Skala Glasgow – do czego służy?

Co ocenia się w skali Glasgow?

Skala Glasgow (GSC – Glasgow Coma Scale, czyli skala śpiączki Glasgow) została stworzona w celu oceny stopnia zaburzeń świadomości pacjenta. Pomiędzy pełną świadomością, a całkowitą nieprzytomnością istnieją stany o różnych stopniach zaburzenia świadomości i ograniczenia reagowania na bodźce. Z pomocą GCS można je usystematyzować w zależności od ciężkości zaburzeń.

Skala Glasgow określa trzy kategorie reakcji, w których dokonuje się oceny:

• otwieranie oczu,
• reakcja ruchowa na bodziec bólowy,
• reakcja słowna.

W każdej z kategorii wyróżniono kilka rodzajów reakcji, jakie mogą mieć miejsce w zależności od stopnia przytomności pacjenta. Każdemu rodzajowi reakcji w danej kategorii przypisano określoną ilość punktów, które następnie się sumuje.

Ile punktów ma skala Glasgow?

Każda z trzech kategorii GSC ma inną ilość punktów, jaką można przypisać pacjentowi. Warto zauważyć, że w żadnym przypadku nie ma wartości 0 punktów.

W zakresie reakcji otwierania oczu (1 – 4 pkt.):

• spontaniczne otwieranie oczu – 4 pkt,.
• otwieranie oczu na polecenie – 3 pkt.,
• otwieranie oczu w odpowiedzi na ból – 2 pkt.,
• brak reakcji – 1 pkt.

W zakresie reakcji ruchowej (1 – 6 pkt.):

• świadomy ruch wykonany na polecenie – 6 pkt.,
• ruchy celowane, pacjent lokalizuje bodziec bólowy – 5 pkt.,
• reakcja obronna na ból, wycofanie, próba usunięcia bodźca bólowego (prawidłowa reakcja zgięciowa) – 4 pkt.,
• patologiczna reakcja zgięciowa (odkorowanie, czyli utrata czynności kory mózgowej), przywiedzenie ramion, zgięcie kończyn w łokciach – 3 pkt.,
• patologiczna reakcja wyprostna (odmóżdżenie, czyli utrata czynności pnia mózgu), odwiedzenie ramion, pacjent prostuje kończyny – 2 pkt.,
• brak reakcji – 1 pkt.

W zakresie reakcji słownej na proste pytania (1 – 5 pkt.):

• odpowiedź prawidłowa, pacjent prawidłowo podaje imię, jest zorientowany co do miejsca, czasu i własnej osoby – 5 pkt.,
• odpowiedź prawidłowa, ale pacjent jest zdezorientowany, odpowiada w sposób splątany – 4 pkt.,
• pacjent odpowiada nieprawidłowo – nie na temat, używa niewłaściwych słów, krzyczy – 3 pkt.,
• pacjent nie odpowiada w sposób zrozumiały, wydaje nieartykułowane dźwięki, jęczy – 2 pkt.,
• brak reakcji – 1 pkt.

Pediatryczna skala Glasgow

Z oczywistych powodów skali GCS w opisanej postaci nie można zastosować w przypadku małych dzieci, które nie potrafią dobrze mówić. Przyjmuje się, że dla pacjentów poniżej 4. r.ż. stosuje się tzw. pediatryczną skalę Glasgow, zawierającą inne kryteria reakcji słownej:

• dziecko uśmiecha się, gaworzy, reaguje na dźwięki i odwraca w ich stronę – 5 pkt.,
• dziecko często płacze, ale daje się uspokoić – 4 pkt.,
• dziecko jest niespokojne, reaguje płaczem na bodźce bólowe, trudno je uspokoić – 3 pkt.,
• dziecko reaguje jękiem na bodźce bólowe – 2 pkt.,
• dziecko nie reaguje żadnymi dźwiękami – 1 pkt.

Pozostałe kryteria reakcji otwierania oczu oraz reakcji na bodźce bólowe pozostają takie same, jak dla dorosłych.

Skala Glasgow – interpretacja

Po określeniu reakcji pacjenta w każdej z trzech kategorii przypisane punkty sumuje się, uzyskując w ten sposób ostateczny wynik. Maksymalna ilość punktów to 15 – oznacza to pacjenta w pełni przytomnego i świadomego. Minimalna ilość punktów to 3, co oznacza pacjenta nieprzytomnego, w stanie śpiączki.

Należy pamiętać, że punktacja w skali Glasgow służy jedynie do oceny stopnia zaburzenia świadomości, a nie jest kryterium orzekania np. o śmierci mózgowej. Najniższy wynik GCS, czyli 3 pkt. może uzyskać zarówno osoba zmarła, jak i pacjent poddany znieczuleniu ogólnemu.

Na podstawie ilości zsumowanych punktów można określić następujące stopnie przytomności pacjenta:

• 13 – 15 pkt. – pacjent przytomny, możliwe łagodne zaburzenia świadomości,
• 9 – 12 pkt. – umiarkowane zaburzenia świadomości,
• 6 – 8 pkt. – brak przytomności pacjenta,
• 5 pkt. – zanik czynności kory mózgowej,
• 4 pkt. – zanik czynności pnia mózgu,
• 3 pkt. – śmierć mózgu (nie jest to kryterium orzekania!).

Uraz głowy a skala Glasgow

Skala GCS została opracowana specjalnie po to, by móc ocenić przytomność pacjenta po urazie głowy. Utrata choć jednego punktu w ostatecznym wyniku po zaistniałym urazie jest wskazaniem do wykonania tomografii głowy.

Trudności w zastosowaniu skali Glasgow

Skala GCS nie jest idealnym narzędziem. Nie nadaje się do zastosowania w przypadku pacjentów, którzy nie mogą swobodnie mówić, np. zaintubowanych lub z afazją (zaburzeniem mowy). Nie znajdzie też zastosowania w przypadku pacjentów sparaliżowanych lub z niedowładem kończyn.

Mimo określonych kryteriów GCS wciąż pozostaje narzędziem subiektywnym, opierającym się na indywidualnej ocenie osoby badającej pacjenta.

Opracowano szereg wytycznych i wskazówek, dzięki którym ocena powinna być bardziej rzetelna. W przypadku, gdy pacjent wykazuje różnego rodzaju reakcje, uwzględnić należy tę najlepszą. Jeśli z jakiegoś powodu dana składowa nie pozwala się ocenić, nie należy przyznawać minimalnej oceny. Ostateczny wynik badania powinien zawierać wszystkie składowe z wyszczególnieniem punktów przypisanych w każdej z kategorii.

Po prawie 50 latach stosowania w medycynie skala Glasgow nadal pozostaje cennym narzędziem w pracy lekarzy nie tylko w medycynie ratunkowej, ale i w standardowym leczeniu. Stosowanie się do opracowanych wskazówek oraz ciągłe szkolenia personelu pozwalają stosować ją z dużą skutecznością na całym świecie.