Mangan – co to jest, gdzie występuje, rola w organizmie, objawy niedoboru

Czym jest mangan?

Mangan to pierwiastek naturalnie występujący w glebie, powietrzu i wodzie. Należy do mikroelementów, czyli substancji, które są potrzebne organizmowi jedynie w niewielkich, wręcz śladowych ilościach. Jednakże jego obecność jest konieczna do przeprowadzania ważnych procesów biologicznych, zarówno u roślin, zwierząt, jak i ludzi.

Właściwości manganu

Mangan (Mn) to metal przejściowy, koloru srebrzystego o różowym połysku. W układzie okresowym zajmuje 25. miejsce. Może przyjmować różne stopnie utlenienia, od -III do +VII. Pod względem częstości występowania w przyrodzie, mangan zajmuje jedno z naczelnych miejsc.

Czytaj również: Miedź – rola w organizmie, niedobór, źródła

Jaką rolę w organizmie pełni mangan?

Mangan znajduje się zarówno w narządach, płynach ustrojowych, jak i tkankach człowieka. Jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu od wieku płodowego po starczy.

W I trymestrze ciąży mangan odpowiada za prawidłowy rozwój narządu słuchu. Odpowiada za przemianę cholesterolu oraz hormonów płciowych, w których kontekście ma wpływ na syntezę estrogenu u kobiet oraz ruchliwość plemników u mężczyzn.

Przeczytaj: CPM – całkowita przemiana materii – co to jest?

Podstawowe zadania, jakie pełni mangan w organizmie człowieka, to:

• ochrona przed wolnymi rodnikami, a także stresem oksydacyjnym;
• pozytywny wpływ na układ kostny (w szczególności na budowę kośćca), trzustkę, tkankę łączną oraz skórę;
• rola w prawidłowym funkcjonowaniu różnych enzymów, które biorą udział w procesie prawidłowego trawienia, łączenia białek, kwasów nukleinowych i tłuszczowych;
• odpowiedzialność za sprawność seksualną i prawidłową pracę układu nerwowego,
• regulacja tyroksyny (nieaktywnej formy hormonów tarczycy) i wpływ na utrzymanie tarczycy w stanie homeostazy;
• udział w procesie krzepnięcia krwi;
• wpływ na wytwarzanie dopaminy i procesy wchłaniania węglowodanów, glukozy oraz lipidów.

Czytaj również: Potas w diecie – produkty bogate w potas

Ile manganu jest potrzebne człowiekowi?

Prawidłowy poziom manganu w diecie przyczynia się do odpowiedniego funkcjonowania organizmu człowieka, natomiast jego niedobór lub nadmiar są szkodliwe dla zdrowia.

Trudno jednoznacznie określić optymalną dobową dawkę manganu. Amerykański Wydział Zdrowia i Medycyny określił ją na 1,8 mg manganu na dobę dla dorosłych kobiet i 2,3 mg manganu na dobę dla mężczyzn. Wyższe wartości, odpowiednio 5 i 5,5 mg, zatwierdziła Australia i Nowa Zelandia, a Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) nie podała konkretnych dawek. W Europie ogólnie przyjmuje się, że referencyjne spożycie manganu przez dorosłych powinno mieścić się w przedziale 2-3 mg na dobę. Nie zaobserwowano jednak negatywnego wpływu manganu na organizm, nawet w ilości 8-9 mg na dobę.

Sprawdź również: Dlaczego jiaogulan nazywany jest ziołem długowieczności?

Niedobór manganu

Niedostateczna ilość manganu w diecie zdarza się rzadko. Zdarza się jednak, że dochodzi do hipomanganemii. Objawy niedoboru manganu w organizmie to m.in.:

• zaburzenia koordynacji ruchowej i metabolizmu;
• słabe paznokcie oraz ich choroby np. plamica;
• wypadające włosy;
• pogorszenie słuchu;
• zmiany na skórze;
• zaburzenia pracy układu nerwowego, procesu krzepnięcia krwi, gospodarki tłuszczów i węglowodanów.

Niedobór manganu przyczynia się do zmniejszenia płodności. Jego niedobór może powodować uszkodzenia stawów i kości, w tym osteoporozę, a także opóźnienie rozwoju fizycznego przez zahamowanie wzrostu. Wpływa też na syntezę cholesterolu, nadmiernie ją zwiększając, co prowadzi do hipercholesterolemii.

Niedostateczna ilość manganu może być przyczyną przedwczesnego porodu oraz nieprawidłowego wykształcenia się szkieletu płodu. Bada się też wpływ niedoboru manganu na występowanie wielu groźnych chorób, w tym schizofrenii, stwardnienia rozsianego oraz cukrzycy.

Nadmiar manganu w diecie

Wysokie stężenia manganu w organizmie jest niebezpieczne, ze względu na działanie neurotoksyczne. Dotyka ono osoby narażone na wdychanie dymu oraz pyłu manganu. Może też stać się udziałem ludzi, którzy przyjęli jego duże ilości wraz z wodą pitną (powyżej 10 mg/1 l wody). Nadmiar manganu może prowadzić do zatruć określanych mianem manganizmu, których skutkami są m.in.:

• zaburzenia pracy organów układu rozrodczego – u mężczyzn narażonych na stały kontakt z pyłami manganu stwierdzono obniżenie libido, a nawet impotencję;
• wpływ na układ krążenia poprzez hamowanie wychwytu jonów wapnia, a także negatywne oddziaływanie na jego elementy;
• częściowe zmiany w strukturze łańcuchów DNA;
• zaburzenia funkcji poznawczych zarówno u dzieci, jak i dorosłych;
• dolegliwości ze strony ośrodkowego układu nerwowego, w tym: zaburzenia metaboliczne, utratę pamięci, dezorientację, stany niepokoju, apatię, omamy, urojenia i stany depresyjne. Nieprawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego może dawać objawy analogiczne jak w chorobie Parkinsona za sprawą uszkodzenia szklaków dopaminergicznych w mózgu.

Czytaj również: Fosfor – właściwości, źródła, badanie poziomu fosforu

W jakich produktach znajduje się mangan?

Przyjmuje się, że dzienne zapotrzebowanie na mangan w diecie wynosi około 2-3 mg. Najwięcej manganu znajduje się w:

• suchych nasionach roślin strączkowych;
• kaszy gryczanej;
• produktach zbożowych;
• płatkach owsianych;
• chlebie żytnim razowym oraz ciemnym pieczywie.

Dobrym źródłem manganu są też korzeń pietruszki i inne warzywa, gorzka czekolada, orzechy arachidowe oraz ziarna słonecznika. Znaczne jego ilości zawiera również herbata oraz niektóre owoce.

Czy potrzebna jest dodatkowa suplementacja manganu?

Odpowiednio skomponowana dieta pokrywa zapotrzebowanie organizmu na mangan. Jest on także składnikiem wielu suplementów diety, których zadaniem jest pokrycie zapotrzebowania organizmu na mikro- i makroelementy.

Warto pamiętać, że wchłanianie manganu jest zależne m.in. od stężenia żelaza we krwi. Im jest ono większe, tym mniejsza jest absorpcja manganu. Przyjmuje się, że tylko od 1 do 5% przyjmowanego manganu jest wykorzystywane przez organizm.

Czytaj również: Krzem – właściwości, zapotrzebowanie, występowanie