Neurastenia – co to? Przyczyny, objawy i leczenie nerwicy neurastenicznej

Jakie są przyczyny nerwicy neurastenicznej?

Zaburzenia nerwicowe nazywane potocznie nerwicami stanowią szeroką grupę chorób psychicznych związanych z długotrwałym narażeniem na czynniki stresowe, z zakłóceniami czynnościowymi funkcji somatycznych organizmu człowieka lub samych zachowań jednostki, które nie znajdują swojego podłoża w uchwytnych zmianach organicznych.

Wśród bardzo obszernej grupy chorób prezentujących objawy nerwicy wyróżnia się między innymi neurastenię, która – w zależności od klasyfikacji – jeszcze do niedawna uznawana była za jedną z najczęściej występujących postaci zaburzeń nerwicowych.

Sprawdź też: Nerwowość i rozdrażnienie – jak sobie radzić z objawami?

Przyczyny neurastenii to przede wszystkim przewlekłe narażenie układu nerwowego na długotrwały stres lub wysiłek fizyczny i umysłowy przewyższający możliwości adaptacyjne ustroju. Skutkuje to wyczerpaniem się zdolności układu nerwowego do prawidłowego funkcjonowania, wykazywania właściwej regulacji pracy i możliwości regeneracyjnych.

Mówi się, że człowiek ma skołatane nerwy, co w praktyce oznacza, że bardzo szybko reaguje pobudzeniem na nowe sytuacje, przy czym stopień pobudliwości przekracza próg adekwatny do danej sytuacji. Charakterystyczne jest również szybkie wyczerpywanie się rezerw energetycznych, skutkujące niemalże natychmiastowym uczuciem zmęczenia i zniechęcenia następującym po krótkiej fazie pobudzenia.

Zobacz też: Niskie ciśnienie krwi – przyczyny, objawy, leczenie

Objawy neurastenii – jak rozpoznać nerwicę neurasteniczną?

Neurastenia inaczej określana bywa również nerwicą wegetatywną albo narządową – ze względu na fakt, iż na pierwszy plan w tym zaburzeniu wysuwają się liczne i bardzo zróżnicowane objawy ze strony różnych układów i organów człowieka.

Jako objawy nerwicy neurastenicznej wymienia się:

• przewlekłe uczucie zmęczenia,
• wzmożoną pobudliwość układu nerwowego,
• uczucie niepokoju towarzyszące stale lub pojawiające się okresowo,
• deficyt uwagi lub zaburzenia koncentracji,
• bóle w okolicy przedsercowej (czasem mogą być one mylnie interpretowane jako zawał),
• uczucie kołatania serca,
• charakterystyczne bóle głowy, tzw. kask neurasteniczny – chory ma odczucie obręczy ściskającej głowę,
• zaburzenia pracy jelit (zaparcia lub biegunki występujące naprzemiennie, niepoprzedzone istotnymi błędami dietetycznymi),
• osłabienie popędu seksualnego, oziębłość płciowa lub impotencja.

Przeczytaj też: Rodzaje leków na nerwicę

Nerwica neurasteniczna – kto jest narażony?

Zespół objawów prezentowanych w zaburzeniu nerwicowym określanym mianem neurastenii należy do mało charakterystycznych, gdyż podobne symptomy mogą być zgłaszane w wielu innych jednostkach chorobowych, zarówno psychicznych jak i somatycznych. Z tego względu często chorzy mogą pozostawać przez długi czas niezdiagnozowani lub przypisuje się im inne choroby.

Niejednokrotnie pacjenci cierpiący na neurastenię poszukują pomocy u lekarzy, uskarżając się przede wszystkim na objawy somatyczne i nie domyślając się, iż ich problemy zdrowotne mogą wynikać z zaburzeń pracy układu nerwowego.

Zdarzają się również pomyłki w odwrotnym kierunku. To znaczy pacjenci, u których psychiatrzy stwierdzili zaburzenie psychiczne w postaci neurastenii, w toku leczenia nerwicy i pogłębiania diagnostyki znajdują podłoże somatyczne lub neurologiczne choroby, kwalifikujące chorego do leczenia na oddziałach internistycznych.

Czytaj również: Depresja egzogenna – przyczyny, objawy, leczenie

Neurastenia hipersteniczna, hiposteniczna, asteniczna

W literaturze medycznej funkcjonują różne odmiany neurastenii. Najczęściej przywołuje się typy wyróżnione przez fizjologa Iwanowa-Smolenskiego:

• neurastenia hiposteniczna – głównym objawem jest męczliwość psychiczna, uczucie wyczerpania, osłabionej sprawności logicznego myślenia i koncentracji; pacjent skarży się na obniżony nastrój, kłopoty z pamięcią oraz skupieniem uwagi;
• neurastenia hipersteniczna – objawy to wzmożone napięcie nerwowe, uczucie niezadowolenia, wybuchy złości, a dodatkowo nadmierna wrażliwość na światło czy dźwięk, na które ekspozycja może wywoływać ból;
• neurastenia asteniczna – dominuje męczliwość fizyczna, uczucie wyczerpania występuje nawet po niewielkim wysiłku; mogą pojawić się somatyczne objawy neurastenii. np. w postaci bólów mięśni.

W przypadku wszystkich wymienionych rodzajów neurastenii objawy te współwystępują z wymienionymi wcześniej dolegliwościami: zawrotami głowy, napięciowym bólem głowy, kołataniem serca itp.

Co to jest osobowość neurasteniczna?

Chociaż psychiatrzy nie korzystają z takiego terminu jak osobowość neurasteniczna, czasem podobne określenie występuje w potocznym użyciu. Określa się nim osobę prezentującą takie cechy osobowości, które stwarzają predyspozycje do wystąpienia zaburzeń nerwicowych, zwłaszcza tych związanych z niskim progiem pobudliwości układu nerwowego.

Chodzi tu między innymi o bardzo intensywne reakcje emocjonalne, a czasem nawet fizjologiczne, jak przyspieszenie tętna, wzmożenie pracy mięśni oddechowych, zaczerwienienie twarzy w odpowiedzi na bodźce, które u większości osób nie wywołałyby podobnej reakcji.

Ze względu na fakt, iż układ nerwowy ma ograniczone możliwości przystosowawcze oraz regeneracyjne, po tak silnych wyładowaniach musi dochodzić do spadku poziomu pobudzenia, aż do czasu uzupełnienia rezerw energetycznych ustroju lub zawartości neurotransmiterów w przestrzeni międzysynaptycznej.

Chociaż oczywiście nie jest przesądzone, że osoby o takiej konstrukcji układu nerwowego rozwiną objawy nerwicy w przyszłości, jednak należy mieć na uwadze, iż należą one do grupy znacznie podwyższonego ryzyka, w związku z czym warto wcześnie wdrażać u nich odpowiednią profilaktykę.

Czytaj również: Osobowość borderline – rozpoznanie, leczenie, psychoterapia

Jak leczyć nerwicę? Jakie leki na nerwicę zastosować?

Leczenie neurastenii opiera się głównie na terapii. Stosuje się kilka ich rodzajów. Celem łagodzenia objawów neurastenii stosuje się psychoterapię behawioralną, poznawczą oraz psychodynamiczną.

Najczęściej zalecana jest terapia łącząca walory wymienionych w pierwszej kolejności, czyli terapia behawioralno-poznawcza. Pomaga ona pacjentom poznawać mechanizmy sterujące ich sposobem reakcji na dane sytuacje i pozwala zmieniać wyuczone wzorce zachowań. Bardzo ważne, aby nauczyć pacjentów różnych technik relaksacyjnych, pozwalających na wyciszenie i uspokojenie skołatanych nerwów.

Poza tym korzysta się również z pomocy środków farmakologicznych. Zastosowanie znajdują tutaj przede wszystkim leki przeciwdepresyjne.

Wśród leków na nerwicę korzysta się ze środków podwyższających poziom serotoniny w ośrodkowym układzie nerwowym (SSRI – selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny), do których należy na przykład sertralina. Poza tym zastosowanie znajdują leki działające na neurotransmitery noradrenaliny oraz leki przeciwdepresyjne trójpierścieniowe.

Zobacz również: Sympramol – lek na lęki

Doraźnie lekarze korzystają z leków uspokajających z grupy benzodiazepin. Jednak ze względu na ich potencjał uzależniający, taką kurację stosuje się wyłącznie doraźnie, przeważnie do czasu uzyskania rezultatów stosowania terapii lekami przeciwdepresyjnymi (których efekty działania widoczne są dopiero po kilku tygodniach regularnego stosowania).

W rzadkich przypadkach leki uspokajające mogą być włączane do leczenia na stałe, ale z zaznaczeniem przyjmowania wyłącznie w wyjątkowych sytuacjach.