Łopatka skrzydlata – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja

Czym jest łopatka skrzydlata?

Mianem łopatki skrzydlatej określa się wadliwość układu kostnego polegającą na tym, że łopatka odstaje od górnej części pleców w niefizjologicznej pozycji.

Jej najczęstszą przyczyną jest uszkodzenie nerwu piersiowego długiego. W skrajnych sytuacjach łopatka skrzydlata prowadzi do ograniczenia zakresu ruchu w obrębie górnej połowy ciała. Wada ta limituje możliwości w zakresie podnoszenia, ciągnięcia oraz pchania ciężkich przedmiotów.

Schorzenie może prowadzić też do ograniczeń w wielu codziennych czynnościach, jak czesanie włosów, przenoszenie rąk za głowę, trzymanie przedmiotów w górze, a nawet zmiana ubrania. Nazwa przypadłości pochodzi od wyglądu łopatki, która przypomina skrzydło wystające z pleców pacjenta najdłuższą z krawędzi kości łopatki.

Wskazuje się, że objawy łopatki skrzydlatej mogą zakłócać prawidłową pracę mięśni łopatkowo-ramiennych. To grupa siedmiu mięśni, które łączą kość ramienną z łopatką. Zaburzenie w obrębie grupy łopatkowo-ramiennej prowadzi do stopniowej utraty elastyczności, siły i z czasem może przyczyniać się do powstawania dolegliwości bólowych. Obok potencjalnych powikłań zdrowotnych wielu pacjentów zwraca uwagę na dyskomfort psychiczny związany z wyraźnym brakiem symetrii ciała.

Łopatka skrzydlata jest uważana za normalną przypadłość wieku dziecięcego, niemniej jednak w miarę rozwoju i wzmacniania organizmu powinna zaniknąć i nie pojawiać się u starszych dzieci oraz osób dorosłych.

Co jest przyczyną powstawania łopatki skrzydlatej?

Dolegliwość określana jako łopatka skrzydlata może wystąpić w dwóch wariantach, przyśrodkowym lub bocznym, w zależności od kierunku wygięcia.

Skrzydło przyśrodkowe występuje częściej i ma swoje podłoże w nieprawidłowym funkcjonowaniu mięśnia zębatego przedniego (jego praca jest sterowana przez nerw piersiowy długi, którego zadaniem jest „podciąganie” łopatki ku przodowi). Przyczyną na tym tle mogą być urazy, ale nie zawsze musi tak być. Niekiedy skrzywienie przyśrodkowe powstaje idiopatycznie, bez wyraźnej przyczyny. Druga postać łopatki skrzydlatej – łopatka skrzydlata boczna – wynika z uszkodzenia jednego z nerwów rdzeniowych. Ten rodzaj urazu najłatwiej rozpoznać po wyraźnie widocznym zaniku mięśnia czworobocznego.

Nerw długi piersiowy może doznać obrażeń w wielu sytuacjach, dlatego bez dokładnego zbadania stanu zdrowia pacjenta nie jest możliwe precyzyjne ustalenie przyczyny. Do typowych okoliczności, które bywają przyczyną urazu zalicza się:

• silne uderzenie w szyję lub ramię;
• gwałtowne obniżenie obręczy barkowej;
• niefizjologiczne i silne skręcenie szyi lub ramienia;
• powtarzalne ruchy (np. ćwiczenia kulturystyczne);
• nadmierny i długotrwały nacisk w obrębie barków (np. noszenie ciężkiego plecaka turystycznego).

Uszkodzenie nerwu może powstać też podczas codziennych czynności, jak prace ogrodowe, a nawet mycie samochodu.

Czy łopatka skrzydlata musi boleć?

Stopień zaawansowania przypadłości jest silnie osobniczy i w dużej mierze zależy od tego, które mięśnie i nerwy zostały porażone przez dolegliwość. Choć objawy bólu nie zawsze muszą się pojawić, praktycznie wszyscy pacjenci zwracają uwagę na ograniczenia występujące w życiu codziennym oraz szybszą męczliwość mięśni w obrębie obręczy barkowej.

Podrażniony nerw piersiowy długi może powodować osłabienie i niewłaściwą pracę mięśnia zębatego, a co za tym idzie, łopatki, która zaczyna się wykrzywiać. Ta deformacja z biegiem czasu może przyczyniać się do powstawania dolegliwości bólowych.

Badanie kliniczne w wykrywaniu łopatki skrzydlatej

Skrzydlata łopatka może być wykryta na kilka różnych sposobów. Oczywiście elementarne znaczenie ma wywiad z pacjentem oraz badanie palpacyjne. W praktyce konsultacja u ortopedy jest uzupełniania o diagnostykę obrazową obejmującą badanie rentgenowskie. W ten sposób można wykryć nieprawidłowości w obrębie szyi, klatki piersiowej oraz okolicy barku. Badania obrazowe rzadziej uzupełnia się o tomografię komputerową oraz rezonans magnetyczny , które pozwalają wykluczyć inne dolegliwości, jak nerwiakowłókniakowatość czy zespół krążka międzykręgowego.

Leczenie i rehabilitacja łopatki skrzydlatej

Łopatkę skrzydlatą można leczyć na wiele różnych sposobów, ale przed podjęciem jakichkolwiek działań na własną rękę warto zasięgnąć konsultacji u fizjoterapeuty. Opinię może wyrazić też ortopeda.

Jednym z możliwych rozwiązań jest trening siłowy ukierunkowany na wzmocnienie mięśnia zębatego przedniego, który utrzymuje łopatkę blisko żeber, a także mięśni otaczających łopatkę. Dyscypliną, która równomiernie wzmacnia obręcz barkową jest też pływanie . Dobre rezultaty przynosi fizjoterapia, ale ćwiczenia muszą być dobrane do konkretnego przypadku.

W ostateczności porażenie leczy się chirurgicznie. W zależności od przyczyny zabieg może obejmować nerw albo ścięgna położone blisko łopatki.

Choroba łopatki skrzydlatej należy do rzadko występujących dolegliwości. W publikacjach naukowych można znaleźć doniesienia o 15 pacjentach na 7 tysięcy badanych osób albo jednym pacjencie na ponad 38 tysięcy badanych w zależności od źródła.