Zespół jelita drażliwego u dziecka – przyczyny, objawy, jak zdiagnozować, jak leczyć?

Skąd bierze się jelito drażliwe?

Jakie są przyczyny jelita drażliwego? W przypadku zespołu jelita drażliwego u dziecka nie znajduje się żadnych nieprawidłowości w badaniach laboratoryjnych czy obrazowych. Naukowcy prowadzą liczne badania na temat etiologii jelita drażliwego, istnieje jak do tej pory kilka koncepcji.

Sugeruje się rolę zaburzeń motoryki przewodu pokarmowego, u pacjentów stwierdza się także swego rodzaju nadwrażliwość narządową, czyli nadmierne reakcje na fizjologiczne zjawiska.

Ponadto w zespole jelita drażliwego podnosi się rolę połączeń pomiędzy mózgiem a przewodem pokarmowym, co związane jest ze skomplikowanymi reakcjami i zmienionym wydzielaniem wielu substancji, tzw. neurotransmiterów, które komunikują układ pokarmowy i mózg ze sobą.

W powstaniu zespołu jelita drażliwego u dziecka mogą mieć znaczenie również nietolerancje pokarmowe, np. laktozy, a także przebyte nieżyty jelitowe. Przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego (rozpoznawany za pomocą testów oddechowych) również może dawać objawy zespołu jelita drażliwego.

Co to właściwie jest zespół jelita drażliwego?

Zespół jelita drażliwego u dziecka (Irritable Bowel Syndrome – IBS) obejmuje bardzo szeroki zakres objawów. Na pierwszy plan wysuwają się: bóle brzucha oraz zmiana rytmu wypróżnień – zaparcia lub biegunki.

Ból brzucha nie jest charakterystyczny, może być tępy, ostry, kłujący, kolkowy. Nie ma reguły. Zazwyczaj jednak mija po oddaniu stolca, nasila się pod wpływem stresu i najczęściej lokalizuje się w nadbrzuszu lub w okolicy pępka.

Zmiana motoryki jelit polega na pojawieniu się zaparć lub biegunek. Istnieje też taka możliwość, że oba te problemy pojawiają się wymiennie. Najczęściej biegunka zdarza się zaraz po posiłku, po oddaniu stolca zwykle pojawia się uczucie niekompletnego wypróżnienia. Stolec może mieć inną konsystencję niż zwykle lub zawierać śluz.

Inne objawy ze strony przewodu pokarmowego to, np.:

• wzdęcia,
• odbijanie,
• rzadziej zgaga,
• nudności,
• wymioty.

Objawy zespołu jelita drażliwego u dziecka spoza przewodu pokarmowego współwystępują czasami z objawami brzusznymi. Mogą to być:

• zaburzenia miesiączkowania,
• problemy z oddawaniem moczu (zbyt częste mikcje),
• bóle pleców,
• bóle głowy.

Rozpoznanie zespołu jelita drażliwego u dziecka lekarz stawia zazwyczaj na podstawie wykluczeń. Należy upewnić się, że za objawami nie kryją się żadne nieprawidłowości anatomiczne, stan zapalny, proces nowotworowy czy zaburzenia metaboliczne.

Pewne objawy powinny jednak włączyć czujność, zarówno rodzica, jak i lekarza, a są to:

• częste wybudzenia ze snu przez dokuczliwe objawy,
• utrata masy ciała,
• nasilone wymioty,
• stale nasilający się przebieg dolegliwości,
• gorączka,
• obecność krwi w stolcu.

Jak rozpoznać zespół jelita drażliwego?

Do rozpoznania zespołu jelita drażliwego u dziecka skłania lekarza brak nieprawidłowości w badaniu pacjenta oraz w badaniach dodatkowych. Lekarz najczęściej zleca podstawowe badania laboratoryjne, takie jak: morfologia krwi, wskaźniki stanu zapalnego, poza tym badania kału w kierunku pasożytów, jak również posiewy bakteriologiczne (w celu identyfikacji bakterii w kale), ewentualnie mykologiczne (w kierunku obecności grzybów).

Lekarz może także odesłać dziecko do poradni gastrologicznej w celu konsultacji specjalistycznej czy wykonania badań endoskopowych (gastroskopia, kolonoskopia) lub wodorowych testów oddechowych, pozwalających rozpoznać nietolerancję laktozy i przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego.

Jeśli chodzi o diagnostykę różnicową, czyli odróżnienie zespołu jelita drażliwego u dziecka od innych chorób, lekarz, w zależności od obrazu klinicznego, może wziąć pod uwagę nieswoiste choroby zapalne jelit (choroba Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego), choroby pasożytnicze, nietolerancję laktozy, zespoły złego wchłaniania, celiakię, problemy ginekologiczne (jeśli zespołowi towarzyszą zaburzenia miesiączkowania).

Jak przebiega leczenie zespołu jelita drażliwego u dziecka?

Jak sobie radzić z jelitem drażliwym?

U dzieci zespół jelita drażliwego to schorzenie przewlekłe, na które tak naprawdę nie ma konkretnego lekarstwa. Terapia IBS może więc być frustrująca zarówno dla dziecka i jego opiekunów, jak i dla lekarza. Najważniejsze jest, aby pacjent zdawał sobie sprawę z tego, że nie jest to problem zagrażający jego zdrowiu, choć zgłaszane dolegliwości (mimo że nie mają ewidentnej przyczyny) są jak najbardziej realne i uciążliwe.

Jeśli to możliwe, dobrze jest zidentyfikować w życiu codziennym dziecka czynniki wywołujące czy nasilające dolegliwości i je wyeliminować bądź zmienić, np. styl życia, dietę (unikanie produktów po których dolegliwości się nasilają; mogą to być np. mleko, cebula, suszone śliwki, banany, warzywa wzdymające jak groch, brukselka, kapust). Poza tym, jeśli dziecko cierpi z powodu „zaparciowej” formy IBS, należy zwiększyć w jego diecie spożycie błonnika. Konieczna może się okazać konsultacja psychologiczna.

Najczęściej objawy zespołu jelita drażliwego u dziecka mają charakter łagodny, nie zaburzają codziennej jego aktywności, zdarza się jednak także bardziej uciążliwy przebieg. Preparaty, które wykazują pozytywne działanie w łagodzeniu objawów, to probiotyki zawierające szczepy bakterii Lactobacillus rhamnosus (LGG). W przebiegających ciężko przypadkach zespołu jelita drażliwego u dziecka, utrudniających codzienne funkcjonowanie, lekarz na pewno rozważy farmakoterapię.

Zależnie od objawów, do wyboru jest kilka grup leków:

• rozkurczowe,
• przeciwbiegunkowe (gdy dominującym objawem jest biegunka),
• przeczyszczające (jeśli dziecko cierpi na IBS z dominacją zaparć),
• leki przeciwdepresyjne (w ostateczności).

O włączeniu leczenia decyduje tylko i wyłącznie lekarz.