Skutki stresu – jak długotrwały stres wpływa na zdrowie?

Przyczyny przewlekłego stresu

Stres jest pojęciem bardzo szerokim, najogólniej można go podsumować jako szereg czynników i bodźców zewnętrznych lub wewnętrznych, które mają wpływ na równowagę organizmu. W warunkach prawidłowych homeostaza organizmu człowieka jest zachowana. Jeśli jest się poddanym krótkotrwałej reakcji na stres – organizm ludzki przystosowuje się do niego. Stres działa wtedy mobilizująco. Jeśli jednak pacjenci narażeni są na długotrwały stres, zazwyczaj skutki takiego stanu są negatywne – znacznie zwiększa się skłonność do różnych chorób.

Stres może być wywołany w różnych okolicznościach

• W pracy – w zależności od zajmowanego stanowiska stres może wystąpić w zakresie kierowania zespołem czy podporządkowania się szefowi. Stresogenne są również relacje interpersonalne pracowników. Zbyt wysokie wymagania stawiane pracownikom mogą wywoływać u nich obciążenie psychiczne, frustracje, nieporadność – co doprowadza do sytuacji, w której pracownicy „żyją ciągle w stresie”. Słaba dochodowość firmy, czy kłótnie z klientami również mogą wywoływać dyskomfort psychiczny wśród zarządzających. Najgorszym przykładem stresu w pracy jest uczucie ciągłego, nieustającego napięcia emocjonalnego.
• W domu – o przewlekłym stresie w warunkach domowych najczęściej wspomina się w domach, w których są kłopoty rodzinne – mogą to być trudności z wychowywaniem dziecka, bunt młodzieńczy i konflikt pokoleń, zdrady, rozwody, niedocenienie przez innych członków rodziny, czy też choroba. Są to problemy, które zazwyczaj ciągną się przez dłuższy okres i generują wiele starć i napięć w rodzinie. Trudnymi przypadkami generującymi stres w domu są sytuacje związane z nadużywaniem alkoholu, zastraszaniem, przemocą fizyczną.
• W szkole – pomimo tego, iż bardzo nagłaśnia się aspekt „bezstresowego wychowania w szkole” wśród małych dzieci można zaobserwować różnego rodzaju stresy. Zazwyczaj przenoszą je one z domu – w rodzinie często różne problemy są „zamiatane pod dywan”, przez co dzieci chcą zwrócić na siebie uwagę w innym otoczeniu, jak np. szkoła.

To też może Cię zainteresować: Co oznacza przyspieszone bicie serca?

Objawy stresu groźne dla zdrowia

Istnieje szereg dolegliwości, które towarzyszą długotrwałemu stresowi, do najważniejszych należą:

• przyspieszony oddech,
• nadmierna potliwość,
• przyspieszone bicie serca, tak zwane kołatanie serca,
• drżenie rąk,
• pogorszenie pamięci,
• zmienny nastrój,
• uderzenia gorąca,
• bóle głowy i zawroty głowy,
• bezsenność,
• drażliwość,
• depresja,
• lęk.

Przeczytaj też: Reaktywność emocjonalna – cechy osobowości niskoreaktywnej i wysokoreaktywnej

Jak długotrwały stres wpływa na serce?

Stres, jeśli towarzyszy przez chwilę – np. związany jest z trudnym egzaminem, bądź ze zmianą pracy – powoduje nagły wyrzut adrenaliny, przez co mobilizuje organizm do działania – jest to pozytywny aspekt stresu. Krótkotrwały stres czasem może pomóc w wykonaniu zadania, które w „normalnej” sytuacji nie byłoby możliwe. Jednak sytuacja zmienia się, jeśli stres towarzyszy pacjentom przez dłuższy okres. Wtedy taki stres jest groźny dla życia. W wyniku uwalniania kortyzolu (tzw. hormonu stresu) dochodzi do spadku stężenia serotoniny i dopaminy w mózgu – hormonów, które odpowiadają za dobre samopoczucie. Poza tym wzrasta stężenia adrenaliny i noradrenaliny.

Układ sercowo-naczyniowy jest bardzo narażony na przewlekłe działanie stresu. Pod jego wpływem może dochodzić do zaburzeń rytmu serca. Długotrwały stres – poprzez wpływ na zwiększenie stężenia hormonów (kortyzolu, adrenaliny) powoduje nadciśnienie tętnicze, które jest uważane za najważniejszy czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i zgonów na świecie. Stres działa na układ współczulny – zwiększa się wydzielanie cytokin prozapalnych, które mogą aktywować procesy zapalne w naczyniach krwionośnych i brać udział w powstawaniu miażdżycy. Stres wpływa również na zaburzenia gospodarki lipidowej, podnosi poziom cholesterolu.

Wpływ stresu na układ pokarmowy

Powszechnie wiadomo, że zbyt długi stres może powodować wrzody. Istnieje takie pojęcie jak wrzód stresowy, który może pojawić się w organizmie człowieka z dnia na dzień pod wpływem silnego bodźca. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy powstaje w wyniku zwiększonej produkcji adrenaliny (jej stężenie jest zwiększone u osób długotrwale narażonych na stres), która działa niekorzystnie na śluzówkę układu pokarmowego, zwłaszcza żołądka.

W związku z tym stres może powodować ból brzucha, zgagę, osłabienie apetytu, nudności, a nawet wymioty. Dodatkowo stres może zaburzać procesy trawienia, przez to że działa za pośrednictwem autonomicznego układu nerwowego. Osoba narażona na długotrwały stres może uskarżać się na wzdęcia, zaparcia lub biegunki. Przewlekły stres może też powodować zespół jelita drażliwego.

Inne konsekwencje przewlekłego stresu

Coraz więcej doniesień potwierdza założenie, że długotrwały stres odgrywa bardzo istotną rolę w powstawaniu chorób autoimmunologicznych. Są to choroby, w których organizm człowieka atakuje i niszczy swoje komórki i tkanki. Wśród nich należy wspomnieć o chorobie Hashimoto, chorobie Gravesa-Basedowa, reumatoidalnym zapaleniu stawów, toczniu rumieniowatym układowym, twardzinie, stwardnieniu rozsianym czy o łuszczycy.

Nadmierna ilość kortyzolu powoduje obniżenie stężenia leukocytów we krwi i ograniczenie produkcji przeciwciał. Przez to w sytuacjach długotrwałego stresu pacjenci narażeni są na częstsze infekcje (zarówno te wirusowe jak i bakteryjne), ponieważ układ immunologiczny jest osłabiony. U osób żyjących w nieustającym stresie częściej może dojść do rozwoju grzybicy (także miejsc intymnych, np. grzybicy pachwin).

Bóle głowy, jakie towarzyszą sytuacjom stresowym są najczęściej tzw. napięciowymi bólami głowy. Dodatkowo mogą je powodować głód, brak snu, odwodnienie i ogólne wycieńczenie organizmu. Są to bóle o charakterze uciskającym, narastają powoli, najczęściej po całym dniu pełnym sytuacji stresowych, bądź po nieprzespanej nocy. Bóle napięciowe najczęściej lokalizują się w okolicy skroni, bądź potylicy – mogą też obejmować całą głowę.

Sytuacje stresowe mogą również spowodować migrenowe bóle głowy, które mają większy stopień nasilenia i pulsujący charakter.

Dodatkowo przewlekły stres może powodować objawy z innych układów i narządów. Do najczęściej wymienianych należą:

• zmiany skórne – w wyniku zaburzeń hormonalnych mogą pojawić się różnego rodzaju wypryski, może dojść do nasilenia trądziku;
• zespół napięcia przedmiesiączkowego, zaburzenia płodności;
• zaburzenia gospodarki węglowodanowej, cukrzyca;
• osteoporoza;
• bóle kręgosłupa.