Badanie położnicze – na czym polega?

Na czym polega badanie położnicze ciężarnej?

Badania położnicze stosuję się u kobiet ciężarnych i rodzących. W tym drugim przypadku zestaw badań jest nieco poszerzony.

Pierwszą częścią badania położniczego jest oglądanie całego ciała ciężarnej. Badanie kobiety w ciąży rozpoczyna się od dokładnego sprawdzenia skóry, oglądając ewentualne przebarwienia, wypryski, rozstępy oraz sprawdzając czy nie występują obrzęki.

Kolejnym etapem badania ciężarnej jest badanie ogólnolekarskie, podczas którego bada się głowę, jamę ustną, nos, oczy, tarczycę, piersi, serce, płuca, brzuch i kończyny. Jest to bardzo ważne, gdyż choroby ogólnoustrojowe mają taki sam negatywny wpływ na płód, jak i patologie dotyczące łożyska czy macicy. Przy okazji każdej wizyty powinno się mierzyć masę ciała ciężarnej, jej temperaturę i ciśnienie tętnicze krwi.

Przeczytaj również: Progesteron – normy u kobiet, w ciąży i u mężczyzn

Ocena miednicy

Jednym z najważniejszych elementów badania położniczego jest ocena miednicy. Dokonuje się jej za pomocą pomiarów zewnętrznych. Już podczas pobieżnego oglądania ciała kobiety można stwierdzić, czy jej miednica jest symetrycznie ustawiona w stosunku do osi ciała.

Pomocnym narzędziem do stwierdzenia prawidłowej budowy miednicy jest tzw. czworobok Michaelisa. Tworzą go cztery wgłębienia:

• poniżej wyrostka kolczystego piątego kręgu lędźwiowego,
• górny wierzchołek szpary pośladkowej,
• okolice kolców biodrowych tylnych górnych.

Czworobok ten powinien mieć wszystkie boki tej samej długości i być symetryczny. Każda asymetria świadczy o nieprawidłowej budowie. W przypadku miednicy płasko-krzywiczej zbliża się do kształtu deltoidu, a nawet trójkąta (górny kąt jest rozwarty). Przy miednicy ogólnie ścieśnionej górny i dolny kąt jest ostry, czworobok jest spłaszczonym rombem.

Innych pomiarów dokonuje się za pomocą miednicomierza. Jest to metalowy przyrząd przypominający cyrkiel, ale z zaokrąglonymi końcami. Należy zmierzyć wymiar:

• międzykolcowy (pomiędzy kolcami biodrowymi górnymi przednimi), który wynosi 25-26 cm,
• międzygrzebieniowy (pomiędzy grzebieniami biodrowymi) – 28-29 cm,
• międzykrętarzowy (pomiędzy krętarzami kości udowych, najbardziej wysuniętymi na bok częściami kończyny dolnej) – około 32 cm.

Końce miednicomierza przykłada się do tych punktów, a na podziałce odczytuje wynik. Jeśli wszystkie te wymiary są zmniejszone, miednica jest ogólnie ścieśniona.

W miednicy płaskiej różnica pomiędzy wymiarem międzykolcowym a międzygrzebieniowym jest mniejsza niż 1,5 cm. Nieco inaczej mierzy się tzw. sprzężną zewnętrzną. Jest to odległość pomiędzy górnym brzegiem spojenia łonowego a zagłębieniem pomiędzy wyrostkami kolczystymi trzeciego i czwartego kręgu lędźwiowego. Miednicomierz przykładany jest do tych punktów, gdy pacjentka leży na boku lub stoi. Sprzężna zewnętrzna w warunkach prawidłowych wynosi 19-20 cm. Za pomocą długości sprzężnej zewnętrznej można ustalić pole miednicy – jeśli jest zbyt małe, płód będzie miał trudności z przejściem przez kanał rodny.

To też może Cię zainteresować: Co oznacza ból czubka głowy?

Dno macicy i kształt brzucha

W pozycji leżącej określa się wysokość dna macicy. Jest ona ustalona dla każdego tygodnia ciąży, a każde odchylenia od normy, mogą świadczyć o nieprawidłowościach, jak wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu.

Kształt brzucha może różnić się w zależności od położenia płodu i budowy miednicy. Większość kobiet ma brzuch podłużenie owalny. Gdy kształt brzucha jest owalny poprzecznie, można podejrzewać położenie poprzeczne płodu, bardzo niekorzystne, zmuszające do wykonania cesarskiego cięcia.

Brzuch spiczasty występuje przy miednicy zwężonej oraz u szczupłych kobiet, które są w ciąży po raz pierwszy. Obwisły brzuch posiadają kobiety, które wielokrotnie rodziły. Pomiary obwodu brzucha mają największe znaczenie w drugim i trzecim trymestrze ciąży. W 40. tygodniu ciąży, tuż przed porodem, obwód ten powinien wynosić około 100 cm. Jeżeli jest większy niż 110 cm, można podejrzewać ciążę bliźniaczą, wielowodzie lub obrzęki.

Nie należy zapominać, że i u kobiet otyłych obwód ten będzie odpowiednio większy, dlatego zawsze ultrasonografia musi uzupełniać badanie fizykalne.

Badanie palpacyjne

Po zbadaniu obwodu brzucha wykonuje się badanie palpacyjne. Istnieje pięć specjalnych chwytów położniczych – tzw. chwytów Leopolda, za pomocą których bada się pozycję płodu w macicy. Ma to szczególne znaczenie tuż przed porodem.

• Pierwszy chwyt Leopolda służy do ustalenia, na jakiej wysokości znajduje się dno macicy, czyli jaki jest wiek ciąży oraz jaka część płodu znajduje się w dnie macicy. Stwierdzenie innej części ciała niż pośladki wskazuje na nieprawidłowe położenie płodu – pośladkowe lub, co gorsza, poprzeczne. Badający siedzi po prawej lub lewej strony ciężarnej i kładzie obie ręce na brzuchu tak, by obejmowały dno macicy.
• Drugim chwytem Leopolda sprawdza się, po której stronie brzucha leży grzbiet dziecka, a po której kończyny. Dłonie badający sprowadza z dna na boki brzucha.
• Pozostałe chwyty stosuje się po rozpoczęciu akcji porodowej. Za pomocą trzeciego chwytu sprawdza się, co jest częścią przodującą (główka czy pośladki). Jedną ręką obejmuje się część przodującą i próbuje nią lekko potrząsnąć. Jeśli daje się łatwo przemieszczać, czyli balotować, jest to główka. Pośladki nie balotują.
• Czwarty chwyt Leopolda wykonuje się siedząc za głową rodzącej. Obejmuje się część przodującą rękami, a czubki palców powinny być skierowane ku sobie. Dzięki niemu można zbadać zaawansowanie główki w kanale rodnym, czyli postęp porodu.
• Piąty chwyt Leopolda, zwany też chwytem Zangemeistera lub dodatkowym, służy do oceny niewspółmierności porodowej. Jedną rękę badający kładzie na spojeniu łonowym, a drugą na położoną wyżej główkę. Prawidłowo główka powinna znajdować się poniżej spojenia. Jeśli jest powyżej, lub na tej samej wysokości, poród drogami natury jest niemożliwy.

Wysłuchiwanie tonów serca płodu obecnie, w dobie wysokiej jakości ultrasonografii i kardiotokografii, nie ma większego znaczenia. Dawniej służył do tego specjalny stetoskop położniczy Pinarda, w kształcie trąbki, który jeden koniec lekarz przykładał do brzucha ciężarnej, a drugi do własnego ucha.

Badanie ginekologiczne transwaginalne

Następnie dokonuje się badania ginekologicznego. Badanie wykonuje się przez pochwę, bardzo delikatnie, by nie spowodować poronienia.

Przed badaniem ciężarna powinna opróżnić pęcherz moczowy. Na początku lekarz ogląda krocze, srom i przedsionek pochwy. Badanie dwuręczne wykonuje się tylko w pierwszym trymestrze ciąży, by określić ogólne warunki ginekologiczne – długość i szerokość pochwy, stan szyjki macicy (kształt, wielkość, spoistość, ujście zewnętrzne), trzonu macicy, jajowodów, jajników i przymacicz.

W kolejnych trymestrach najważniejsze znaczenie ma stan szyjki macicy i jej ujścia, w celu zdiagnozowania zagrożenia porodem przedwczesnym. Za każdym razem sprawdzane jest, czy w pochwie i szyjce nie ma stanu zapalnego, który również może przyczynić się do powikłań położniczych.

Kolejnym etapem badania ginekologicznego jest badanie palpacyjne miednicy. Gdy miednica jest zbudowana prawidłowo, palec środkowy badającego nie powinien dochodzić do wzgórka kości krzyżowej. W innym przypadku miednica jest ścieśniona. Ginekolog dokonuje także oceny budowy kości krzyżowej, kości guzicznej, kolców kulszowych i innych elementy obręczy miednicznej.

Czym różni się badanie rodzącej?

W badaniu położniczym rodzącej powinny znaleźć się wszystkie części badania położniczego ciężarnej, a dodatkowo sprawdza się stan pęcherza płodowego, stopień rozwarcia zewnętrznego szyjki macicy oraz treść na palcach badającego (krew, smółka, wody płodowe).