Antybiotyki a leczenie grypy

Czym jest grypa i jakie są jej objawy?

Grypa jest chorobą wirusową. Wirus grypy należy do grupy tak zwanych ortomyksowirusów. Do zakażenia grypą dochodzi na drodze kropelkowej – wirus znajduje się w drobinkach powietrza wyrzucanych w czasie kaszlu, kichania. Cząsteczki wirusa są także obecne na przedmiotach codziennego użytku – na talerzach, sztućcach, pościeli itp. Wirus grypy przy 56°C zostają zdezaktywowany w czasie 3 godzin, a dopiero przy 70°C obumiera ostatecznie.

Wirus do organizmu dostaje się drogą kropelkową i namnaża w nabłonku wyścielającym drogi oddechowe. Powstaje odczyn zapalny, a do zajętych tkanek napływają komórki wydzielające czynniki związane ze stanem zapalnym, m.in. cytokiny. To one odpowiadają za objawy grypy. Pacjent uskarża się na następujące objawy:

• kaszel,
• nieżyt nosa,
• gorączka,
• czasem uczucie duszności,
• bóle mięśniowe,
• ogólne osłabienie,
• brak apetytu.

W tym kontekście u wielu pacjentów pojawia się skojarzenie: antybiotyki a leczenie grypy.

Kto i dlaczego choruje na grypę?

Lekarze dokonują rozpoznania grypy na podstawie objawów i sytuacji epidemiologicznej na danym obszarze, a potwierdzenie stanowi wyhodowanie wirusa np. z wymazu z gardła lub plwociny. Inną metodą potwierdzającą diagnozę są dodatnie wyniki badań immunologicznych.

Czynnikiem decydującym o tym, że organizm nie może uporać się z wyeliminowaniem wirusa grypy, jest jego wielka zmienność. Istnieje wiele typów, spośród których jedne odpowiadają np. za typowe zachorowania sezonowe, a inne za endemiczne przypadki tzw. grypy świńskiej, ptasiej itp. W tym ostatnim przypadku organizm nie rozpoznaje wroga ze względu na ciągłe krzyżowanie się z odmianami zwierzęcymi.

Grypa rozwija się najczęściej w ciągu tygodnia, a okres zakaźności trwa 3–5 dni po ustąpieniu objawów, u dzieci nawet kilkanaście dni. Dlaczego chorujemy na grypę? Nie każdy organizm jest narażony na infekcję w takim samym stopniu. W rzeczywistości schorzenie bardzo rzadko rozwija się u osoby wcześniej zdrowej, zdecydowanie częściej atakuje pacjentów z obniżoną odpornością organizmu, obciążonych innymi chorobami (np. przewlekła obturacyjna choroba płuc, astma, cukrzyca, wady serca, choroby nerek), kobiety w ciąży i osoby w wieku podeszłym oraz wszystkich pacjentów poddanych leczeniu immunosupresyjnemu, osłabiającemu naturalne mechanizmy odporności.

Leczenie grypy

Jak wspomniano, grypa często budzi skojarzenie: antybiotyki a leczenie grypy. Jednak leczenie grypy opiera się na kontroli i zmniejszaniu objawów choroby. Stosuje się także leki, które oddziałując na wirusa zmniejszają jego aktywność i namnażanie się w organizmie. Powodują one złagodzenie przebiegu choroby, a także stymulują układ odpornościowy organizmu do bardziej stanowczej odpowiedzi na infekcję. Do najważniejszych zaleceń w leczeniu grypy należą:

• odpoczynek w łóżku i spokój,
• picie dużej ilości płynów,
• zwalczanie gorączki – najczęściej stosowanymi lekami są paracetamol czy ibuprofen, natomiast niewskazany jest kwas acetylosalicylowy,
• walka z bólem – w przebiegu grypy często pojawia się ból głowy, ból zatok,
• zwalczanie kaszlu za pomocą leków przeciwkaszlowych i zmniejszających obrzęk błony śluzowej,
• nawilżanie powietrza – suche śluzówki sprzyjają infekcji,
• odpowiednia dieta dostarczająca składniki odżywcze, a przy tym lekkostrawna.

Ponadto stosuje się wspomniane leki przeciwwirusowe. Należą one do dwóch grup:

• inhibitory neuraminidazy, np. oseltamiwir,
• inhibitory uwalniania materiału genetycznego z cząsteczek wirusa, np. amantadyna.

Istnieją także preparaty przeciwwirusowe dostępne bez recepty, posiadające w swoim składzie inozynę. Są to leki skuteczne w leczeniu infekcji wirusowych o różnej etiologii, działające na każdym etapie rozwoju infekcji. Leki z inozyną występują w postaci syropu (wówczas łatwiej go podać małym dzieciom, stosuje się go już od pierwszego roku życia) oraz w postaci tabletek.

Antybiotyki w leczeniu grypy

Na wstępie zaznaczono, że skojarzenie: antybiotyki a leczenie grypy jest błędne, ponieważ antybiotyki zwalczają infekcję bakteryjną. Zatem są one całkowicie bezskuteczne w leczeniu grypy. Niestety objawy, takie jak kaszel i gorączka powodują, że chorzy sami sięgają po antybiotyk, licząc na szybsze ustąpienie dolegliwości lub też są one zalecane bez potwierdzenia infekcji bakteryjnej. Skutek takiego działania jest opłakany. Zażywanie antybiotyków często wiąże się bowiem z pojawieniem niekorzystnych objawów ubocznych, takich jak:

• dolegliwości związane z układem pokarmowym,
• niszczenie naturalnej flory bakteryjnej,
• namnażanie się szczepów bakterii antybiotykoopornych.

Sytuacja ulega zmianie, jeśli w przebiegu grypy pojawiają się powikłania związane z tak zwanym wtórnym nadkażeniem bakteryjnym. Wtedy połączenie antybiotyki a leczenie grypy jest jak najbardziej słuszne i wskazane. Kiedy zatem pojawia się gęsty katar z żółto-zieloną wydzieliną, ból i zaczerwienienie gardła (wskazujące na anginę), objawy zapalenia zatok, znaczne pogorszenie stanu pacjenta, wówczas celowe może być zastosowanie antybiotyków. Nigdy jednak nie należy zaczynać kuracji od tego typu leków.

Profilaktyka zachorowania na grypę

Zdecydowanie lepiej zapobiegać wystąpieniu grypy niż ją leczyć. Dysponujemy skutecznymi szczepionkami przeciwko grypie, które, podobnie jak skład leków antywirusowych, są opracowywane na każdy kolejny sezon zachorowań, stosownie do budowy dominujących typów wirusa. Co ważne, takie zabezpieczenie jest skuteczne tylko w jednym sezonie. Oznacza to, że powinno się szczepić co roku. Już po 7 dniach powstają przeciwciała chroniące nas przed wirusem. Oprócz profilaktyki samego zachorowania na grypę zasadniczym celem stosowania szczepionki jest zapobieganie wystąpieniu groźnych powikłań grypy.

Do grupy osób o zwiększonym ryzyku zachorowania, którym przede wszystkim zaleca się szczepienie, należą:

• osoby powyżej 50 roku życia,
• pensjonariusze placówek przewlekłej opieki medycznej lub opiekuńczej,
• chorzy na przewlekłe choroby układu sercowo-naczyniowego (chorobę wieńcową, niewydolność serca) lub oddechowego (w tym astmę, POChP),
• chorzy przewlekle na choroby metaboliczne (w tym cukrzycę), choroby nerek, hemoglobinopatię, choroby wątroby z niedoborem odporności,
• chorzy z upośledzeniem czynności układu oddechowego, utrudnionym usuwaniem wydzieliny z dróg oddechowych lub zwiększonym ryzykiem zachłyśnięcia (zaburzenia świadomości, otępienie, urazy rdzenia kręgowego, choroby przebiegające z drgawkami, inne choroby nerwowo-mięśniowe),
• kobiety, które planują ciążę w najbliższym sezonie epidemicznym grypy,
• osoby narażone na kontakt z chorymi, np. pracownicy domów spokojnej starości,
• personel służby zdrowia,
• osoby narażone na kontakt z dużą liczbą ludzi,
• dzieci w wieku od 6 miesięcy do ukończenia 5 roku życia.

Każda osoba chcąca zmniejszyć ryzyko zachorowania powinna poddać się szczepieniu. Najlepiej, aby odbyło się ono wczesną jesienią przed okresem zwiększonej zachorowalności na grypę, a jeśli nie było to możliwe, przy najbliższej okazji.

Dobrym rozwiązaniem jest również stosowanie leków immunostymulujących, zawierających w składzie inozynę, która wspiera organizm w walce z infekcją, a u osób o zmniejszonej odporności minimalizuje prawdopodobieństwo ich wystąpienia.