Choroby przełyku

Budowa i czynność przełyku – funkcja zwieraczy przełyku

Przełyk jest fragmentem przewodu pokarmowego zbudowanym z mięśni poprzecznie prążkowanych oraz gładkich, który ma postać rury łączącej gardło z żołądkiem. Jego rola polega na transporcie pokarmu do żołądka. Jest to możliwe dzięki zsynchronizowanym ruchom perystaltycznym mięśniówki przełyku, które przesuwają kęsy pokarmowe w kierunku od jamy ustnej do wpustu żołądka.

W przełyku znajdują się dwa fizjologiczne przewężenia, zwane zwieraczami przełyku – górny (w końcowej okolicy gardła) oraz dolny (zlokalizowany nad wpustem żołądka). Zwieracze przełyku mają znaczenie w regulacji przechodzenia pokarmu do żołądka. Dolny zwieracz przełyku zapobiega dodatkowo cofaniu się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku. Istnieje jeszcze trzecie fizjologiczne przewężenie światła przełyku, wywołane przez bliski przebieg tchawicy i aorty zstępującej w odcinku brzusznym. Przełyk pełni funkcje jedynie transportowe, nie bierze udziału w trawieniu i wchłanianiu.

Zaburzenia motoryki przełyku

Do chorób przełyku zalicza się zaburzenia jego motoryki. Są to wszelkie odchylenia od prawidłowej czynności skurczowej mięśni przełyku. W warunkach prawidłowych mięśnie przełyku wykonują synchroniczne skurcze perystaltyczne, zależne od przyjmowanych pokarmów. Umożliwia to szybkie przesuwanie pokarmu do żołądka, w którym ulega on dalszym przemianom. Do zaburzeń motoryki przełyku zaliczamy niżej opisane stany.

• Achalazja przełyku – dochodzi w niej do nadmiernego skurczu i zaburzeń rozluźniania dolnego zwieracza przełyku. Prowadzi to do zaburzeń połykania (dysfagii), która z czasem uniemożliwia prawidłowe odżywianie. Pojawia się bolesne połykanie (odynofagia) oraz niedożywienie. W badaniu rentgenowskim z doustnym podaniem kontrastu przełyk tworzy obraz ptasiego dzioba. Achalazja zwiększa istotnie ryzyko rozwoju raka płaskonabłonkowego przełyku w przyszłości.
• Rozlany skurcz przełyku – jego istotą są silne, nieskoordynowane skurcze mięśni przełyku na różnych odcinkach jednocześnie (zaburzenie fali perystaltycznej). Pacjenci odczuwają ból w klatce piersiowej, a także dysfagię i odynofagię. W badaniu radiologicznym widoczny jest obraz przełyku korkociągowatego.
• Bolesne skurcze przełyku – jednostka chorobowa podobna do rozlanego skurczu przełyku. W bolesnych skurczach przełyku dochodzi do silnych skurczów w dolnej części przełyku. Objawy są podobne – dysfagia, odynofagia, ból w klatce piersiowej. Schorzenie to jest także nazywane przełykiem typu „dziadek do orzechów”.

Zaburzenia motoryki przełyku mają nie do końca poznaną etiologię. W ich patogenezie postuluje się udział zaburzeń w wydzielaniu acetylocholiny oraz zanik komórek zwojów mięśniowych. Leczenie polega na podawaniu leków rozkurczających mięśnie gładkie (blokery kanałów wapniowych, nitrogliceryna). U młodych osób w przypadku achalazji można zastosować leczenie operacyjne (kardiomiotomię sposobem Hellera).

Choroba refluksowa przełyku

Choroba refluksowa przełyku jest jedną z najczęstszych chorób przełyku. Objawy tej choroby odczuwa codziennie około 5–10% populacji. Polega ona na patologicznym zarzucaniu treści żołądkowej wstecznie do przełyku, co wywołuje określone objawy i powikłania. Istnieje szereg czynników, które usposabiają do wystąpienia tej choroby. Do najważniejszych należą:

• otyłość,
• ciąża,
• choroby ogólne – cukrzyca, neuropatia, twardzina układowa,
• stosowane leki – metyloksantyny, doustne środki antykoncepcyjne,
• picie kawy i alkoholu.

Objawy choroby refluksowej przełyku obejmują zgagę, puste odbijania, uczucie pieczenia w przełyku. Schorzenie to jest najczęstszą pozasercową przyczyną bólu w klatce piersiowej. Objawy nasilają się przy leżeniu na płasko, pochyleniu do przodu lub podczas parcia. Mogą także wystąpić tzw. objawy pozaprzełykowe – chrypka czy kaszel. W przebiegu choroby refluksowej, zwłaszcza po długim czasie jej trwania, mogą pojawić się objawy alarmowe, których wystąpienie wymaga pilnej diagnostyki endoskopowej. Do takich objawów zaliczamy:

• zaburzenia połykania,
• bolesne połykanie,
• krwawienie do górnego odcinka przewodu pokarmowego,
• spadek masy ciała.

Objawy alarmowe mogą świadczyć o rozwoju powikłań choroby refluksowej, w tym raka przełyku.

Leczenie choroby refluksowej przełyku obejmuje stosowanie inhibitorów pompy protonowej (które zmniejszają wydzielanie żołądkowe), leków zobojętniających kwas żołądkowy oraz leków przyspieszających opróżnianie żołądka. Młode osoby z objawami trudnymi do opanowania leczeniem farmakologicznym mogą być zakwalifikowane do leczenia operacyjnego fundoplikacją sposobem Nissena. Operacja polega na naszyciu dna żołądka wokół dolnego zwieracza przełyku.

Istotnym elementem leczenia choroby refluksowej przełyku jest zmiana stylu życia, a w szczególności dieta:

• unikanie alkoholu, kawy, ostrych przypraw,
• zaprzestanie palenia tytoniu,
• redukcja masy ciała.

Istotne jest także wyższe ustawienie wezgłowia łóżka, stosowanie dodatkowych poduszek.

Powikłania choroby refluksowej przełyku obejmują przełyk Barretta (zastąpienie śluzówki przełyku przez zmieniony nabłonek walcowaty, który może przekształcić się w raka), zwężenie przełyku oraz krwawienie do przewodu pokarmowego.

Rak przełyku

Rak przełyku należy do nowotworów o wyjątkowo niekorzystnym rokowaniu, ponieważ późno daje objawy i w momencie rozpoznania w większości przypadków jest nieoperacyjny. Dwa główne typy raka przełyku to: rak płaskonabłonkowy oraz rak gruczołowy. Do czynników ryzyka wystąpienia tej spośród chorób przełyku należą:

• palenie papierosów,
• picie alkoholu,
• występowanie raka w obrębie głowy lub szyi w przeszłości,
• napromienianie śródpiersia w przeszłości,
• refluks żołądkowo-przełykowy,
• przełyk Barretta,
• achalazja przełyku,
• oparzenie przełyku substancją żrącą.

Objawy raka przełyku pojawiają się późno i są związane z zamykaniem światła przełyku oraz naciekaniem okolicznych struktur. Pojawia się dysfagia, odynofagia, spadek masy ciała, osłabienie, kaszel, chrypka, ból w klatce piersiowej. Mogą pojawiać się przerzuty w węzłach chłonnych lub wątrobie.

Leczenie raka przełyku w stadium niskiego zaawansowania polega na resekcji przełyku i odtworzeniu ciągłości przewodu pokarmowego za pomocą żołądka lub fragmentu jelita. Metodami leczenia uzupełniającego są radio- i chemioterapia. W przypadku wysokiego stadium zaawansowania stosuje się leczenie paliatywne, mające na celu łagodzenie objawów bolesnego połykania oraz umożliwienie jak najdłuższego żywienia doustnego.

Inne choroby przełyku

Do rzadszych chorób przełyku należą:

• grzybica przełyku – wywołana najczęściej przez grzyby Candida albicans; występuje w przebiegu cukrzycy czy AIDS;
• uchyłki przełyku – to uwypuklenia jego ściany; może się w nich gromadzić pokarm, który fermentując powoduje nieprzyjemny zapach z ust; uchyłki mogą także ulegać przedziurawieniu, powodując zapalenie śródpiersia; jednym z uchyłków przełyku jest uchyłek gardłowo-przełykowy Zenkera, zlokalizowany w górnej części przełyku;
• wady wrodzone przełyku – zwężenie przełyku, zdwojenia, pierścienie, przepuklina rozworu przełykowego przepony czy przetoki przełykowo-oskrzelowe.