Dystonia – co to jest, jakie są przyczyny, rodzaje, objawy i jak wygląda leczenie?

Dystonia – co to jest?

Wszelkie ruchy możliwe są dzięki synergistycznemu działaniu mięśni – zginaczy i prostowników, a także przywodzicieli i odwodzicieli. Przykładem może być tutaj mięsień dwugłowy ramienia, który zgina kończynę górną w stawie łokciowym oraz mięsień trójgłowy ramienia, który ją prostuje.

Jednoczesne napięcie przeciwnych grup mięśniowych blokuje ruch w stawie lub prowadzi do bolesnego wykręcenia kończyny. Kontrolę nad poszczególnymi mięśniami sprawuje ośrodkowy układ nerwowy. Na skutek wielu przyczyn może dochodzić do zaburzeń synergistycznego działania mięśni i utrzymywania ich w stanie ciągłego napięcia. Skutkuje to powstawaniem przykurczy i przyjmowaniem nienaturalnej pozycji ciała.

Dystonia to choroba układu nerwowego – problem związany jest z kontrolą napięcia mięśni sprawowaną przez mózg, a nie z samymi mięśniami. Schorzenie charakteryzuje się występowaniem mimowolnych ruchów, które powodują skręcanie i wyginanie różnych części ciała , czego skutkiem jest nienaturalna postawa chorego.

Dystonia może dotyczyć wszystkich mięśni, których praca jest zależna od woli. Objawy choroby nasilają się zwykle przez okres 5 lat.

To też może Cię zainteresować: Drżenie ciała – jakie mogą być przyczyny drżenia mięśni ciała?

Jakie są przyczyny dystonii?

Za nieprawidłowe skurcze mięśni i mimowolne ruchy odpowiedzialne są, w przypadku każdego rodzaju dystonii, zaburzenia dotyczące układu pozapiramidowego (jest to część układu nerwowego, która – wraz z układem piramidowym – odpowiada za ruchy świadome organizmu, uczestniczy w procesie inicjacji ruchu i reguluje napięcie mięśni).

1. Dystonia pierwotna – jej pierwsze objawy pojawiają się w dzieciństwie, najczęściej ma podłoże genetyczne, występuje u 15 na 100 000 osób. W obrębie dystonii pierwotnej wyróżnia się postacie: sporadyczne i dziedziczne – dystonia torsyjna.

Sprawdź też: Nerwowość i rozdrażnienie – jak sobie radzić z objawami?

2. Dystonia wtórna – charakteryzuje się późniejszym wystąpieniem objawów i ściśle określonymi czynnikami, które ją powodują. Zaliczane są do niej:

• zespoły dystonia-plus – dystonia miokloniczna, choroba Segawy, dystonia-parkinsonizm na tle zaburzeń genetycznych;
• dystonia związana z chorobami neurodegeneracyjnymi – choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, środkowa mielinoliza mostu, choroba Wilsona, choroba Huntingtona;
• dystonia związana z zaburzeniami metabolicznymi – choroba Hartnupów, homocystynuria, tyrozynoza;
• dystonie, których przyczyną jest znany czynnik zewnętrzny – udar mózgu, urazy okołoporodowe mózgu, czynniki zakaźne, guzy mózgu, malformacje tętniczo-żylne (AVM), operacje neurochirurgiczne, substancje toksyczne, leki (dystonia polekowa może występować po lewodopie, bromokryptynie, ergotaminie, lekach antypsychotycznych i przeciwpadaczkowych).

3. Zespoły hiperkinetyczne, w przebiegu których występują ruchy dystoniczne.

4. Dystonia psychogenna.

Dystonia ogniskowa – rodzaje

Dystonia ogniskowa jest ograniczona do jednej części ciała, najczęściej ma charakter wtórny.

Dystonia szyjna (kręcz karku)

Charakterystycznym objawem tego typu dystonii jest przymusowe przechylanie głowy na bok, dużo rzadziej do przodu lub do tyłu. Dodatkowo pacjent może uskarżać się na ból karku i drżenie głowy. Pierwsze objawy występują najczęściej pomiędzy 20. a 60. rokiem życia.

Kurcz powiek

Kurcz powiek, czyli blefarospazm, to czynny skurcz mięśnia okrężnego oka. Początkowo może objawiać się on częstym mruganiem, które z czasem prowadzi do trwałego zamknięcia powieki. Dystonia oczna może doprowadzić do całkowitej utraty widzenia na skutek braku możliwości otwarcia oka.

Dystonia ustno-żuchwowa

Dystonia mięśniowa tego typu dotyczy mięśni żuchwy, języka oraz jamy ustnej. Może objawiać się poprzez niezależne od woli otwieranie, zamykanie lub wykrzywienie ust i wysuwanie języka. Skurcz szczęki czy języka negatywnie wpływa na zdolności artykulacyjne chorego. Dodatkowo może występować przygryzanie języka oraz policzków podczas jedzenia.

Zespół Meige'a

Zespół Meige’a łączy cechy dystonii ustno-żuchwowej oraz kurczu powiek.

Połowiczy kurcz twarzy

Dystonia dotycząca połowy twarzy objawia się poprzez szybkie, kurczowe ruchy mięśni twarzy.

Dystonia krtaniowa

Objawia się skurczem mięśni strun głosowych i krtani. Często występuje u osób śpiewających lub grających na instrumentach dętych.

Kurcz pisarski (dystonia muzyka)

Ten typ dystonii pojawia się u osób, które dużo piszą odręcznie lub zajmują się grą na jakimś instrumencie. W początkowej fazie choroby zauważyć można zwiększone napięcie mięśni ręki podczas pisania czy gry. Z czasem dystonia może całkowicie uniemożliwić odręczne pisanie lub wykonywanie innej precyzyjnej czynności przy użyciu ręki. Kurcz pisarski zazwyczaj dotyczy ręki dominującej, choć w ponad połowie przypadków po pewnym czasie objawy pojawiają się także w drugiej ręce.

Rodzaje dystonii segmentalnej

Dystonia segmentalna wiąże się z zajęciem sąsiadujących ze sobą grup mięśniowych.

Dystonia połowicza

Dystonia ta dotyczy mięśni jednej połowy ciała.

Dystonia uogólniona

Jest to najcięższa postać dystonii – obejmuje ona wiele grup mięśniowych, w tym tułowia i kończyn.

Dystonia – objawy

Dystonia została podzielona ze względu na to, czy jej objawy dotyczą tylko jednej części ciała, czy mają bardziej uogólniony charakter. Symptomy dystonii, bez względu na zasięg i miejsce występowania, najczęściej obejmują: zwiększone napięcie mięśni, mimowolne ruchy, drżenia.

Dystonia a depresja

Pacjenci cierpiący z powodu dystonii bardzo często zmagają się z: bólem, bezsennością i problemami w funkcjonowaniu społecznym.

Wielu z nich dotyka także problem depresji, która w znacznym stopniu może nasilać objawy dystonii. Depresja nigdy nie powinna być lekceważona i zawsze musi być prawidłowo leczona.

Dystonia – jakie badania wykonać?

W przypadku zaobserwowania u siebie niepokojących objawów mogących wskazywać na wystąpienie dystonii, pacjent powinien udać się do lekarza. Lekarz, po przeprowadzeniu dokładnego badania fizykalnego i zebraniu wywiadu dotyczącego występujących symptomów – ich nasilenia i czasu występowania, przyjmowanych leków oraz obecności dystonii u członków rodziny, może postawić diagnozę.

Badaniem, które może okazać się pomocne podczas procesu diagnostycznego jest elektromiografia (EMG) – bada ono czynność elektryczną mięśni i nerwów obwodowych. Jeśli w rodzinie chorego występowały przypadki dystonii, zleca się testy genetyczne.

Jak wygląda leczenie dystonii?

Leczenie choroby jaką jest dystonia nie jest prostym zdaniem, najczęściej stosowane metody zostały przedstawione poniżej.

• Leczenie toksyną botulinową A – „botoks” daje dobre efekty w przypadku leczenia dystonii ogniskowych. Nastrzyknięcie zajętych mięśni toksyną botulinową powoduje zablokowanie przekazywania sygnałów z nerwu do mięśnia. Skutkuje to znacznym rozluźnieniem mięśni. Niestety efekt zabiegu nie jest trwały i musi być powtarzany co 3 miesiące.
• Podawanie baklofenu do kanału kręgowego.
• Rehabilitacja (fizjoterapia i fizykoterapia) – stosowanie masaży, częste naświetlanie przy użyciu specjalnych lamp, ćwiczenia rozciągające czy kinesiotaping mogą znacznie redukować dokuczliwe objawy dystonii.

Leczenie chirurgiczne polega z kolei na neurochirurgicznym wprowadzeniu specjalnych elektrod do struktury w mózgu zwanej gałką bladą i stymulowaniu jej prądem elektrycznym. Jest to tak zwana głęboka stymulacja mózgu (DBS) i może przynosić ona świetne efekty u chorych z dystoniami różnego typu.

Innym stosowanym zabiegiem jest talamotomia polegająca na precyzyjnym uszkodzeniu wzgórza w trakcie operacji lub przy użyciu metod stereotaktycznych (na przykład gamma-knife).

Czytaj również: Nerwica depresyjna – przyczyny, objawy, leczenie nerwicy depresyjnej