Dzika róża – właściwości, zastosowanie, wskazania i przeciwwskazania, przepisy

Dzika róża a inne odmiany róż

Pojęciem „róża” a nawet „dzika róża” określane są powszechnie liczne gatunki róż (w Polsce występuje ich ponad 20) w tym nie tylko róża dzika (Rosa canina L.) ale również róża pomarszczona (zwana japońską, Rosa rugosa Thunb.), róża jabłkowata (Rosa pomifera Herrm.), róża francuska (Rosa gallica L.) czy róża stulistna (inaczej cukrowa, Rosa centifolia L.).

Ponadto owoc dzikiej róży z punktu botanicznego wcale owocem nie jest. Jest to tzw. owoc rzekomy, powstający ze zrośniętego oraz zmięśniałego dna kwiatowego. Tak naprawdę owocami dzikiej róży są orzeszkowate nasionka w środku „owocu”.

Dzika róża – niewymagająca w uprawie

Dzika róża jest krzewem bardzo mało wymagającym w uprawie. Wystarczy zasadzić ją w miejscu słonecznym, by zapewnić sobie jej obfite kwitnienie. Nie ma wysokich wymagań glebowych, rośnie bowiem praktycznie na każdym przepuszczalnym i umiarkowanie wilgotnym podłożu.

Wielu działkowców niesłusznie obawia się czy ich krzaki róż przezimują. Dzika róża bowiem jest nie tylko mrozoodporna, ale również dobrze znosi charakterystyczne dla naszego klimatu nagłe zmiany temperatury.

Cięcie krzewów dzikiej róży nie jest wymagane. Sadząc je w rzędzie, można w ten sposób stworzyć nieformalne żywopłoty. Zaleca się jedynie usuwanie uszkodzonych lub chorych pędów. Warto też pamiętać o podlewaniu młodych krzaków podczas suszy.

Dzika róża – piękna i dekoracyjna

Dzika róża jest rozłożystym, kolczastym krzewem – posiadającym łukowato wygięte pędy – o eliptycznych, ostro ząbkowanych listkach; dorastającym do 2-3 metrów wysokości. Kwitnie od maja do lipca, a owocuje do października.

Pojedyncze lub zebrane w kwiatostany kwiaty dzikiej róży odznaczają się specyficzna barwą – na zewnątrz od intensywnie różowej ku środkowi poprzez lekki róż, po czystą biel; przy czym różne odmiany mogą różnić się barwą kwiatów. Jej kwiaty charakteryzują się specyficznym, delikatnym zapachem. Przyjemny zapach różanych płatków jest wyraźnie wyczuwalny również po ich wysuszeniu, jeśli zostało ono prawidłowo przeprowadzone w temperaturze nie przekraczającej 40 stopni Celsjusza.

Purpurowoczerwone, lekko wydłużone szupinkowe owoce dzikiej róży wielkości 2-3 centymetrów nie tylko interesująco prezentują się po opadnięciu liści ale również są chętnie zjadane przez ptaki.

Ich zalety dekoracyjne doceniano od wieków: w ogrodach Wilanowa podziwiano je już w czasach króla Jana III Sobieskiego a Izabela Czartoryska pisała o nich: „Róże nie potrzebują opisania: wszędzie są naypowabnieyszym przystrojeniem” (Myśli różnych o sposobie zakładania ogrodów).

Dzika róża – nie tylko witamina C

Dzika róża, a właściwie owoc dzikiej róży, jest klasycznym surowcem witaminowym. Choć najczęściej kojarzona jest jako bogate źródło witaminy C (zawiera jej nawet 1250 mg na 100 gram świeżego owocu), której ma więcej niż rokitnik, aronia czy czarna porzeczka to zawiera również witaminę A (karotenoidy) i E oraz witaminy z grupy B (w tym kwas foliowy). W owocach dzikiej róży znajdują się również liczne składniki mineralne, w tym potas, fosfor, miedź i cynk.

Ponadto – co wykazały badania – dzika róża zawiera kwasy organiczne (m. in. jabłkowy i bursztynowy), likopen, fitosterole, galaktolipidy oraz garbniki, flawonoidy (w tym astragalinę), antocyjany i pektyny.

W przypadku witaminy C, jej zawartość będzie zmienna – od nawet 5 procent w świeżych owocach, do zaledwie połowy tej ilości (lub znacznie mniej) w owocach suszonych. Należy pamiętać, że zarówno termin zbioru owocu dzikiej róży jak i sposób jego suszenia oraz czas przechowywania mogą ograniczyć jej obecność do minimum (podaje się straty rządu nawet 90 procent).

Dzika róża – pozyskiwanie i suszenie owoców róży

Owoce róży należy zbierać zbierać w sierpniu i wrześniu a przetwarzać bezpośrednio po zbiorze. Aby stanowiły bogate źródło witaminy C powinny być odpowiednio dojrzałe (przejrzałe mogą mieć nawet 40 procent mniej tej witaminy) a jakiekolwiek zmiany barwy, plamki czy objawy chorobowe całkowicie dyskwalifikują surowiec.

Po zebraniu owoce dzikiej róży należy szybko wysuszyć przewiewowo w temperaturze do 50 stopni Celsjusza (różne źródła podają również temperatury 40-45 stopni). Doskonale sprawdzi się posiadający regulacje temperatury piekarnik z termoobiegiem.

Inną metodą jest:

• początkowe suszenie owoców w temperaturze 90-100 stopni Celsjusza przez 10 minut;
• obniżenie temperatury do 80 stopni i suszenie przez kolejne 10 minut;
• dalsze suszenie przez 10 minut w temperaturze kolejno 60 i 50 stopni Celsjusza

Surowcem zielarskim są całe suszone owoce dzikiej róży, choć można również suszyć je bez nasion. Aby je uzyskać należy po zerwaniu przekroić owoc wzdłuż i wybrać (wydrążyć, wydrylować) białawe nasionka. W obu przypadkach proces suszenia jest identyczny a uzyskany surowiec należy przechowywać w ciemnym i suchym miejscu.

W literaturze zielarskiej (szczególnie dawniejszej) spotyka się następujące określenia owoców dzikiej róży:

• Fructus rosae (owoc róży);
• Fructus Cynosbati (owoc szypszyny);
• Fructus Rosae cum semine lub Fructus Cynosbati cum semine, czyli owoc róży dzikiej / szypszyny z nasionami.

Dzika róża – właściwości zdrowotne

Owoce dzikiej róży znajdują szerokie zastosowanie w terapiach:

• rekonwalescencji, awitaminozy, ogólnego osłabienia i zmęczenia;
• zwiększania odporności w okresie jesienno-zimowym;
• nieżytach przewodu pokarmowego;
• reumatyzmu (działanie przeciwzapalne oraz regenerujące na chrząstkę stawową);
• krwawienia dziąseł oraz zapalenia przyzębia.

W kosmetyce dzika róża stanowi źródło cennego oleju pozyskiwanego z nasion w wyniku tłoczenia na zimno. Jest on polecany do cery wrażliwej ze skłonnością do pękających, rozszerzonych naczynek oraz jako środek hamujący proces starzenia się skóry.

Natomiast olejek różany (właściwie olejek eteryczny różany) pozyskiwany jest z różnych gatunków róż, często z róży damasceńskiej lub stulistnej.

Dzika róża – napary i odwary

Z owoców dzikiej róży – zarówno całych jak i pozbawionych nasion – można przygotowywać napary oraz odwary.

Napar można uzyskać zalewając 2 łyżki stołowe całych owoców róży lub 1 łyżkę stołową owoców wydrylowanych szklanką wrzątku i parząc pod przykryciem przez 15 minut. Pić 2-3 razy dziennie, najlepiej z dodatkiem miodu.

Odwary powstają poprzez gotowanie przez 2-5 minut takiej samej ilości surowca jak w przypadku naparu. Następnie należy odstawić całość na 10 minut, przecedzić i uzupełnić ilość wody. Pić 2-4 razy dziennie.

Dzika róża – wartościowa nalewka

Nalewkę (właściwie jest to intrakt) przygotowuje się zalewając 1 szklankę świeżych i rozdrobnionych owoców dzikiej róży (bez oddzielania pestek), połową litra 30-40 procentowego alkoholu. Nastaw należy ostawić w ciemne miejsce na 14 dni, pamiętając by wstrząsnąć go co kilka dni. Po dwóch tygodniach nalewkę należy przecedzić i stosować 2-3 razy dziennie po łyżce stołowej przez 2 tygodnie.

Nalewkę przyjmuje się w przypadku osłabionej odporności, wyczerpania fizycznego oraz w okresie rekonwalescencji, jeśli nie ma przeciwwskazań do przyjmowania preparatów na bazie alkoholu.

Dzika róża z miodem

Nalewkę z dzikiej róży można wymieszać z miodem w proporcji 1:1, czyli łyżka stołowa miodu na łyżkę nalewki. Po dokładnym wymieszaniu przyjmuje się od czubatej łyżeczki do łyżki stołowej 3 razy dziennie.

Do wymieszania z miodem można również wykorzystać suszoną i zmieloną na drobny proszek skórkę owocu dzikiej róży, czyli owoc pozbawiony wcześniej pestek. Zalecana proporcja to od 1:7 lub 1:10 czyli 1 czubata łyżka mielonej skórki dzikiej róży na 7 lub 10 łyżek miodu. Po dokładnym wymieszaniu produkt należy przechowywać w lodówce i przyjmować 2-4 razy dziennie po łyże stołowej po posiłkach. Produkt wykazuje właściwości przeciwzapalne i wzmacniające organizm.

Dzika róża – pyszna domowa konfitura

W celu przygotowania konfitury, owoce dzikiej róży należy najpierw opłukać i usunąć z nich resztki kwiatostanu. Następnie przekroić na połówki, oczyścić z pestek, po czym zważyć przygotowane owoce i naszykować na każdy kilogram miazgi 300 gram cukru i sok z jednej cytryny.

Po wsypaniu do dużego garnka prażyć owoce z niewielką ilością wody a gdy rozmiękną zasypać je połową przygotowanego cukru i dalej podgrzewać do całkowitego rozgotowania owoców.

Odstawić do przestudzenia i przetrzeć przez sito. Po przetarciu ponownie zagotować, dodać resztę cukru oraz sok z cytryny i gotować pulpę aż do odparowania reszty wody.

Gorącą konfiturę należy przełożyć do wcześniej wyparzonych słoików, szczelnie zamknąć i odwrócić do góry dnem aż do całkowitego wystygnięcia. Można też dodatkowo spasteryzować słoiki w gorącej wodzie.

Dzika róża – przeciwwskazania

Przetwory z owoców dzikiej róży stosowane w zalecanych dawkach uważane są za bezpieczne i nie wywołujące objawów ubocznych. Dlatego mogą być stosowane we wszystkich grupach wiekowych zarówno jako element terapii jak i uzupełnienie zróżnicowanej diety.