Olej z wiesiołka – działanie, zastosowanie, właściwości, dawkowanie

Wiesiołek dwuletni – niełatwy w rozpoznaniu

Wiesiołek dwuletni (Oenothera biennis L.), określany często ludową nazwą „nocnej świecy” występuje pospolicie w Europie, na Bliskim Wschodzie oraz w Ameryce Północnej. Jest rośliną dwuletnią, co oznacza, że potrzebuje do pełnego cyklu dwóch okresów wegetacyjnych (pierwszego roku tworzy jedynie pęd z rozetą liści, w drugim wykształca pędy kwiatowe i nasiona). Dorasta do 150 centymetrów a charakterystyczne jasnożółte kwiaty posiadają 4 płatki, których długość wynosi do 3 centymetrów.

Po obróbce termicznej można spożywać korzenie (zbierane zanim roślina wytworzy pęd kwiatowy) oraz młode liście, natomiast surowe płatki mogą stanowić dodatek do sałatek. Jest łatwy do pomylenia z innymi gatunkami wiesiołka (a nawet odmianami dziewanny), jednak nie stanowi to problemu, bowiem wszystkie wiesiołki występujące dziko w Polsce uznawane są za jadalne.

Olej z wiesiołka dwuletniego – wytwarzanie i przechowywanie

Dobry olej z wiesiołka uzyskiwany jest w procesie mechanicznego tłoczenia na zimno w pełni dojrzałych nasion wiesiołka dwuletniego, zawierających około 20 procent oleju, bogatego w kwasy tłuszczowe. W trakcie procesu tłoczenia oleju z wiesiołkowego temperatura procesu nie powinna przekraczać 30 stopni Celsjusza. Może być również wytwarzany z nasion wiesiołka dziwnego (Oenothera paradoxa Hudziok) oraz – choć rzadko – z innych gatunków wiesiołka.

Olej z wiesiołka tłoczony może mieć barwę od zielonkawej po jasnożółtą, przy czym kolor nie ma wpływu na właściwości oleju. Posiada delikatny, swoisty zapach oraz delikatny smak z wyczuwalną (ale przyjemną) nutą ziołowej goryczy. W temperaturze 4 stopni Celsjusza zachowuje klarowność.

Bogaty w nienasycone kwasy tłuszczowe olej z wiesiołka tłoczony na zimno najlepiej przechowywać w lodówce (szczególnie po otwarciu) w ciemnej butelce i szczelnie zakręcony. Jeśli tłoczony na zimno z nasion wiesiołka olej stoi nieruchomo przez dłuższy okres czasu, może wytrącić się osad, co jest zjawiskiem naturalnym i nie wpływa na jakość produktu.

Jeśli planowana jest przerwa w stosowaniu lub przyjmowanie mniejszych dawek, korzystniej będzie kupić mniejsze opakowanie (np. butelka 100 mililitrów) oleju z wiesiołka.

Olej z wiesiołka – skład

Olej wiesiołkowy jest wartościowym źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), których człowiek nie może syntetyzować w organizmie i dlatego muszą być dostarczane z pożywieniem. Zawiera kwas linolowy (występujący również m. in. w oleju krokoszowym i sojowym), kwas oleinowy (charakterystyczny dla oliwy oraz tranu) oraz rzadko występujący kwas y-linolenowy (kwas GLA, kwas gamma - linolenowy), który w głównej mierze odpowiada za jego prozdrowotne właściwości.

Olej z wiesiołka jest surowcem farmakopealnym. Zgodnie z wymogami Farmakopei Polskiej VI powinien zawierać kwas gamma-linolenowy w ilości przynajmniej 9 procent oraz oraz 73,5 procenta kwasu linolowego.

Ponadto olej wiesiołkowy zawiera nasycone kwasy tłuszczowe : stearynowy (najczęściej występujący w postaci estru jako składnik tłuszczów zwierzęcych) oraz palmitynowy, najbardziej znany jako składnik oleju palmowego.

Olej z wiesiołka – właściwości prozdrowotne

Swoje właściwości olej z wiesiołka zawdzięcza zawartości niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, takich jak kwas gamma linolenowy czy kwas linolowy. Badania wskazują że regularnie stosowany olej z wiesiołka pozytywnie wpływa na:

• przyspieszenie tempa ziarninowania skóry (gojenie ran);
• procesy detoksykacji (usuwanie toksyn z organizmu);
• łagodzenie bólu miesiączkowego oraz mastalgii (bolesność piersi związana z cyklem miesiączkowym);
• zmniejszenie nasilenia objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego;
• regulację ciśnienia krwi; stała podaż oleju z wiesiołka prowadzi do obniżenia ciśnienia krwi;
• nawilżenie błon śluzowych, co może wspomagać jej regenerację;
• kondycję skóry, olej z wiesiołka (stosowany zarówno doustnie jak i zewnętrznie) łagodzi objawy atopowego zapalenia skóry, egzemy oraz łuszczycy a także przynosi pozytywne rezultaty w terapiach problemów skórnych u osób starszych;
• poziom cholesterolu całkowitego; dodatkowo olej z wiesiołka działa przeciwzapalnie w obrębie naczyń krwionośnych co hamuje rozwój miażdżycy i może stanowić element profilaktyki zawału;
• kondycję włosów oraz paznokci; regularnie stosowany doustne olej z wiesiołka poprawia stan włosów zapobiegając ich wypadaniu.

Pojawiają się również doniesienia o roli jaka odgrywają nienasycone kwasy tłuszczowe (w tym kwas gamma-linolenowy) w profilaktyce zachorowań na raka, oraz badania wskazujące, że przyjmowany doustnie olej z wiesiołka wykazuje działanie osłaniające, zmniejszając wpływ substancji kancerogennych na organizm.

Olej z wiesiołka – zastosowanie w kosmetyce

Cenne właściwości oleju z wiesiołka wykorzystuje się również w kosmetyce oraz kosmetologii. Olej z wiesiołka doskonale nadaje się do pielęgnacji skóry dojrzałej, suchej oraz skłonnej do podrażnień. Jednocześnie sprawdzi się w przypadku cery łojotokowej, dzięki zdolności zmniejszania wydzielania łoju. Może być również stosowany do olejowania włosów w celu poprawienia ich struktury.

Olej z wiesiołka stosowany bezpośrednio na skórę (można go połączyć w równych proporcjach z olejem rokitnikowym lub tranem) łagodzi objawy łuszczycy i egzemy oraz wykazuje działanie gojące na odleżyny o łagodnej postaci.

Olej z wiesiołka – gdzie kupić?

Olej z wiesiołka dzięki swojej popularności dostępny jest powszechnie w aptekach, sklepach zielarskich i ze zdrową żywnością w formie płynnej w szklanych butelkach o pojemności od 100 mililitrów do 1 litra. Osoby, które mają problem z przełknięciem oleju mogą sięgnąć po suplement diety w postaci kapsułek żelowych zawierających olej z wiesiołka. Stanowi to również dobre rozwiązanie dla dzieci.

Olej z wiesiołka jest również coraz częściej dostępny w ofercie licznych lokalnych olejarni, specjalizujących się w tłoczeniu olejów metodą niskotemperaturową. Można również kupić (dostępne w sklepach zielarskich i ze zdrową żywnością) nasiona wiesiołka i samodzielnie wytłoczyć olej z wiesiołka z użyciem dedykowanych do tego urządzeń.

Ponadto olej z wiesiołka dostępny jest w aptekach oraz drogeriach w postaci kremów (nawilżających, półtłustych) przeznaczonych do pielęgnacji skóry.

Olej z wiesiołka – jak stosować?

Olej z wiesiołka stanowi wartościowy produkt spożywczy o prozdrowotnych właściwościach, dlatego nie dostała ustalona jego precyzyjna dawka. Wielu ekspertów uważa, że przede wszystkim ważna jest regularność stosowania – olej z wiesiołka powinien być przyjmowany/ spożywany przez przynajmniej miesiąc (najlepiej 3 miesiące).

Najczęściej zaleca się (są to ilości umowne) dawkowanie oleju w zależności od wieku:

• dzieci w wieku 2-6 lat: 1/2-1 płaskiej łyżeczki raz dziennie;
• dzieci 6-12 lat: 2 razy dziennie po płaskiej łyżeczce;
• dzieci starsze i dorośli: 2-3 łyżeczki;

na dobę w trakcie posiłku.

Olej z wiesiołka może stanowić element wartościowej diety, przy czym należy go spożywać wyłącznie na zimno, np. jako dodatek do past kanapkowych, warzywnych lub past z białego sera (analogicznie jak olej lniany), sałatek i surówek a także smoothie, przecierów owocowych i chłodników.

Ze względu na zawartość wrażliwych na temperaturę nienasyconych kwasów tłuszczowych, olej z wiesiołka nie nadaje się do smażenia. Nie powinien być również dodawany do gorących potraw.

Natomiast w przypadku suplementów diety, olej w kapsułkach stosuje się zgodnie ze wskazaniami producenta. Należy przy tym pamiętać, by dzielić dobową ilość kapsułek na kilka porcji, przyjmowanych najlepiej w trakcie lub bezpośrednio po posiłku.

Olej z wiesiołka – przeciwwskazania

Olej z wiesiołka może być elementem zdrowej, zrównoważonej diety, dlatego uważany jest za produkt o dużym stopniu bezpieczeństwa zarówno dla dorosłych jak i dla dzieci. Dlatego stosowanie przez osoby zdrowe oleju z wiesiołka w zalecanych (najbardziej popularnych) dawkach nie powinno nieść ze sobą działań ubocznych.

Ze względu na potwierdzone właściwości prozdrowotne (związane z zawartością nienasyconych kwasów tłuszczowych) olej z wiesiołka jest chętnie wykorzystywany zarówno w terapii jak i profilaktyce licznych schorzeń i dolegliwości.

W takim przypadku osoby stosujące olej z wiesiołka powinny zachować ostrożność przy:

• stosowaniu leków zmniejszających krzepliwość krwi, ponieważ istnieje możliwość interakcji;
• niedociśnieniu; osoby z tendencją do spadków ciśnienia mogą odczuwać osłabienie a nawet bóle i zawroty głowy (niskie ciśnienie krwi często uniemożliwia kurację z zastosowaniem oleju z wiesiołka);

dlatego w powyższych przypadkach stosowanie oleju należy skonsultować z lekarzem prowadzącym.

Ponadto badania wykazały, że olej z wiesiołka stosowany przez dłuższy czas w większych ilościach może nasilić procesy utleniania nienasyconych lipidów. By temu zapobiec zaleca się dodatkową suplementację: witaminy E, selenu i beta-karotenu oraz zwiększenia w diecie podaży polifenoli (zielona herbata, ciemne owoce).