Neuroprzekaźniki – rodzaje, działanie

Co to są neuroprzekaźniki?

Neuroprzekaźniki to substancje chemiczne, które pozwalają na przenoszenie sygnału pomiędzy komórkami nerwowymi (czyli pomiędzy neuronami). Substancje te nazywane są także neurotransmiterami lub neuromediatorami.

Dzięki neurotransmiterom możliwe jest przekształcenie informacji elektrycznej przewodzonej przez neuron w informację chemiczną, która dociera do błony komórkowej kolejnego neuronu i prowadzi do pobudzenia receptorów. Konsekwencją tego jest zmiana potencjału elektrycznego drugiego neuronu i ponowne przekształcenie sygnału – tym razem z chemicznego na elektryczny. Wyróżniamy neuroprzekaźniki hamujące i neuroprzekaźniki pobudzające, czyli zwiększające potencjał czynnościowy w komórce.

Poniżej charakterystyka najpowszechniejszych neurotransmiterów organizmu człowieka.

Noradrenalina – gdzie powstaje i jakie ma funkcje?

Noradrenalina, obok adrenaliny (odpowiedzialnej za mobilizację organizmu do działania w sytuacjach stresowych) należy do związków chemicznych nazywanych katecholaminami. Noradrenalina produkowana jest przez komórki rdzenia nadnerczy, jednak powstaje również w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN).

Jak działa na nasz organizm? Przede wszystkim noradrenalina powoduje:

• podwyższenie ciśnienia tętniczego – prowadzi do tego skurcz naczyń krwionośnych, a tym samym wzrost oporu obwodowego;
• poprawia przepływ w naczyniach wieńcowych, a więc w tych naczyniach, które doprowadzają krew bogatą w tlen i substancje odżywcze do mięśnia sercowego;
• wpływa na rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli;
• ma działanie hamujące w odniesieniu do perystaltyki jelit.

Noradrenalina ma zastosowanie w medycynie jako lek. Stosuje się ją między innymi w terapii takich stanów, jak poważne obniżenie ciśnienia tętniczego (hipotonia). Noradrenalina jest dodawana do niektórych preparatów stosowanych w celu znieczulenia miejscowego, a jej działanie polega na opóźnieniu wchłaniania leku w miejscu jego podania.

Dopamina – działanie i zastosowanie

Kolejnym ważnym neuroprzekaźnikiem jest dopamina, produkowana przede wszystkim w ośrodkowym układzie nerwowym, choć może powstawać także w innych układach organizmu (w układzie limbicznym wpływa na emocje).

Jak działa dopamina? Jej właściwości to między innymi:

• zwiększenie przesączania kłębuszkowego, w tym zwiększenie wydalania moczu. W większych dawkach może prowadzić jednak do jego zmniejszenia;
• zwiększenie wydalania sodu;
• może zwiększać kurczliwość mięśnia sercowego;
• może zwiększać objętość wyrzutową serca oraz pojemność minutową serca;
• prowadzi do przyspieszenia czynności serca;
• podnosi ciśnienie tętnicze krwi;
• poprawia przepływ przez tętnice wieńcowe;
• odpowiada za napięcie mięśni.

W medycynie dopamina stosowana jest w leczeniu wstrząsu kardiogennego, a także po operacjach kardiochirurgicznych i w zaawansowanej niewydolności serca.

Serotonina – właściwości substancji

Serotonina (tzw. hormon szczęścia) to związek chemiczny produkowany zarówno w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN), jak i w innych częściach naszego organizmu, na przykład w jelitach czy też w płytkach krwi (a więc w trombocytach).

Działanie serotoniny jest wielopłaszczyznowe. Serotonina reguluje takie procesy w naszym organizmie, jak:

• sen i czuwanie – spadek jej stężenia może powodować bezsenność;
• może powodować wzrost ciśnienia tętniczego krwi;
• reguluje apetyt i sytość;
• wpływa na procesy związane z krzepnięciem;
• prowadzi do skurczu mięśni gładkich, które znajdziemy między innymi w obrębie naczyń krwionośnych, macicy czy też dróg oddechowych;
• wpływa na funkcje seksualne;
• jej niedobór jest uwzględniany w przyczynach i etiopatogenezie zespołu depresyjnego i niektórych innych schorzeń psychiatrycznych.

W medycynie stosuje się leki wpływające na poziom serotoniny w ośrodkowym układzie nerwowym – są to inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (w skrócie od angielskich słów – SSRI). Stosuje się je przede wszystkim w leczeniu stanów depresyjnych i zaburzeń lękowych (głównie w psychiatrii).

Acetylocholina – jaka jest jej rola w organizmie?

Jest to związek chemiczny, który oddziałuje na dwa typy receptorów – receptory nikotynowe i receptory muskarynowe. Acetylocholina wpływa na mięśnie szkieletowe organizmu. Prowadzi do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi poprzez rozszerzenia naczyń krwionośnych. Działa na mięsień sercowy przeciwnie niż noradrenalina.

Acetylocholina prowadzi do pobudzenia perystaltyki jelit (stymuluje skurcz mięśniówki przewodu pokarmowego), a także do skurczu mięśni gładkich oskrzeli, co prowadzi do zwężenia dróg oddechowych. Dla przykładu, niektóre leki stosowane w terapii astmy działają poprzez blokowanie receptorów muskarynowych, co pozwala na rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli, dzięki czemu możliwe jest ograniczenie objawów tego przewlekłego schorzenia układu oddechowego.

Kwas gamma-aminomasłowy (GABA) – właściwości substancji

Jest to związek chemiczny, który pełni istotną rolę w funkcjonowaniu układu nerwowego człowieka. Kwas gamma-aminomasłowy (GABA) to najważniejszy przekaźnik o działaniu hamującym. Jego działanie polega na ograniczeniu pobudliwości neuronów, a więc komórek układu nerwowego. Co więcej, kwas γ reguluje wydzielanie niektórych hormonów (należy tutaj wymienić insulinę). Prowadzi do ograniczenia skurczu mięśni, ma działanie uspokajające, wyciszające, a także przeciwdrgawkowe. Kwas GABA ułatwia nam proces zasypiania.

Prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, a co za tym idzie – całego organizmu, jest regulowane przez wiele substancji. Niektóre z nich wymieniono i opisano w tym artykule, ale należy mieć świadomość, że na nasze układy i narządy wpływa o wiele więcej substancji, w tym enzymy i hormony.