Oparzenie przełyku

Oparzenie chemiczne przełyku – objawy

Do przypadkowych chemicznych oparzeń przełyku dochodzi najczęściej u dzieci. Rodzice nie zabezpieczają odpowiednio środków czystości lub innych detergentów w domu i narażają w ten sposób swoje pociechy na niebezpieczeństwo. Z kolei u osób dorosłych spożycie substancji chemicznej ma z reguły związek z próbą samobójczą, zażyciem środków odurzających lub chorobą psychiczną. Samo oparzenie przełyku objawia się:

• bólem i pieczeniem jamy ustnej, gardła, niekiedy także za mostkiem i w nadbrzuszu,
• wymiotami, czasem także krwawymi,
• zwiększonym wydzielaniem śliny,
• bolesnym i utrudnionym przełykaniem,
• skurczem, obrzękiem krtani i trudnościami w oddychaniu.

W zależności od charakteru wypitej substancji chemicznej mamy do czynienia z uszkodzeniem przełyku w mechanizmie martwicy skrzepowej lub rozpływnej. Zarówno jedna, jak i druga prowadzi do poważnych komplikacji, ale to martwica rozpływna jest cięższa do leczenia oraz niesie za sobą większe ryzyko niebezpiecznych powikłań.

Kwasy powodują powierzchowną martwicę skrzepową. Z reguły po ich wypiciu dochodzi do rozwoju płytkich, bolesnych uszkodzeń błony śluzowej przełyku z powstaniem owrzodzeń.

Z kolei roztwory zasadowe doprowadzają do głębokiej martwicy rozpływnej z towarzyszącymi uszkodzeniami termicznymi. W praktyce oznacza to, że ściana przełyku ulega w takim przypadku perforacji (przedziurawieniu), a spożyty roztwór zasadowy, łącząc się z kwasem solnym w żołądku, doprowadza do silnej reakcji egzotermicznej z wytworzeniem ciepła.

Przeczytaj również: Jakie mogą być przyczyny bólu pod mostkiem?

Postępowanie z chorym po oparzeniu chemicznym przełyku

Chory po spożyciu substancji chemicznej wymaga pilnej interwencji medycznej. Do tego czasu na miejscu zdarzenia nie należy prowokować celowo u niego wymiotów. W ten sposób można pogorszyć tylko jego stan zdrowia, ponieważ spożyty środek chemiczny będzie ponownie przedostawał się do przełyku i jamy ustnej oraz wtórnie uszkadzał ściany przewodu pokarmowego.

Jeżeli chory zaczyna jednak odruchowo wymiotować, należy ułożyć go w pozycji bocznej, aby uniknąć zachłyśnięcia i aspiracji wymiocin do dróg oddechowych. W międzyczasie należy wzywać pomoc i ocenić stan pacjenta.

Osobom przytomnym, mogącym połykać, podajemy do wypicia obojętne płyny (woda, mleko) w celu rozcieńczenia spożytego środka. Nie wolno eksperymentować z innymi substancjami, gdyż niekiedy próba neutralizacji (np. roztworem zasadowym po spożyciu kwasu) doprowadza do silnej reakcji egzotermicznej.
Przed przyjazdem służb ratowniczych warto uzyskać od chorego informacje na temat spożytego przez niego środka – nazwa i ilość. Pomoże to wstępnie ocenić rozległość zmian i ewentualnych powikłań.

Postępowanie w szpitalu z chorym po oparzeniu chemicznym przełyku

Chory po chemicznym oparzeniu przełyku trafia najczęściej na szpitalny oddział ratunkowy. Tutaj zostaje poddany wstępnej obserwacji. Podstawowe badania obejmują wykonanie zdjęcia RTG klatki piersiowej i RTG przeglądowego jamy brzusznej. Wyżej wymienione badania mają na celu pośrednie wykluczenie perforacji przełyku przez wykazanie obecności cech odmy śródpiersiowej i podskórnej, a także perforacji żołądka przy pojawieniu się powietrza pod kopułami przepony.

Ponadto w szpitalu (nie wcześniej niż po 12 godzinach) zostaje wykonana endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego celem oceny zaawansowania zmian w przełyku. W przypadku podejrzenia przedziurawienia przewodu pokarmowego chory zostaje pilnie skierowany na oddział chirurgiczny.

W trakcie pobytu w szpitalu pacjent otrzymuje dożylnie leki przeciwbólowe, inhibitory pompy protonowej (hamujące wydzielanie kwasu żołądkowego) oraz antybiotyki o szerokim spektrum działania.

Powikłania oparzeń chemicznych przełyku

Powikłania chemicznych oparzeń przełyku można podzielić na wczesne i późne. Na rozległość zmian i odległe konsekwencje wpływ ma często rodzaj spożytej substancji, ilość, czas trwania ekspozycji, jak i postępowanie na miejscu zdarzenia. Najczęściej wczesnymi powikłaniami, głównie po spożyciu roztworów zasad są:

• perforacja (przedziurawienie) przełyku i/lub żołądka – uszkodzenie ściany przewodu pokarmowego;
• zapalenie śródpiersia, zapalenie otrzewnej – konsekwencja perforacji przełyku, żołądka;
• posocznica – konsekwencja przedostania się treści z przewodu pokarmowego do układu krwionośnego.

Po kilku tygodniach lub miesiącach po przebytym oparzeniu przełyku może dojść do tzw. późnych powikłań. Zalicza się do nich:

• zwężenie przełyku – efekt zmian bliznowatych, pozapalnych,
• przełyk Barreta – stanowi on ryzyko rozwoju raka gruczołowego przełyku,
• zaburzenie motoryki – upośledzenie perystaltyki przełyku,
• uchyłki przełyku – uwypuklenia błony śluzowej w ścianie przełyku,
• rak przełyku – zwiększone ryzyko zachorowania po latach.

Niekiedy zwężenia przełyku po oparzeniach chemicznych wymagają leczenia endoskopowego lub operacyjnego. Często potrzebne jest mechaniczne poszerzenie światła zmienionego chorobowo odcinka z doraźnym założeniem protezy podtrzymującej efekt. Rokowanie zależy od rozległości zmian.

Oparzenia termiczne przełyku

Do termicznych oparzeń przełyku dochodzi znacznie rzadziej niż w przypadku spożycia substancji chemicznej. Wrzątek stanowi silny bodziec odruchowy w kontakcie z jamą ustną, dlatego do oparzeń dochodzi z reguły tylko w samej jamie ustnej i gardle. Objawem jest ból w tych okolicach, a do poważnych powikłań dochodzi znacznie rzadziej niż w przypadku spożycia substancji chemicznej. Postępowanie przed dotarciem służb medycznych jest podobne jak w przypadku oparzeń chemicznych.