Co jeść, a czego unikać w zespole jelita drażliwego?
Dolegliwości trawienne i dyskomfort w okolicy brzucha to bardzo często diagnozowane dolegliwości. Niekiedy ustalenie przyczyny bólów brzucha i zaburzeń trawiennych może być łatwe, w czym pomagają badania obrazowe czy laboratoryjne. Jest jednak jednostka chorobowa, której nie można w oczywisty sposób zdiagnozować i postawienie rozpoznania opiera się na wykluczeniu innych przyczyn zaburzeń. Mowa o zespole jelita drażliwego.
Zespół jelita drażliwego to schorzenie o charakterze przewlekłym, obejmujące jelito cienkie i grube. Choroba ta nie ma podłoża biochemicznego, a zatem nie stwierdza się w jej przebiegu zaburzeń metabolicznych. Jednocześnie brak jest jakichkolwiek zaburzeń organicznych, czyli zmian anatomicznych w obrębie jelit. Jaka jest zatem przyczyna jelita drażliwego? U podstaw nadwrażliwości jelita leży oddziaływanie wielu czynników, takich jak:
Jelito drażliwe występuje dwa razy częściej u kobiet, ponadto zauważalna jest zależność między występowaniem nadwrażliwości jelita u osób dotkniętych depresją czy stanami lękowymi. Za genetycznym podłożem zespołu jelita drażliwego przemawia rodzinne występowanie choroby.
Zespół jelita drażliwego (IBS) rozpoznawany jest u około 10–20 proc. dorosłych. Jest to jedna z najczęstszych przyczyn konsultacji u gastroenterologa. Pomimo powszechnego występowania IBS, wiele przypadków zespołu jelita drażliwego zostaje zbagatelizowanych przez lekarzy. Przy prawidłowych wynikach badań laboratoryjnych i obrazowych dyskomfort trawienny uznawany jest bowiem za przejaw stresu czy niewłaściwej diety. A w rzeczywistości zespół jelita drażliwego to poważna choroba przewlekła wpływająca negatywnie na codzienne życie chorego. Objawy zespołu jelita drażliwego to przede wszystkim:
Rozpoznanie jelita drażliwego opiera się na wystąpieniu tzw. Kryteriów Rzymskich. Mówią one o występowaniu bólu i skurczów jelit, które najczęściej występują po wypróżnieniu, a ich pojawieniu się towarzyszy zmiana konsystencji stolców i/lub częstości wypróżnień. Kolejnym kryterium jest liczba powyżej 3 wypróżnień dziennie lub poniżej 3 wypróżnień w tygodniu, a także wzdęcia brzucha i stolce z domieszką śluzu. Wspomniane objawy (ból podbrzusza i zaburzenia dotyczące rytmu wypróżnień) powinny występować przez co najmniej 3 miesiące. Brak jest specjalnych badań w kierunku zespołu jelita drażliwego; wykonywać można natomiast badania wykluczające inne przyczyny problemów z jelitami. W diagnostyce różnicowej uwzględnić należy:
Szczególną uwagę należy zwrócić na obecność niepokojących objawów, mogących sugerować występowanie poważnych schorzeń. Mowa o dodatnim wywiadzie rodzinnym w kierunku raka jelita grubego, nagłym spadku masy ciała, obecności krwi w kale, ciężkiej i długotrwałej biegunce, wysokiej gorączce.
Leczenie zespołu jelita drażliwego polega głównie na zmianie stylu życia, przede wszystkim diety. Wielu pacjentów cierpiących na jelito drażliwe zauważa związek między spożyciem określonych pokarmów a wystąpieniem objawów IBS. Dieta w zespole jelita drażliwego powinna być lekkostrawna, należy jeść częściej, ale mniejsze porcje. Zalecane jest spożycie chudych mięs gotowanych na parze, ryb, jogurtów naturalnych, gotowanych warzyw. Unikać należy potraw ciężkostrawnych i smażonych, produktów mlecznych, cukru, soków owocowych, ostrych przypraw.
Leczenie farmakologiczne zespołu jelita drażliwego zakłada stosowanie leków łagodzących uciążliwe objawy IBS. W przypadku zaparć stosować można preparaty o działaniu przeczyszczającym (senes), zawierające włókna pokarmowe oraz preparaty o działaniu osmotycznym (mleczko magnezowe). Biegunki dobrze reagują na leczenie loperamidem, zaś na ból brzucha i skurcze stosować można leki rozkurczowe (siarczan hioscyjaminy, dicyklomina), preparaty serotoninergiczne (tegaserod, alosetron); niekiedy stosowane są leki przeciwdepresyjne. W przypadku rozrostu flory bakteryjnej jelit stosowane są antybiotyki. Stosowane są także mniej konwencjonalne metody, takie jak akupunktura, ziołoterapia, a także psychoterapia.
Domowe sposoby leczenia IBS wykorzystuje napary ziołowe (kminek, lukrecja, rumianek, melisa, glistnik, oset). Warto też suplementować preparaty z probiotykami oraz stosować techniki relaksacyjne.
147
