Dieta SCD, czyli dieta specyficznych węglowodanów – zasady, etapy, przepisy i opinie

Dieta SCD, czyli dieta specyficznych węglowodanów

Dieta SCD opracowana została w latach dwudziestych XX wieku przez pediatrę dr Sidney Valentine Haas, jako sposób odżywiania skierowany do chorych na celiakię. W latach 80. dieta ta została spopularyzowana dzięki książce pod tytułem „Breaking the Vicious Cycle” autorstwa biochemiczki Elaine Gottschall. Wówczas dieta stała się popularna, szczególnie wśród osób z celiakią, u których rozpoznano równocześnie inne choroby jelit.

Dieta SCD jest dietą eliminacyjną, która opiera się na wykluczeniu węglowodanów złożonych. Zdaniem Gottschall osoby z wymienionymi wyżej zaburzeniami miały uszkodzone jelita i nie posiadały enzymów, które rozkładałyby węglowodany złożone. Zgodnie z założeniem diety SCD, w przypadku osób z nieswoistym zapaleniem jelit (IBD) spożywanie węglowodanów złożonych prowadzi do przerostu groźnych bakterii w jelicie cienkim. W miarę wzrostu tych baterii dochodzi do wytwarzania produktów ubocznych, które przyczyniają się z kolei do powstawania stanów zapalnych, a ostatecznie prowadzą do ograniczenia wchłaniania składników odżywczych w przewodzie pokarmowym.

Zastosowanie specjalnej diety ma na celu doprowadzenie do regeneracji jelit oraz przywrócenie im prawidłowej funkcji. Poprzez ograniczenie spożycia węglowodanów złożonych w diecie SCD możliwe jest zahamowanie wzrostu bakterii oraz przywrócenia funkcji trawiennych. Istnieją doniesienia o korzystnym wpływie diety SCD na nieswoiste choroby zapalne jelit u dzieci oraz dorosłych. Sugeruje się, że dieta może być korzystna również w przypadku chorób, takich jak mukowiscydoza czy autyzm.

Jak ograniczyć ilość węglowodanów w diecie?

Zasady diety SCD

Założeniem diety SCD jest rezygnacja ze spożywania di-, oligo- i polisacharydów, również skrobi. W przewodniku po diecie SCD „Breaking the Vicious Cycle” są one określane jako węglowodany złożone. Ze względu na łatwe wchłanianie oraz trawienie dozwolone są wyłącznie węglowodany proste, czyli monosacharydy. Można je znaleźć w owocach, niektórych warzywach i miodzie.

Istotnym elementem diety SCD są również mleczne, fermentowane produkty probiotyczne pozbawione laktozy, które dostarczają cenne bakterie. Przede wszystkim jogurty naturalne przygotowywane samodzielnie w domu. Przydatne tutaj może być specjalne urządzenie – jogurtownica, która umożliwi przygotowanie takiego jogurtu. Warto pamiętać, że musi on być fermentowany przez 24 godziny.

Zakazane są warzywa skrobiowe, zboża oraz błonnik pokarmowy rozpuszczalny w wodzie. Konieczne jest zrezygnowanie z pieczywa, płatków śniadaniowych i płatków zbożowych, kasz i makaronów. Z diety wyklucza się produkty zawierające gluten – pszenica, żyto, owies i jęczmień, a także zawierające laktozę, czyli mleko i niektóre przetwory mleczne. W przypadku aktywnej biegunki nie wolno spożywać produktów surowych.

Stosowana dieta ma ograniczać stan zapalny jelit. W jej następstwie dochodzi do odbudowy mikroflory jelitowej, poprawy trawienia i wchłaniania składników odżywczych. Dieta zalecana jest w leczeniu różnych chorób autoimmunologicznych oraz nieswoistych chorób zapalnych jelit.

Czy wiesz, w czym jest gluten?

Jakie etapy ma dieta SCD?

Dieta SCD jest dietą bardzo indywidualną i jej zasady mogą się zmieniać w zależności od występujących dolegliwości, nietolerancji pokarmowych i alergii, indywidualnej tolerancji poszczególnych produktów oraz od współwystępujących chorób. Oficjalnie nie ma żadnych, ściśle zdefiniowanych faz i okresów trwania diety SCD, jednak w zależności od autora spotkać można różne jej kombinacje.

Stosowanie diety rozpoczyna się od fazy wprowadzenia, określanej również jako faza intro. Jest to moment najbardziej restrykcyjnej diety, gdzie dozwolone są tylko najbezpieczniejsze warianty produktów. Faza ta trwa zazwyczaj ok. 5 dni, jednak w niektórych przypadkach może trwać nieco dłużej. Obejmuje między innymi:

• gotowane, opiekane, duszone lub grillowane mięso (drób, wołowina, chuda wieprzowina lub chuda dziczyzna), ryby oraz jaja,
• gotowane warzywa bez skórek, pestek, pod postacią puree – dynia, marchew, szpinak, cukinia,
• owoce gotowane, bez skórki i pestek, pod postacią puree – banany, sos jabłkowy i gruszkowy,
• domowy rosół (bez makaronu).

Dalej dieta SCD składa się z 5 etapów, które różnią się wprowadzanymi w danym czasie produktami oraz sposobem ich przygotowania. Tempo zmian poszczególnych etapów może być bardzo powolne lub wręcz odwrotnie – bardzo szybkie, jeżeli chory dobrze toleruje wprowadzane produkty, a organizm szybko się regeneruje.

Po etapie eliminacji szkodliwych produktów możliwe jest ponowne, powolne wprowadzenie do diety niektórych rodzajów żywności po ustąpieniu objawów. Jednak jest to uzależnione od reakcji danej osoby. Produkty w postaci surowej (warzywa i owoce) powinny być wprowadzane dopiero, gdy jedzenie gotowane będzie dobrze tolerowane.

Jakie są zasady diety lekkostrawnej?

Dieta SCD – produkty dozwolone i przeciwwskazane

Produkty, które w diecie SCD są dozwolone to przede wszystkim żywność nieprzetworzona. Z dozwolonych produktów węglowodanowych, spożywane mogą być te, stanowiące źródło monosacharydów, głównie glukozy, fruktozy i galaktozy.

Jadłospis i przepisy diety SCD

Jadłospis w diecie SCD powinien być komponowany w oparciu o produkty dozwolone. Poniżej znajduje się przykładowe, jednodniowe menu:

ŚNIADANIE

• jajecznica z 2 jajek
• dynia gotowana pokrojona w kostkę

II ŚNIADANIE

• naleśniki bananowe z miodem

OBIAD

• rosół z gotowaną marchewką i kawałkami kurczaka
• warzywa gotowane na parze
• pieczona ryba

PODWIECZOREK

• domowy jogurt
• sos gruszkowy
• banan
• łyżeczka miodu

KOLACJA

• pieczony łosoś z cukinią i marchewką
• szklanka rosołu

Domowy rosół to bardzo istotny element diety SCD. Może być przyrządzony na drobiu, wołowinie lub mieszany. Jednak najważniejsze jest jego odpowiednie przygotowanie. Wszystko, czego potrzebujesz to:

• 2-3kg kości – udka z kurczaka, skrzydełka, kurze łapki,
• 3-4 litry wody,
• obrane warzywa – marchew, cebula, seler, por, pietruszka,
• kilka listków laurowych, łyżka ziela angielskiego i łyżka soku z cytryny.

Wszystkie składniki należy umieścić w dużym garnku i gotować przez ok. 7-8 godzin. Gotowy wywar można przelać do słoików i trzymać w lodówce przez kilka dni.

Poznaj dietę węglowodanową

Dieta SCD – opinie i przeciwwskazania

Opinie o diecie SCD są różne. Znaleźć można pojedyncze doniesienia o korzystnym wpływie diety SCD na przebieg nieswoistych chorób zapalnych jelit w przypadku dzieci oraz osób dorosłych. Opisano między innymi przypadek 73-letniej kobiety, u której doszło do zaostrzenia przebiegu choroby wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Po wprowadzeniu diety SCD po okresie 3-6 miesięcy zanotowano zmniejszenie się objawów choroby, a w ciągu roku ustąpienie bólów brzucha oraz biegunek.

Dieta SCD w dalszym ciągu stosowana jest w leczeniu wielu zaburzeń jelitowych. Jednak z różnym skutkiem. W dalszym ciągu brakuje jasnych dowodów naukowych świadczących o skuteczności tej diety. Specjaliści zauważają również pewne jej wady. Ponieważ jest ona bardzo restrykcyjna i eliminuje wiele grup żywności, to może dostarczać zbyt małą ilość kalorii i składników odżywczych oraz przyczyniać się do utraty masy ciała u osób, które już mają niedowagę. Konieczne jest przeprowadzenie dalszych testów, które pozwolą sprawdzić, czy dieta SCD jest skuteczna w przypadku nieswoistych chorób zapalnych jelit.

Przed wprowadzeniem zaleceń diety SCD należy skonsultować się z lekarzem i dietetykiem, w celu ustalenia najlepszego planu żywieniowego. Ze względu na znaczne restrykcje, dieta nie jest polecana kobietom w ciąży i karmiącym piersią, a także dzieciom i osobom starszym.