Złamanie kości promieniowej – nasady dalszej, bliższej, głowy – leczenie, gips, rehabilitacja

Kość promieniowa – budowa i rodzaje złamań

Kość promieniowa jest jedną z dwóch kości przedramienia. Drugą kością przedramienia jest kość łokciowa. Obie kości zaliczane są do rodzaju kości długich. Ich umowny podział mówi, że dzielą się na koniec (nasadę) bliższą, trzon oraz koniec (nasadę) dalszą. Do złamań kości przedramienia dochodzi w wyniku upadku, zwykle na wyprostowaną kończynę górną lub bezpośredniego urazu przedramienia.

Często, szczególnie w okresie zimowym, zdarza się, że pacjenci ulegają poślizgnięciu i upadając na podłoże podpierają się kończyną górną. W przypadku słabych kości, np. u osób starszych, nawet niewielkie podparcie może skończyć się złamaniem kości przedramienia.

Złamania kości promieniowej można umownie podzielić na:

• złamania końca, nasady dalszej kości promieniowej – złamanie Collesa, złamanie Smitha ( złamanie nadgarstka kości promieniowej);
• złamania bliższego końca, nasady kości promieniowej – przede wszystkim złamania głowy kości promieniowej;
• złamania trzonu kości promieniowej – złamanie typu Galeazziego, złamanie typu Essex-Lopresti.

Przeczytaj też: Złamany palec – objawy, przyczyny, leczenie

Złamanie nasady dalszej kości promieniowej

Złamania końca dalszego kości promieniowej czasami określane są przez pacjentów mianem złamania nadgarstka lub złamania kości promieniowej w nadgarstku. Jest to najczęstszy rodzaj złamań kości promieniowej. Dość często dotyczy starszych pacjentów, zwłaszcza kobiet po menopauzie, które mają tendencję do osteoporozy i złamań osteoporotycznych.

Złamania dalszej nasady kości promieniowej zalicza się do urazów niskoenergetycznych związanych z upadkiem na dłoniową lub grzbietową stronę ręki. Jest to uraz bezpośredni i rotujący. Do tego typu urazów zaliczamy złamanie Collesa oraz złamanie Smitha.

Złamanie Collesa jest to złamanie nasady dalszej kości promieniowej z przemieszczeniem. Mechanizm tego urazu jest związany z upadkiem na otwartą rękę, a konkretnie na stronę dłoniową ręki. Dochodzi do złamania końca dalszego kości promieniowej, z reguły z przemieszczeniem odłamów. Czasami zdarza się, że złamanie nie jest przemieszczone i wymaga jedynie opatrunku gipsowego.

Złamanie Smitha związane jest także z upadkiem na otwartą rękę, ale podparcie jest od strony grzbietowej ręki. Ten rodzaj złamania występuje rzadziej od złamania Collesa, ale jest trudniejszy w leczeniu zachowawczym – częściej wymaga zaopatrzenia operacyjnego.

Złamanie nasady dalszej kości promieniowej – ile w gipsie?

Złamanie nasady dalszej kości promieniowej bez przemieszczeń (takie zdarzają się rzadko) wymagają zastosowania unieruchomienia gipsowego. Zakłada się gips pełny ramienny albo gips przedramienny. Długość opatrunku gipsowego uzależniona jest od charakteru złamania.

Złamania nasady dalszej kości promieniowej z przemieszczeniem typu Collesa lub Smitha wymagają nastawienia, czyli repozycji. Początkowo można spróbować nastawić złamanie w znieczuleniu miejscowym, a następnie zaopatrzyć w gips ramienny.

Jeśli repozycja będzie stabilna i podczas kontroli nie wykaże przemieszczenia, można leczyć złamanie zachowawczo. Utrzymujemy gips przez 4–6 tygodni, do uzyskania zrostu kości przedramienia.

W przypadku otwartego złamania nasady dalszej kości promieniowej (z raną otwartą), przemieszczenia złamania i niestabilnej repozycji należy rozważyć zabieg operacyjny. Mamy do wyboru dwie techniki operacyjne:

• repozycja i stabilizacja przezskórna drutami Kirschnera;
• otwarta repozycja i stabilizacja płytką i śrubami dedykowanymi do złamań nasady dalszej kości promieniowej.

Dowiedz się czym są druty Kirschnera i kiedy się je usuwa po operacji.

Decyzję o wyborze techniki podejmuje się analizując zdjęcia rentgenowskie oraz stan ogólny pacjenta. Po zabiegu zakładany jest gips pełny ramienny lub przedramienny i podobnie jak we wcześniejszych przypadkach utrzymywany jest przez 4–6 tygodni – do czasu kontroli w poradni ortopedycznej.

Po tym czasie podejmuje się decyzję o dalszej rehabilitacji po złamaniu nasady dalszej po złamaniu przedramienia pod okiem specjalisty. Podczas unieruchomienia w gipsie należy pamiętać o ćwiczeniach czynnych palców oraz o ułożeniu przeciwobrzękowym.

Powikłania, które mogą wystąpić po repozycji złamania nasady dalszej kości promieniowej, to przede wszystkim uszkodzenie nerwów i naczyń. Powikłaniami po zabiegu operacyjnym może być zapalenie kości, zerwanie ścięgien mięśni zginaczy i prostowników, sztywność, bolesność oraz zniekształcenie ręki, zespół Sudecka, uszkodzenie nerwów i naczyń, napięcie więzadeł nadgarstka.

Złamanie nasady bliższej kości promieniowej

Złamania bliższej nasady kości promieniowej (lub inaczej bliższego końca kości promieniowej) to przede wszystkim złamania w obrębie głowy kości promieniowej. Do złamań głowy kości promieniowej zwykle dochodzi w wyniku upadku na wyciągniętą rękę z ustawionym przedramieniem w lekkim zgięciu i nawróceniu. Pacjenci po upadku odczuwają silny ból łokcia (stawu łokciowego), mają problem z wykonywaniem ruchów nawracających przedramię oraz wykonywaniem ruchu zgięcia i prostowania.

Celem prawidłowego zakwalifikowania pacjenta do zabiegu potrzebna jest dobra diagnostyka radiologiczna. W prostych złamaniach wystarczy wykonanie zdjęcia rentgenowskiego stawu łokciowego. W przypadkach skomplikowanych, kiedy złamanie jest wieloodłamowe, można wykonać tomografię komputerowąj lub rezonans magnetyczny.

Podział złamań głowy kości promieniowej w dalszym etapie będzie odnosił się do kwalifikowania pacjenta do odpowiedniego zakresu operacji. Wyróżnia się:

• złamania stabilne, niewymagające leczenia operacyjnego,
• złamania z odłamem pośrednim,
• złamania wklinowane,
• złamania wieloodłamowe,
• złamania szyjki kości promieniowej.

W przypadku złamań stabilnych, niewykazujących dużych przemieszczeń odłamów kostnych w badaniach radiologicznych możliwe jest podjęcie decyzji o leczeniu zachowawczym. Pozostałe rodzaje złamań wymagają leczenia operacyjnego.

Złamanie z odłamem pośrednim stabilizuje się śrubami ciągnącymi. Po oczyszczeniu odłamów kostnych i odpowiedniej repozycji wykonuje się stabilizację. Złamania wklinowane, wieloodłamowe oraz złamania szyjki kości promieniowej również wymagają prawidłowego oczyszczenia i nastawienia.

Czasowo można wykonać stabilizację drutami Kirschnera, a ostatecznie można skręcić odpowiednimi śrubami lub założyć płytkę dedykowaną złamaniom głowy kości promieniowej. Przy brakach odłamów kostnych można pobrać przeszczep kostny z kłykcia bocznego kości ramiennej.

W przypadku złamań z dużym rozkawałkowaniem wykonuje się usunięcie głowy kości promieniowej, a następnie założenie endoprotezy głowy kości promieniowej.

Po zaopatrzeniu operacyjnym zakłada się unieruchomienie w szynie gipsowej z łokciem ustawionym w wyproście. W niedługim czasie po zabiegu można rozpocząć ćwiczenia czynne, unoszenie kończyny do góry w pozycji leżącej, a następnie zginanie jej w łokciu. Kolejnym etapem jest rozpoczęcie rehabilitacji pod okiem wykwalifikowanego fizjoterapeuty. Okres unieruchomienia w gipsie wynosi około 3–4 tygodni.

Do powikłań po złamaniu nasady bliższej kości promieniowej zalicza się uszkodzenie nerwów i naczyń przebiegających w obrębie stawu łokciowego, niestabilność stawu łokciowego, rozwój choroby zwyrodnieniowej stawu łokciowego, sztywność i ograniczenie ruchomości w stawie łokciowym.

Złamania trzonu kości promieniowej

Złamanie w obrębie trzonu kości przedramienia związane jest z urazem bezpośrednim. Jest to rzadkie złamanie u dorosłych, a jeśli już występuje, to często pod postacią złamania trzonów obu kości przedramienia – kości łokciowej oraz kości promieniowej. Złamanie trzonu kości promieniowej często pojawia się z obrażeniami stawu promieniowo-łokciowego.

Dlatego w przypadku urazów przedramienia istotne jest wykonanie zdjęć rentgenowskich całego przedramienia. Złamanie trzonu kości promieniowej lub/oraz złamanie trzonu kości łokciowej u dzieci charakterystycznie przybiera kształt złamania typu zielonej gałązki.

Wśród złamań u dorosłych występują wymienione wcześniej złamania typu Galeazziego oraz złamanie typu Essex-Lopresti. Pierwsze wymienione dotyczy złamania trzonu kości promieniowej razem ze zwichnięciem dalszego stawu promieniowo-łokciowego.

Złamanie typu Essex-Lopresti związane jest ze złamaniem bliższego odcinka trzonu kości promieniowej lub jej głowy. Podczas urazu dochodzi do migracji bliższej części kości promieniowej lub jej głowy, powodując rozerwanie błony międzykostnej i rozdzielenie stawu promieniowo-łokciowego.

Jak leczyć złamanie przedramienia?

W przypadku dzieci złamania trzonu kości promieniowej zaopatruje się stosując zamkniętą repozycję, a następnie przedramię zaopatruje się w unieruchomienie gipsowe. Oczywiście gips obejmuje rękę, przedramię oraz ramię. Staw łokciowy zostawia się w pozycji zgiętej pod kątem prostym.

Unieruchomienie gipsowe zostawia się na okres 4–6 tygodni. Po kontroli w poradni ortopedycznej można podjąć decyzję o usunięciu gipsu, a następnie rozpoczęciu rehabilitacji pod okiem specjalisty.

U pacjentów dorosłych złamania trzonu kości promieniowej wraz z uszkodzeniem stawu promieniowo-łokciowego lub złamaniem drugiej kości przedramienia – kości łokciowej zaleca się nastawiać i stabilizować na otwarto. Przeprowadzenie zabiegu operacyjnego pozwala na prawidłową repozycję złamania – lepsze pole manewru do nastawienia odłamów kostnych. Zwłaszcza, jeśli jest to złamanie kości promieniowej z przemieszczeniem.

Następnie złamania stabilizuje się odpowiednio dobraną płytką dedykowaną do kości przedramienia. Po operacji umieszcza się rękę w gipsie na 4–6 tygodni i – podobnie jak u dzieci – po kontroli ortopedycznej usuwa się unieruchomienie gipsowe i rozpoczyna rehabilitację.

Powikłania złamań trzonu kości przedramienia mogą wystąpić, ale nie muszą, pojawiają się w niewielkim procencie przypadków. Zalicza się do nich:

• brak zrostu – staw rzekomy,
• uszkodzenie naczyń i nerwów przebiegających w obrębie przedramienia, a co za tym idzie – dysfunkcję ręki,
• sztywność i zmniejszony zakres ruchów kończyny górnej.

Opisane rodzaje złamań kości promieniowej, zwłaszcza typu Collesa i Smitha są tak częste, że pacjenci bardzo pytają lekarza jakie odszkodowanie mogą uzyskać. Wysokość zależna jest od tego, czy do urazu doszło w pracy, dlatego zawsze należy zgłaszać pracodawcy wszelkie urazy, które powstały w czasie wykonywania obowiązków służbowych.

Bibliografia:

• Duckworth A. D., Porter D. E., Ralston S. H., Ortopedia, traumatologia i reumatologia. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2009.
• Rüedi T. P., Buckley R. E., Morgan C. G., AO – Podstawy leczenia złamań. Tom 2. Medipage, Warszawa 2014.
• Tylman D., Dziak A., Traumatologia narządu ruchu. Tom 2. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1996.