Leki na przerost prostaty (łagodny rozrost stercza)

Farmakoterapia w łagodnym rozroście starcza

Większość pacjentów ze stwierdzonym łagodnym rozrostem stercza w pierwszej kolejności leczona jest przy pomocy leków. To efekt łatwej dostepności tych preparatów, wysokiej skuteczności i ich łatwej dostepności. Wysoka skuteczność leczenia lekami doprowadziła do spadku prawie o połowę liczby wykonywanych operacji z powodu łagodnego rozrostu stercza. W terapii wykorzystuje się dwie grupy leków:

1. inhibitory receptora alfa-adrenergicznego (α-blokery),
2. inhibitory 5-alfa-reduktazy.

α-blokery – leki blokujące alfa-receptory

W szyi pęcherza moczowego, cewce moczowej oraz torebce stercza znajdują się mięśnie gładkie, których napięcie regulowane jest przez układ nerwowy za pośrednictwem tzw. receptorów alfa adrenergicznych. Blokowanie tych receptorów przez leki z tej grupy (α-blokery) prowadzi do rozluźnienie mięśni wokół cewki moczowej, co skutkuje łatwiejszym opróżnianiem pęcherza moczowego i zmniejszeniem dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych. Jest to podstawowa grupa leków stosowana w celu łagodzenia objawów rozrostu gruczołu krokowego. Efekt działania leków widoczny jest już po kilku lub kilkunastu dniach. Leczenie można skutecznie prowadzić przez wiele lat.

W tej grupie dostępne są następujące substancje chemiczne:

• alfuzosyna,
• doksazosyna,
• tamsulosyna,
• terazosyna.

Receptory alfa znajdują się również w mózgu, rdzeniu kręgowym, mięśniach gładkich innych narządów, a także w naczyniach krwionośnych. Może to prowadzić do występowania działań niepożądanych, najczęściej zawrotów głowy (dotyczą one ok. 15% chorych). Pozostałe objawy niepożądane to przyspieszenie akcji serca, spadek ciśnienia krwi, świąd skóry, obrzęk błony śluzowej nosa, zaburzenia wytrysku. Objawy niepożądane występują rzadko, mijają szybko po odstawieniu leku. Najważniejszym działaniem niepożądanym jest obniżenie ciśnienia tętniczego krwi ze względu na rozluźnienie mięśni naczyń krwionośnych.

Zaleca się przyjmowanie leków z tej grupy wieczorem, przed snem, tak by uniknąć nagłego spadku ciśnienia tętniczego, co może spowodować zasłabnięcie u niektórych starszych chorych. Ma to znaczenie przy włączaniu farmakoterapii. Jeżeli u chorego wystąpi opisane działanie niepożądane, podczas gdy będzie on leżał w łóżku, nie dojdzie do negatywnego następstwa nagłego spadku ciśnienia krwi np. upadku.

α-blokery mogą również powodować powikłania zabiegów okulistycznych (tzw. zespół wiotkiej tęczówki). Biorąc pod uwagę, że leczenie dotyczy głównie mężczyzn w wieku podeszłym, u których występuje ryzyko zaćmy i ewentualnej operacji z tego powodu lekarz powinien zapytać chorego podczas zbierania wywiadu o ewentualne choroby oczu i planowane zabiegi. W takich przypadkach należy odroczyć włączenie farmakoterapii α-blokerami do czasu wykonania operacji. W każdym przypadku zabiegu operacyjnego lekarz operator powinien mieć wiedzę na temat wszystkich schorzeń operowanego chorego, a także leków, które przyjmuje.

Bezpieczniejszymi lekami są tzw. α-blokery uroselektywne obejmujące preparaty tamsulosyny. Są one lepiej tolerowane przez chorych, ponieważ blokują podtyp receptorów α1A, który znajduje się głównie w sterczu, a więc nie powinny wywoływać spadku ciśnienia krwi. Nowoczesne α-blokery to preparaty o przedłużonym uwalnianiu lub o zmodyfikowanym uwalnianiu. Oznacza to, że tabletka skonstruowana jest w taki sposób, by uwalniała stopniowo substancję leczniczą, co pozwala na dawkowanie 1 raz na dobę pomimo krótszego czasu działania leku. α-blokery łagodzą objawy (obniżają IPSS), poprawiają jakość życia chorych, zwiększają przepływ cewkowy, jednak nie obniżają wielkości gruczołu krokowego.

Inhibitory 5-alfa reduktazy

Metabolizm testosteronu ma wpływ na rozwój łagodnego rozrostu stercza. W komórkach gruczołu krokowego testosteron pod wpływem enzymu 5-alfa reduktazy przekształcany jest w postać aktywną – dihydrotestosteron, który łączy się z receptorami w jądrach komórek, co prowadzi do ich namnażania się i powiększenia się gruczołu krokowego. Blokowanie tego mechanizmu powoduje zahamowanie powiększania się stercza, a nawet prowadzi do zmniejszenia objętości stercza o 20-30 %. Efekt działanie leku obserwuje się po 3-4 miesiącach stosowania.

Dostępne są następujące substancje chemiczne w tej grupie:

• finasteryd,
• dutasteryd.

Leki z tej grupy stosuje się wyłącznie u chorych z powiększonym gruczołem krokowym, ponieważ korzyści z farmakoterapii wynikają ze zmniejszenia się stercza. Inhibitory 5-alfa reduktazy hamują progresję choroby, zmniejszają ryzyko zatrzymania moczu, zmniejszają odsetek zabiegów chirurgicznych. U chorych u których nie stwierdza się powiększenia gruczołu krokowego leczenie nie przyniesie korzyści, natomiast może spowodować występowanie działań niepożądanych w postaci obniżenia libido, zaburzeń wzwodu i wytrysku. Należy pamiętać, że leki z tej grupy obniżają poziom PSA w surowicy krwi. W przypadku podwyższenia poziomu PSA, a więc podejrzenia rozwoju raka stercza nie należy stosować inhibitorów 5-alfa reduktazy, ponieważ dalsze monitorowanie chorych przy użyciu PSA nie będzie możliwe.

Innym mechanizmem działania inhibitorów 5-alfa reduktazy jest hamowanie wydzielania czynnika wzrostu śródbłonka naczyń krwionośnych. Prowadzi to do zahamowania rozwoju nowych naczyń w powiększającym się gruczole krokowym i jest skutecznym sposobem zapobiegania krwawieniom ze stercza. Stosowanie leków z tej grupy przed zabiegiem przezcewkowej elektroresekcji stercza ogranicza krwawienie śródoperacyjne i zmniejsza ryzyko konieczności przetoczenia krwi po zabiegu.

Leki antycholinergiczne

Leki antycholinergiczne obejmują preparaty blokujące receptory muskarynowe. Stosowane są w leczeniu pęcherza nadreaktywnego, hamują skurcze mięśnia wypieracza. U chorych z objawami ze strony dolnych dróg moczowych (fazy napełniania), u których nie stwierdza się zalegania moczu w pęcherzu stosowanie tych leków może przynieść korzyść. Obecnie prowadzone są badania kliniczne dotyczące skuteczności leków antycholinergicznych w leczeniu mężczyzn z łagodnym rozrostem stercza.

Leczenie skojarzone

Stosowanie α-blokerów w połączeniu z inhibitorami 5-alfa reduktazy jest skuteczniejszą metodą leczenia łagodnego rozrostu stercza niż monoterapia którymkolwiek z leków. Leczenie skojarzone w sposób znaczący obniża ryzyko wystąpienia zatrzymania moczu oraz konieczności leczenia chirurgicznego z powodu łagodnego rozrostu stercza.