DHEA u kobiet – wpływ na organizm, niedobór i wskazania do suplementacji

DHEA – co to jest?

Dehydroepiandrosteron (DHEA, prasteron) jest związkiem hormonalnym – słabym androgenem nadnerczowym. Podobnie jak jego siarczan (DHEAS) jest wytwarzany w warstwie siatkowatej kory w ilości 30–35 mg na dobę, a także w jądrach i jajnikach. DHEA występuje u człowieka w znacznych ilościach, kilkaset razy większych niż podstawowy męski hormon płciowy i ponad tysiąc razy większych niż żeński hormon płciowy E2. Stwierdzono, że w mózgu, szczególnie w obszarze limbicznym i hipokampie, stężenie DHEA i DHEAS jest bardzo wysokie. Oznaczenie poziomu DHEA we krwi (badanie DHEA) jest trudne z uwagi na jego krótki okres półtrwania – stąd oznacza się zwykle siarczan DHEA (DHEAS).

DHEA a organizm kobiety

Androgeny obecne w surowicy kobiet w wieku rozrodczym są produkowane przez gonady (żeńskie gruczoły płciowe), nadnercza, a także powstają w wyniku przekształcania substancji prekursorowych – tak zwanych proandrogenów we krwi obwodowej. Stężenia DHEA i DHEAS wzrastają stopniowo do trzeciej dekady życia. Szczyt wydzielania tych hormonów przypada na wiek między 20. a 30. rokiem życia. Od tego czasu poziomy DHEA i DHEAS we krwi stopniowo obniżają się osiągając 20 proc. swojej maksymalnej wartości w 70. roku życia, aż do spadku do 5 proc. w wieku 85–90 lat.

Zmniejszenie produkcji DHEA i DHEAS przez nadnercza skutkuje dużym spadkiem produkcji androgenów i estrogenów w tkankach obwodowych. Może to powodować występowanie zaburzeń i chorób, których podłoże związane jest z ogólnie pojętym procesem starzenia się organizmu, takich jak oporność na insulinę, otyłość czy osteoporoza. Potencjalne terapeutyczne zastosowanie DHEA i DHEAS u kobiet po menopauzie opiera się na założeniu, że w tym okresie życia kobiety są niemal pozbawione estrogenów, co staje się przyczyną większości problemów zdrowotnych, jakie pojawiają się w okresie pomenopauzalnym i okołomenopauzalnym.

Dowiedz się, jakie są skutki niedoboru DHEA u mężczyzn.

Za co odpowiada hormon DHEA u kobiet?

Niedobór DHEA może powodować wiele objawów, takich jak:

• obniżenie nastroju,
• zwiększenie masy ciała,
• obniżenie libido,
• osłabienie potencji,
• osteopenia (zmniejszenie gęstości kostnej),
• zmniejszenie masy i siły mięśni,
• obniżenie odporności,
• zwiększona insulinooporność,
• przyspieszenie miażdżycy,
• zwiększone ryzyko kancerogenezy (procesów nowotworzenia),
• zaburzenie pigmentacji skóry,
• powstawanie zmarszczek.

Niski poziom DHEA w surowicy krwi u osób z depresją oraz podwyższanie się go wraz z poprawą nastroju jest uzasadnieniem dla prób stosowania go w terapii depresji. Obserwowano korzystny wpływ suplementacji DHEA u pacjentów z zaburzeniami depresyjnymi, również wtórnymi do innych schorzeń (na przykład depresja u pacjentów zakażonych wirusem HIV).

Kolejnym pozytywnym skutkiem terapii DHEA dla kobiet jest podniesienie poziomu satysfakcji seksualnej pacjentek, co zapewne spowodowane jest wzrostem stężenia męskiego hormonu w surowicy krwi (w zakresie dolnej granicy normy u kobiet miesiączkujących). Terapia ta skutkuje również podniesieniem libido u pacjentek po 70. roku życia.

Dehydroepiandrosteron może mieć również zastosowanie w dermatologii kosmetycznej. Wykazano, że działając na gruczoły łojowe zwiększa on produkcję łoju u kobiet po menopauzie, a więc zapobiega wysuszaniu skóry. Dodatkowo DHEA, oprócz poprawy nawilżenia skóry, ma zdolności obniżenia stopnia jej pigmentacji (walka z przebarwieniami).

Wskazania do suplementacji DHEA u kobiet

DHEA zalecany jest osobom odczuwającym niekorzystne skutki starzenia, jak również cierpiącym z powodu chorób cywilizacyjnych: miażdżycy, otyłości, chorób sercowo-naczyniowych. Suplementacja DHEA ma szczególne znaczenie u kobiet w okresie menopauzy.

Kolejną grupą, która może odnieść korzyści z suplementacji DHEA są kobiety stosujące antykoncepcję hormonalną – stwierdzono, że obniża ona poziom DHEA, co pośrednio może przekładać się na obniżone libido u kobiet stosujących tę formę zapobiegania ciąży. Przyjmowanie DHEA z jednoczesną kontynuacją stosowania tabletek/plastrów antykoncepcyjnych może zwiększyć jakość życia seksualnego kobiety.

Dostępne na rynku farmaceutycznym preparaty DHEA mają status suplementów diety, dzięki temu można kupić DHEA bez recepty. DHEA lek występuje jedynie w postaci roztworu do wstrzykiwań w preparacie łączonym z żeńskim hormonem płciowym E2. Lek ten stosowany jest w hormonalnej terapii zastępczej w okresie około- i pomenopauzalnym. Jak stosować DHEA? Dla kobiet jednorazowa początkowa dawka wynosi 5–25 mg. Tabletki DHEA dostępne w Polsce zawierają 5, 10 lub 25 mg substancji.

DHEA jest hormonem, dlatego znalezienie DHEA w pożywieniu nie jest łatwe. Można jednak wpływać na jego poziom poprzez odpowiednie postępowanie dietetyczne. Na regulację poziomu DHEA wpływa między innymi odpowiednia suplementacja witaminy D, a także stosowanie niektórych ziół i przypraw, takich jak różeniec górski, pochrzyn dziki, kurkuma, imbir, tymianek, oregano czy cynamon.

Czy DHEA można przedawkować?

Stosowanie suplementacji DHEA wymaga jednak ostrożności – dlatego ważne jest wcześniejsze badanie poziomu hormonu.

Kobiety stosujące hormonalną terapię zastępczą nie powinny przyjmować DHEA samodzielnie – konieczna jest konsultacja lekarska. DHEA może wpływać na metabolizm innych przyjmowanych leków, zwłaszcza leków przeciwdrgawkowych (przeciwpadaczkowych) czy leków psychiatrycznych.