Grypa u niemowląt

Objawy grypy

W Polsce co roku w sezonie zimowym na grypę choruje kilkaset tysięcy do miliona osób, statystyki zależą oczywiście od zgłaszalności zachorowań przez lekarzy rodzinnych, pediatrów czy internistów, jest więc dość prawdopodobne, że wartości te są niedoszacowane.

Wirusy grypy odpowiedzialne za coroczne epidemie to głównie wirusy typu A i B. Ten pierwszy występuje u ludzi i ptaków, drugi zaś tylko u ludzi. Sporadycznie zachorowania są spowodowane wirusem C. Grypa występuje także u zwierząt i transmisja ze zwierzęcia na człowieka jest również możliwa.

Objawy grypy u niemowląt pojawiają się po około 2–3 dniach od ekspozycji na wirusa. Powoduje on ostre objawy ze strony górnych dróg oddechowych, a ponadto gorączkę, bóle głowy i bóle mięśniowe. Dolegliwości zazwyczaj mijają w ciągu 3–4 dni, czasami mogą się utrzymywać dłużej (nawet do dwóch tygodni). Dokładne zdiagnozowanie grypy u niemowląt nie jest proste, ponieważ wiele infekcji wirusowych może przebiegać podobnie. Natomiast profilaktyka grypy jest prosta, dostępna i efektywna, są to mianowicie powszechne szczepienia przeciwko grypie.

Wirusy grypy są oznaczane w specyficzny sposób, np. A/H1N1 oznacza że mamy do czynienia z wirusem typu A, litery H i N oznaczają hemaglutyninę – H i neuraminidazę – N (są to dwie cząsteczki, które znajdują się na powierzchni wirusa, dzięki którym może się on rozprzestrzeniać i infekować komórki w organizmie). Występuje kilka rodzajów każdej z tych cząsteczek, rodzaje te oznaczane są numerycznie.

Typy wirusów powodujących infekcje w danym sezonie są analizowane i przeciwko nim konstruowane są szczepionki obowiązujące w danym roku. Wirusy grypy mają niestety tendencję do mutacji, stąd nie ma jednej uniwersalnej szczepionki, która zabezpieczyłaby nas przed zachorowaniem na lata.

Przeczytaj też: Czym dopajać niemowlaka?

Jak niemowlę może się zarazić grypą?

Układ odpornościowy niemowlęcia nie działa jeszcze na najwyższych obrotach. Chociaż kształtuje się on już począwszy od życia płodowego, to jeszcze daleka droga dzieli go od sprawności jaką finalnie osiągnie. Noworodek po urodzeniu wyposażony jest w przeciwciała klasy IgG od mamy, ponieważ mają one zdolność przechodzenia przez łożysko, sam produkuje bardzo małe ilości przeciwciał klasy IgM. Po urodzeniu źródłem przeciwciał jest także mleko matki (głównie przeciwciała klasy IgA).

Z biegiem czasu przeciwciała z okresu ciąży stopniowo zanikają, produkcja własnych następuje powoli, dlatego też w życiu niemowlęcia od około 3 miesiąca pojawia się tzw. luka immunologiczna – przeciwciała od mamy zniknęły, a własne jeszcze nie są produkowane w wystarczających ilościach. Jest to okres bardzo dużej podatności na wszelkie infekcje. Trwa on średnio do 12–18 miesiąca życia. Pełna sprawność układu odpornościowego jest osiągana około 15 roku życia. Dlatego właśnie z pozoru zwykła grypa może być dla niemowlaka sporym zagrożeniem.

Do zarażenia grypą u niemowląt może dojść wszędzie: w poczekalni u lekarza, w żłobku, w domu od członków rodziny. Wirus grypy przenoszony jest drogą kropelkową, tzn. przez drobinki rozpraszane w trakcie kichania, kasłania, a także pozostawiane na różnych przedmiotach dotykanych przez osobę chorą, takich jak klamki, uchwyty, słuchawka telefonu, wspólne sztućce. Osoby chore zarażają nawet zanim pojawią się u nich objawy grypy (dorośli zwykle 1 dzień przed, dzieci kilka dni przed pojawieniem się objawów) oraz nawet wtedy, kiedy dolegliwości już miną (zakaźność utrzymuje się do 10 dni od wystąpienia pierwszych objawów). Osoba jest tym bardziej zakaźna, im miała wyższą i dłużej utrzymującą się gorączkę.

Czytaj również: Szpitalne zapalenie płuc (SZP) – przyczyny, leczenie, rokowanie

Jak przebiega grypa u niemowlaka?

Objawy grypy u niemowląt pojawiają się po 2–3 dniach od kontaktu z osobą zakaźną i rozwijają się szybko. Niemowlę nie jest w stanie wyrazić, że odczuwa bóle mięśniowe, że boli je gardło i głowa. Dlatego obraz kliniczny grypy u dziecka w tym wieku jest niecharakterystyczny.

Obiektywnym objawem grypy u niemowląt jest wysoka gorączka, której mogą towarzyszyć dreszcze. Niecharakterystyczny przebieg dotyczy jednak i tego aspektu – grypa u niemowląt może przebiegać także z niską gorączką. Ból gardła może manifestować się niechęcią do jedzenia czy niepokojem w trakcie karmienia. Ponadto mogą być widoczne powiększone węzły chłonne szyjne. Niemowlę może pokasływać, może być widoczna i słyszalna obecność wydzieliny w nosie.

Zdarza się że niemowlę oddycha inaczej niż zwykle – zdarzają się bezdechy, ale oddech może być też przyspieszony. U najmłodszych pacjentów w przebiegu grypy mogą pojawiać się objawy ze strony przewodu pokarmowego (wymioty czy biegunka). Grypa może się także w tej grupie wiekowej wikłać zapaleniem ucha – niektórzy obserwują wtedy u dziecka pocieranie rączką o ucho, nie jest to jednak swoisty objaw zapalenia ucha.

Ogólnie w przypadku grypy u niemowląt, dziecko chore zachowuje się inaczej niż zwykle, jest albo dziwnie niespokojne lub wręcz przeciwnie, apatyczne. Każda zmiana w zachowaniu dziecka wraz z innymi objawami powinna skłonić rodziców do wizyty u pediatry, szczególnie jeśli maluch miał kontakt z kimś potencjalnie zakaźnym. Ocenia się, że w grupie dzieci do 2 roku życia ryzyko hospitalizacji z powodu grypy jest większe niż w innych grupach wiekowych, dodatkowo u dzieci do 12 miesiąca życia ryzyko hospitalizacji w oddziale intensywnej terapii z powodu grypy jest dwukrotnie większe niż u dzieci starszych.

Ponad wszystko zagrożone są dzieci które z racji wieku zaliczają się do grupy wysokiego ryzyka ciężkiego przebiegu grypy, a dodatkowo cierpią na inne obciążające choroby, jak choroby serca (wrodzone wady serca) czy choroby płuc (np. dysplazja oskrzelowo-płucna).

Do najczęstszych powikłań grypy u niemowląt należą:

• wirusowe zapalenie płuc,
• bakteryjne zapalenie płuc,
• angina paciorkowcowa.

Jak sobie poradzić z grypą u niemowląt?

W przypadku grypy u niemowląt leczenie w większości przypadków jest objawowe. W wyjątkowych sytuacjach włączane jest leczenie przeciwwirusowe i dzieje się to już w warunkach szpitalnych. Leczenie objawowe u niemowląt obejmuje:

• leki przeciwgorączkowe dla dzieci i leki przeciwbólowe dla dzieci, np. paracetamol (od 3 miesiąca życia) czy ibuprofen (także od 3 miesiąca życia), bezwzględnie przeciwwskazany jest kwas acetylosalicylowy, czyli popularna aspiryna (ze względu na ryzyko ciężkiego uszkodzenia wątroby – zespół Reye’a),
• odpowiednie nawodnienie (częste przystawianie do piersi, dopajanie wodą, jeśli pojawi się biegunka czy wymioty, można zastosować doustny płyn nawadniający, dostępny w aptece,
• inhalacje z soli fizjologicznej, jeśli niemowlę kaszle lub jest obecna wydzielina w nosie (wtedy także można zastosować roztwór wody morskiej do nosa).

O sposobie leczenia niemowlęcia powinien zadecydować lekarz po zbadaniu dziecka.