Jak leczyć łagodny przerost prostaty (gruczołu krokowego)?

Jakie są choroby prostaty?

Gruczoł krokowy (prostata) jest niewielkim, lecz istotnym organem wchodzącym w skład męskiego układu rozrodczego. Zadaniem prostaty jest wydzielanie płynu wchodzącego w skład nasienia, który chroni i odżywia plemniki (wydziela około 30% nasienia). Gruczoł ma wielkość i kształt zbliżony do orzecha włoskiego. Znajduje się poniżej pęcherza i otacza górną część dróg moczowych.

Za wzrost gruczołu krokowego odpowiada testosteron. Wraz z wiekiem prostata powiększa się, a proces ten rozpoczyna się już u chłopców. Następnie gruczoł krokowy dalej zwiększa swój rozmiar, podwajając swoją objętość między 21. i 50. rokiem życia. Duża prostata to głównie problem panów w wieku od 50 do 80 lat. Przyczyny wzrostu prostaty nie są do końca poznane.

Do najczęstszych chorób gruczołu krokowego należą:

• łagodny rozrost gruczołu krokowego – powszechnie określany jest jako przerost prostaty lub rozrost prostaty; są to łagodne zmiany, które nie oznaczają raka;
• zapalenie gruczołu krokowego – stan zapalny prostaty spowodowany infekcją;
• rak prostaty – choroba nowotworowa powodująca nieprawidłowy wzrost i dzielenie się komórek prostaty, co powoduje wzrost guza.

Zarówno zapalenie prostaty, jak i jego rozrost mogą być bardzo bolesne i dawać objawy znacznie obniżające jakość życia.

To też może Cię zainteresować: Zielony mocz – przyczyny

Co to jest przerost prostaty?

Łagodny rozrost gruczołu krokowego oznacza powiększenie tego narządu na skutek zwiększenia liczby komórek (hyperplazja). Równolegle używa się nazwy przerost gruczołu krokowego, który oznacza powiększenie prostaty na skutek wzrostu poszczególnych komórek. Jest to najczęściej występujące niezłośliwe schorzenie prostaty.

Prostata położona jest wokół dróg moczowych, jej powiększenie powoduje zwężenie cewki moczowej u mężczyzn i nacisk na dno pęcherza. Zwężenie dróg moczowych może w negatywny sposób wpływać na wydalanie moczu.

Łagodny rozrost prostaty zdarza się u mężczyzn już w wieku około 40 lat, a w miarę starzenia ujawnia się u coraz większej liczby panów. Schorzenie to występuje u większości mężczyzn, lecz mimo rozrostu gruczołu nie wszyscy odczuwają dolegliwości. W większości przypadków schorzenie to staje się odczuwalne w podeszłym wieku, a w przypadku braku interwencji medycznej dolegliwości znacznie nasilają się.

Przyczyny łagodnego rozrostu prostaty nie są dobrze poznane. W wyniku przeprowadzonych dotąd badań ustalono, że schorzenie to może mieć podłoże genetyczne. Podeszły wiek i wpływ testosteronu są powiązane z łagodnym rozrostem prostaty. Jednak niekoniecznie są bezpośrednią przyczyną tego schorzenia. Wiadomo natomiast, że łagodny rozrost gruczołu krokowego występuje tylko wtedy, gdy jądra nadal produkują testosteron.

Jakie są objawy przerostu stercza?

Jakie są pierwsze objawy, kiedy prostata się powiększa? U mężczyzn z łagodnym rozrostem nasilenie dolegliwości jest znikome lub dolegliwości nie występują. Osoby, u których objawy występują, zauważają odczuwalną zmianę w sposobie oddawania moczu, ponieważ rozrost prostaty zwęża górny odcinek dróg moczowych. Najczęściej dzielimy je na spowodowane podrażnieniem i objawy spowodowane przeszkodą (uciskające moczowód).

Jak poznać, czy to przerost prostaty? Można to podejrzewać, gdy pojawią się następujące dolegliwości:

• trudność w rozpoczęciu mikcji;
• osłabienie strumienia moczu i/lub przerwany wyciek moczu oraz konieczność napinania brzucha, aby rozpocząć oddawanie moczu;
• wykapywanie moczu po zakończeniu mikcji (kropla po kropli) oraz zatrzymywanie moczu w pęcherzu, powodujące potrzebę częstszego oddawania moczu;
• niekontrolowany wyciek moczu z pęcherza, mimo trudności z normalnym oddawaniem moczu;
• nagła potrzeba oddania moczu (tzw. parcie naglące na pęcherz), częstomocz – częste oddawanie moczu, także w nocy, co określa się jako nykturia;

• ból promieniujący od krocza (odczuwany między moszną a penisem) oraz dyzuria (bolesne oddawanie moczu);

• krwiomocz (obecność krwi w moczu).

Jakie badania na powiększoną prostatę?

W przypadku problemów prostatą i z oddawaniem moczu przyczynę schorzenia (łagodny rozrost prostaty, zapalenie prostaty, rak prostaty) ustala się na podstawie opisu objawów, badania fizykalnego, badań krwi oraz ultrasonografii z biopsją gruczołu krokowego.

Dolegliwości w oddawaniu moczu częściej są powodowane przez łagodny rozrost prostaty niż przez raka prostaty.

• Badanie per rectum – to najczęściej stosowane badanie fizykalne w diagnostyce schorzeń prostaty. Badanie prostaty przeprowadza się manualnie w lateksowych rękawiczkach, wprowadzając palec przez odbyt w celu oceny wielkości i kształtu gruczołu oraz obecności struktur patologicznych.
• Badanie poziomu swoistego antygenu prostaty (PSA) w surowicy krwi. Jest to białko produkowane przez komórki gruczołu krokowego, a jego podwyższony poziom wskazuje na stan patologiczny prostaty. Wykorzystywane jest głównie jako marker w diagnostyce raka prostaty, ale przy łagodnym rozroście prostaty jego poziom może być również dwu- lub trzykrotnie podwyższony w stosunku do normalnego poziomu.
• Cytoskopia – wykonywana zwykle w celu zweryfikowania diagnozy lub w przypadku krwawienia lub przewlekłych infekcji.
• Badanie urodynamiczne (urodynamika) – służy do oceny stopnia niedrożności dróg moczowych przy ujściu pęcherza moczowego, czyli niedrożności szyjki pęcherza.

Wybór konkretnego z badań lekarz uzależnia od nasilenia objawów.

Leki na przerost prostaty

W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy dolegliwości są znikome, nie zaleca się żadnego leczenia, bowiem nie przyniosłoby ono wymiernych korzyści. Natomiast zaleca się zmiany w stylu życia obejmujące regularne wizyty w toalecie (nie należy wstrzymywać moczu) w ciągu dnia lub ograniczenie spożycia kawy i herbaty (kofeina działa moczopędnie). Należy także przeprowadzać regularne badania prostaty, aby monitorować jest rozrost.

Leczenie farmakologiczne stosuje się przy wczesnym rozpoznaniu łagodnego rozrostu gruczołu krokowego. Leki na prostatę przyjmowane doustnie mają niewiele działań ubocznych i w wielu przypadkach skutecznie zatrzymują postęp łagodnego rozrostu prostaty i niwelują objawy. Istnieją dwie grupy leków stosowane w leczeniu łagodnego rozrostu prostaty: alfa blokery i leki hormonalne blokujące 5-alfa reduktazę.

Alfa blokery działają rozluźniająco na mięśnie gruczołu krokowego i dróg moczowych, co łagodzi dolegliwości związane z łagodnym rozrostem prostaty zwykle w przeciągu tygodnia do dwóch. Skutki uboczne obejmują: zawroty głowy, przemęczenie, bóle głowy, niedrożność nosa (objawy podobne do przeziębienia), niskie ciśnienie tętnicze, wytrysk wsteczny (gdy nasienie cofa się do pęcherza). Niepożądane działania zwykle znikają po odstawieniu leków.

Leki blokujące 5-alfa reduktazę hamują działanie testosteronu na gruczoł krokowy i powodują zmniejszenie jego objętości. Objawy łagodnego rozrostu gruczołu krokowego cofają się w ciągu kliku miesięcy od rozpoczęcia terapii. U niewielkiej liczby mężczyzn inhibitory 5-alfa reduktazy obniżają popęd płciowy i zaburzają erekcję. Skutki uboczne ustępują po odstawieniu terapii.

Operacja na chorą prostatę

Leczenie operacyjne stosuje się u mężczyzn z ostrymi dolegliwościami, które w znaczny sposób obniżają jakość życia. W przypadku łagodnego rozrostu prostaty usuwa się przerośniętą wewnętrzną część gruczołu. Zabieg ten zwany jest prostatektomią.

Przezcewkowa resekcja gruczołu krokowego (TURP) – to zabieg endoskopowy, dzięki czemu unika się ran i nacięć na ciele. Przeprowadzany jest przez cewkę moczową i polega na wprowadzeniu resektoskopu umożliwiającego wycięcie przerośniętej tkanki prostaty.

Przezcewkowe nacięcie gruczołu krokowego (TUIP) – to zabieg podobny do TURP, ale bez usuwania tkanki. Polega na wykonaniu kilku (najczęściej 1–3) nacięć gruczołu krokowego przy szyjki pęcherza, aby umożliwić rozejście się na boki tkanki prostaty położonej wokół cewki moczowej.

Prostatektomia przez powłoki brzuszne – rzadko stosowana metoda leczenia łagodnego rozrostu gruczołu krokowego. Wykonuje się ją tylko wtedy, gdy gruczoł krokowy jest zbyt duży, aby usunąć go sondą przez drogi moczowe.

Leczenie chirurgiczne niesie za sobą pewne czynniki ryzyka:

• krwotok, zakażenie rany i tworzenie się zakrzepów;
• zaburzenia wzwodu;
• niekontrolowane oddawanie moczu;
• wytrysk wsteczny;
• skurcze szyjki pęcherza – blizny otaczające ujście pęcherza powodują wykapywanie moczu zamiast oddawania go całym strumieniem;
• zwężenie cewki moczowej – blizny wewnątrz i na zewnątrz dróg moczowych powodują dalszą niedrożność i blokowanie strumienia moczu;
• infekcje dróg moczowych.

Czytaj również: Nacięcie krocza – wskazania, jak go uniknąć, jak dbać o nacięte krocze?

Nowoczesne sposoby na leczenie prostaty

Chociaż TURP jest najpowszechniejszą metodą leczenia chirurgicznego, pojawiły się nowe podejścia w leczeniu łagodnego rozrostu prostaty, które skracają pobyt w szpitalu i czas rekonwalescencji. Z drugiej strony, mało inwazyjne metody leczenia nie dają stuprocentowej pewności wyleczenia, objawy mogą nawrócić i konieczne może się okazać dalsze leczenie. Dostępne metody to:

• zabiegi laserowe wykorzystujące działanie ciepła w celu zniszczenia rozrośniętej tkanki prostaty, co ułatwia oddawanie moczu; zabieg wykonuje się laserem holmowym lub zielonym laserem KTP;
• przezcewkowa termoterapia prostaty (TUMT) – małoinwazyjna metoda polegająca na zniszczeniu powiększonego obszaru prostaty poprzez poddanie go działaniu ciepła (mikrofal).

Długofalowe rezultaty nowych terapii nie są jeszcze znane, dlatego TURP jest wciąż najbardziej popularną metodą leczenia łagodnego przerostu prostaty.

Stosuje się też preparaty pochodzenia naturalnego i terapie alternatywne opierające się na ekstraktach roślinnych z nasion, kory i owoców. Istnieje powszechne przekonanie, że produkty te są bezpieczne, ponieważ są naturalne, lecz nie zostało to udowodnione.

Ponieważ nie znamy przyczyn rozrostu gruczołu krokowego, nie znamy też sposobów zapobiegania temu schorzeniu.

Rozpoznanie łagodnego rozrostu prostaty nie zwiększa ryzyka rozwoju raka prostaty. Jednak istnieje możliwość rozwoju raka prostaty u mężczyzn, którzy podjęli leczenie łagodnego rozrostu prostaty. Dlatego tak ważne są regularne badania poziomu swoistego antygenu prostaty i badania per rectum, nawet gdy nie występują dolegliwości ze strony układu moczowego.