ATP, błona komórkowa ulega depolaryzacji i zapobiega samorzutnemu rozprzestrzenianiu się jonów wapnia. Zwiększony przepływ jonu do komórek β powoduje skurcz włókien białkowych odpowiedzialnych za proces uwalniania insuliny do przestrzeni pozakomórkowej. Nasilenie wyrzutu hormonu automatycznie powoduje wzrost jego stężenia w osoczu i obniżenie poziomu cukru we krwi. Na przestrzeni lat opisano również wiele interesujących pozatrzustkowych działań tych preparatów. Okazuje się, że w trakcie leczenia wątroba, mięśnie szkieletowe oraz adipocyty (komórki tkanki tłuszczowej) stają się bardziej wrażliwe na działanie insuliny. Stosowanie leków na cukrzyce z tej grupy zmniejsza stres oksydacyjny, korzystnie wpływa na poziom trójglicerydów i cholesterolu oraz zmniejsza reaktywność płytek krwi.

Pochodne sulfonylomocznika – wskazania i preparaty

Wskazaniami do stosowania są cukrzyca insulinozależna, czyli typu 2 u osób, które mimo przestrzegania odpowiedniej diety i wysiłku fizycznego nie uzyskały kontroli glikemii. Leki z tej grupy mogą być stosowane w monoterapii w przypadku nietolerancji lub przeciwwskazań do metforminy. Mają też swoje miejsce w terapii skojarzonej nieinsulinowej dwulekowej (w połączeniu z metforminą) i trójlekowej, jako dodatek do leków inkretynowych, i/ lub inhibitorów SGLT-2, metofminy, pioglitazonu i akarbozy.

Wszystkie preparaty w Polsce zawierające gliklazyd (np. Diaprel MR, Gliclada), glimepiryd (np. Glibetic, Avaron) oraz glipizyd (np. Glipizyde BP) dostępne są na receptę i objęte są refundacją. Cena za opakowanie zawierające 30 tabletek mieści się w przedziale 3-10 zł.

Niewątpliwą zaletą jest fakt, że występują one w postaci tabletek. W przypadku stosowania doustnych leków przeciwcukrzycowych terapię należy rozpoczynać od małych dawek ze względu na wystąpienie ryzyka hipoglikemii. W zależności od uzyskanych wyników dawkę zwiększa się co 1-2 tygodnie, aż do osiągnięcia stabilizacji kontroli glikemii. Przyjmuje się je zawsze w trakcie posiłku, w całości, popijając odpowiednią ilością wody. Zazwyczaj jedna dawka leku dziennie jest wystarczająca.

Pochodne sulfonynolmocznika – przeciwwskazania i skutku uboczne

Pochodnych sulfonylomocznika nie stosuje się w przypadku cukrzycy typu 1. Przeciwwskazaniem jest także ciąża, okres laktacji oraz niewydolność nerek. W trakcie kuracji należy pamiętać o regularnym przyjmowaniu posiłków, aby nie dopuścić do zagrażających zdrowiu spadków cukru. Objawy mogące świadczyć o hipoglikemii to:

• bóle i zawroty głowy,
• znużenie,
• brak koncentracji,
• drgawki.

W skrajnych przypadkach symptomy tego działania niepożądanego mogą przypominać udar. Przeciwwskazaniem jest równoczesne stosownie tych leków z mykonazolem w każdej postaci (żel doustny, tabletki). Należy zachować szczególną ostrożność przy łączeniu z chlorpromazyną, glikokortykosteroidami i lekami stymulującymi pracę tarczycy. Ponadto picie alkoholu i przyjmowanie doustnych leków na cukrzycę może mieć nieprzewidywalne skutki uboczne, ponieważ może dojść do nasilenia lub osłabienia działania hipoglikemizującego.

Przeprowadzono wiele badań porównujących stosowanie glimepirydu, glibenklamidu i glipizydu z metforminą. Ich głównym celem było zbadanie wpływu tych substancji na rozwój chorób układu sercowo-naczyniowego, które bardzo często towarzyszą cukrzycy. Okazuje się, że stosowanie gliklazydu najbardziej obniża ryzyko śmiertelności ogólnej wśród leków w swojej grupie. Jednak wśród osób stosujących monoterapię metforminą wyniki były zdecydowanie lepsze niż w przypadku osób stosujących pochodne siulfonylomocznika. Należy podkreślić, że ani terapia doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi, ani insuliną nie przyniesie zadowalających efektów, jeśli pacjent nie będzie przestrzegał prawidłowej diety.