Czeremcha – na co pomaga? Działanie, przeciwwskazania

Czeremcha – charakterystyka

Czeremcha jest rośliną powszechnie występującą na terenie całej Polski. Należy do rodziny różowatych (Rosaceae). Dwa główne gatunki, obecne w naszej szerokości geograficznej to czeremcha zwyczajna (Padus avium) i czeremcha amerykańska, zwana także spóźnioną (Padus serotina). Oba należą do niezwykle okazałych roślin.

Drzewa czeremchy zwyczajnej osiągają zazwyczaj wysokość od 8 do 15 m (może mieć ona także charakter dużego krzew, do 4 m). Równie imponujące rozmiary osiąga czeremcha amerykańska, która dorasta nawet do 35 m wysokości. Bardzo często sadzi się ją w parkach i ogrodach. Różnice w wysokości nie są jednak jedynymi pomiędzy omawianymi gatunkami.

Liście czeremchy zwyczajnej są z wierzchu matowe, natomiast czeremchy amerykańskiej – błyszczące. Mogą mieć kształt eliptyczny, jajowaty lub odwrotnie jajowaty, są szpiczaste, zaokrąglone lub sercowate u podstawy.

Czeremchy kwitną wczesną wiosną, na przełomie kwietnia i maja. Kwiaty czeremchy Padus avium wydzielają po roztarciu intensywny aromat, który dla niektórych osób bywa drażniący. Niemal całkowicie pozbawione są go natomiast kwiaty czeremchy amerykańskiej.

W przypadku obu gatunków owocem czeremchy jest niewielkich rozmiarów czarny pestkowiec, który u P. avium dojrzewa w lipcu, a u P. serotina miesiąc później. Kiedy zatem najlepiej zbierać owoce czeremchy amerykańskiej i pospolitej? Wtedy, gdy są błyszczące, czyli na przełomie sierpnia i września. Niestety jeśli przejrzeją ich słodko-cierpki smak bardzo szybko zamienia się w nieprzyjemną gorycz.

Jakie właściwości ma czeremcha?

Poza zastosowaniem w przetwórstwie spożywczym, czeremcha wykorzystywana jest także od pokoleń w celach leczniczych. Dotyczy to zarówno kory, liści jak i owoców. Wprawdzie nie ma zbyt wielu badań w tym zakresie, jednak długa tradycja stosowania tej rośliny nie pozostawia wątpliwości, że jest to bardzo cenny surowiec zielarski.

Już dawno temu wiedziano, że czeremcha posiada właściwości bakteriobójcze czy właściwości detoksykacyjne. Owoce czeremchy pospolitej wykazują działanie ściągające, prezentują właściwości przeciwzapalne. Stosuje się je tradycyjnie w leczeniu dolegliwości żołądkowo-jelitowych, w łagodzeniu kaszlu, dolegliwości bólowych oraz jako środek znieczulający i odkażający.

Co zatem skrywa miąższ owoców czeremchy? Przede wszystkim duże ilości polifenoli, m.in. flawonoidów i antocyjanów, a także kwasy fenolowe, w tym pochodne kwasu rozmarynowego oraz garbniki. Poza tym owoce czeremchy zawierają witaminę C oraz związki mineralne (potas, magnez, wapń).

Z kolei kwiaty czeremchy, które obfitują we flawonoidy i olejek eteryczny, uznawane są za potencjalnie przydatne w łagodzeniu nerwobóli, stanów zapalnych wątroby oraz jako środek o ogólnym działaniu przeciwzapalnym.

Liście czeremchy natomiast również posiadają w swoim składzie związki polifenolowe (flawonoidy, kwasy fenolowe). Doceniano je w medycynie ludowej w szczególności jeśli chodzi o dolegliwości dermatologiczne. Właściwości zdrowotne liści czeremchy wykorzystywano m.in. w łagodzeniu ukąszeń owadów i węży, a także w leczeniu ran. Substancje biologicznie aktywne surowca prezentują bowiem działanie ściągające i antyseptyczne.

Zastosowanie owoców czeremchy

Choć owoce czeremchy charakteryzuje nieco cierpki smak, spośród wszystkich części rośliny to właśnie one są najczęściej wykorzystywane leczniczo i spożywczo. Wśród najważniejszych wskazań do ich tradycyjnego stosowania wymienia się:

• spadki odporności;
• infekcje sezonowe, w tym przeziębienie; (suchy kaszel, katar, gorączka);
• bóle kostno-stawowe i nerwobóle;
• stany nadmiernego napięcia nerwowego;
• dolegliwości gastryczne (m.in. biegunka i zatrucia pokarmowego);
• bolesne i obfite miesiączki.

Co zrobić z owoców czeremchy?

Owoce czeremchy mogą być stosowane na wiele różnych sposobów. W celach leczniczych najczęściej sporządza się z nich nalewkę, a także napary. Poza tym, zarówno świeże jak i suszone owoce z powodzeniem wykorzystywane są w kulinariach, np. jako dodatek do słodkich deserów.

Czy czeremcha jest trująca?

Bardzo często można spotkać się z przekonaniem, że owoce czeremchy są surowcem trującym i potencjalnie szkodliwym. Ma to związek z faktem, że ich pestki zawierają glikozydy cyjanogenne, m.in. amygdalinę. Miąższ owoców jest jednak bezpieczny w spożyciu. Tym niemniej, czeremcha pospolita nie przez każdego może być spożywana.

Czeremcha – przeciwwskazania

Czy czeremcha może szkodzić? Zasadniczo nie, ale nie jest wskazane jej spożywanie w okresie ciąży oraz laktacji. Poza tym przyjmowanie jej owoców w zbyt dużych ilościach może wywołać efekt przeczyszczający. Choć w tradycyjnej medycynie ludowej liście czeremchy, jej owoce oraz kora znane są od dawna, brak badań, które potwierdzałyby skuteczność leczniczego działania surowca.