Marzanka wonna (przytulia wonna) – właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania, jak używać

Co to jest i jak wygląda marzanka wonna?

Marzanka wonna (Asperula odorata) to inaczej przytulia wonna, barsznica, barwica wonna, barwica kumarynowa, marzanka pachnąca, przytulia pospolita czy też tabaka leśna. Jest to wieloletnia roślina z rodziny marzanowatych. Rośnie grupami w cienistych lasach liściastych (m.in. bukowych) na terenach nizinnych. Do Polski przywędrowała z innych rejonów Europy oraz z Azji.

Wysokość przytulii wonnej nie przekracza 30 cm, wytwarza ona liczne pędy, tworząc łany. Ma cienką łodyżkę, którą porastają lekko szorstkie podłużne listki, które wyrastają z tzw. przylistków. Kwiat marzanki jest nieduży, lejkowaty, czterokrotny i biały.

Kwitnienie marzanki wonnej przypada na miesiące wiosenne i wczesne lato – od kwietnia do czerwca. Roślinę cechuje charakterystyczny, intensywny zapach przypominający woń siana, za który odpowiada zawarta w niej kumaryna. Smak marzanki wonnej jest gorzkawy.

Przytulia wonna – surowiec zielarski

Ziele marzanki wonnej (Asperulae odoratae herba) zawiera:

• polifenolokwasy,
• flawonoidy,
• asperulozyd,
• kumarynę,
• garbniki i glikozydy,
• związki goryczowe,
• kwasy organiczne,
• olejek,
• witaminę C,
• sole mineralne.

Surowiec leczniczy stanowi suszone ziele marzanki wonnej. Pozyskuje się je w początkowej fazie kwitnienia i suszy w przewiewnym, zacienionym miejscu. Wysuszone ziele ma ciemną, nawet czarną barwę. Uprawa marzanki wonnej nie jest trudna. Zioło naturalnie porasta tereny lasów liściastych, jednak nic nie stoi na przeszkodzie, by uprawiać ją w ogrodzie lub w skrzynkach na balkonie. Wystarczy tylko zakupić nasiona marzanki wonnej i wysiać do próchniczego, wilgotnego, zacienionego podłoża.

Zobacz, jak wybrać skuteczne zioła na jelita.

Marzanka wonna – właściwości i zastosowanie

Dzięki zawartości garbników marzanka wonna działa bakteriobójczo i przeciwzapalnie. Asperulozyd i kumaryna wykazują właściwości przeciwskurczowe na mięśnie gładkie, a także lekko przeciwzapalnie i uspokajająco na układ nerwowy.

Na co jeszcze pomaga marzanka wonna? Ziele stosowane jest wewnętrznie przy:

• zaburzeniach krążenia obwodowego,
• zastojach żylnych,
• żylakach nóg, podudzi i odbytu,
• stanach skurczowych dróg moczowych i jelit,
• w nieżytach przewodu pokarmowego i jelit,
• pobudzeniu, zaburzeniach snu i nerwicach wegetatywnych,
• migrenach – działa przeciwbólowo.

W dawnej medycynie naturalnej przytulię zalecano m.in. w leczeniu hemoroidów, chorób wenerycznych, kamicy moczowej, reumatyzmu i schorzeń wątroby. Prozdrowotne działanie marzanki wonnej jest więc znane od dawna.

Zewnętrznie ziele marzanki (odwar) można dodawać do kąpieli, które działają odkażająco, poprawiają ukrwienie i pigmentację skóry. Okłady z odwaru pomocne są przy wysypkach, czyrakach i innych chorobach skóry.

Sprawdź, jakie są najlepsze zioła na hemoroidy.

Przytulia wonna w kuchni

Właściwości marzanki wonnej doceniono nie tylko w lecznictwie, ale też i w kuchni. Zielem aromatyzuje się budynie, słodycze, kompoty, lody, owoce, cukierki i ciasta. Wystarczy tylko lekko przewiędnięte pędy z listkami włożyć na chwilkę do potrawy, po czym wyjąć. Marzanka wonna znalazła również zastosowanie w przemyśle, zwłaszcza w produkcji likierów i wódek.

Pachnące gałązki marzanki warto włożyć do szafy, by nadać przyjemny zapach ubraniom i bieliźnie.

Marzanka wonna – przeciwwskazania

Zioło marzanki wonnej zawiera spore ilości kumaryny (około 1 proc. suchej masy), dlatego też przytulia zaliczana jest do roślin trujących. Przetwory z ziela mogą powodować wewnętrzne krwawienie, należy więc stosować je ostrożnie i zgodnie z zaleceniami. Ziele stosowane w nadmiernych ilościach może powodować porażenie mięśni gładkich, lekkie stany narkotyczne, nudności, a także bóle głowy.

Dzienna dawka marzanki nie powinna przekraczać 1 g. Nie jest też wskazane długotrwałe stosowanie przytulii wonnej. Napar z marzanki wonnej nie powinien też być stosowany przez kobiety w ciąży i matki karmiące.

Gdzie kupić i jak używać ziela marzanki wonnej?

Ziele marzanki wonnej można kupić w aptekach, sklepach zielarskich lub sklepach internetowych. Można z niego przygotować napar, odwar czy nalewkę.

Jak zrobić napar z marzanki wonnej? Małą łyżeczkę suszonej marzanki należy zalać szklanką wrzątku i odstawić na 10 minut pod przykryciem. Ostudzony napar pić 2–3 razy dzienne.

Warto także przygotować syrop z marzanki wonnej. Wystarczy tylko wymieszać listki z około 350–400 g cukru (najlepiej brązowym nierafinowanym), sokiem z cytryny (3 łyżki) oraz wodą (około 300 ml). Wszystkie składniki zagotować, odstawić na dobę. Po tym czasie syrop należy odcedzić, zagotować i przelać do buteleczek. Przechowywać w chłodnym miejscu. Syrop ten to doskonały dodatek do potraw, deserów, ciast, a nawet drinków. Popularna jest także nalewka z marzanki wonnej.