Mięśniak śródścienny – przyczyny, objawy, leczenie

Czym są mięśniaki śródścienne macicy?

Mięśniaki macicy zaliczane są do łagodnych guzów narządu rodnego o nieustalonej etiologii. Niewątpliwie dużą rolę odgrywają zaburzenia gospodarki hormonalnej organizmu, otóż najczęściej problem macicy mięśniakowatej dotyczy kobiet z podwyższonym poziomem estrogenów we krwi oraz niskim lub nawet podprogowym progesteronem. Nadmiar estrogenów nie musi mieć podłoża endogennego, a zatem produkcja hormonu odbywa się w organizmie kobiety. Może wynikać z hormonalnej terapii opartej na estrogenach. Niektórzy lekarze twierdzą, że istnieje podłoże genetyczne mięśniaków, o czym świadczy rodzinne występowanie choroby, aczkolwiek są to na razie wstępne wnioski. Mięśniaki macicy częściej są spotykane u kobiet, które nie rodziły.

Mięśniaki śródścienne macicy zbudowane są z mięśni gładkich, czyli dokładnie takich samych, z których składa się ściana macicy. Jak sama nazwa wskazuje mięśniaki śródścienne rozwijają się w obrębie ściany macicy. Rozrost guza następuje wzdłuż, wszerz lub w poprzek ściany macicy. Bardzo rzadko mięśniaki występują jako pojedyncze guzy, zazwyczaj jest ich kilka, a nawet kilkanaście. Wielkość guzów jest różna, od 2–3 cm do rozmiarów nawet piłki futbolowej. O macicy mięśniakowatej mówimy, gdy mamy do czynienia z współwystępowaniem kilku mięśniaków jednocześnie. Macica osiąga wówczas bardzo duże rozmiary. Czasami zdarza się, iż dno macicy, czyli anatomiczna część tego narządu sięga nawet do łuków żebrowych.

To też może Cię zainteresować: Uderzenia gorąca w młodym wieku – przyczyny

Objawy mięśniaków śródściennych macicy

Do najczęstszych dolegliwości zgłaszanych przez pacjenta zaliczamy:

• dolegliwości bólowe, które wynikają z ucisku na narządy położone w sąsiedztwie (są to głównie bóle podbrzusza albo imitujące rwę kulszową);
• uczucie parcia na pęcherz moczowy lub odbytnicę;
• nietrzymanie moczu;
• zaparcia;
• niedrożność jelit.

Objawy mięśniaków macicy są na tyle charakterystyczne, że powinny ułatwić wstępne rozpoznanie. Dla potwierdzenia swojej hipotezy lekarz musi wykonać badanie ginekologiczne poszerzone o badanie ultrasonograficzne z sonda przezpochwową. Badanie ma stosunkowo wysoką czułość, ponieważ jest w stanie wykryć nawet najmniejsze guzki, które rzadko dają objawy kliniczne.

Mięśniaki śródścienne – leczenie

Mięśniaki śródścienne macicy, które nie dają żadnych dolegliwości nie wymagają leczenia, tylko stałej obserwacji. Wymagane są jedynie kontrolne wizyty, podczas których lekarz wykonuje badanie USG. Czasami bardzo szybko powiększające się mięśniaki macicy zwiastują początek transformacji nowotworowej, ale taka sytuacja ma miejsce zaledwie w 0,2–0,5%.

W przypadku mięśniaków macicy o niewielkich rozmiarach wystarcza leczenie farmakologiczne. Najczęściej zaleca się preparaty o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym. U niektórych pacjentek konieczna jest terapia hormonalna. W przypadku tej ostatniej metody leczenia istnieje ryzyko spowodowania u kobiet tzw. menopauzy farmakologicznej z całym panelem objawów charakterystycznych dla menopauzy tj. bezsenność, uderzenia gorąca czy osteoporoza.

Usunięcie chirurgiczne mięśniaków macicy

Mięśniaki macicy usuwamy po uprzednim otwarciu powłok brzusznych. Najczęściej stosuje się znieczulenie zewnątrzoponowe lub podpajęczynówkowe. Małe zmiany można usuwać podczas zabiegu laparoskopii, aczkolwiek ta metoda jest zalecana jedynie u zdrowych kobiet, nie obciążonych nadciśnieniem tętniczym, zaburzeniami krążenia czy otyłością. Nadciśnienie tętnicze czy schorzenia neurologiczne stanowią przeciwwskazanie do zabiegu laparoskopowego, ponieważ w trakcie operacji utrzymywana jest nienaturalna pozycja – głową w dół, co niestety prowadzi do nadmiernego przekrwienia mózgu.

Kiedy najlepiej wykonać operację usunięcia mięśniaków macicy?

Wg Towarzystw Ginekologicznych mięśniaki należy usunąć najlepiej w pierwszej fazie cyklu menstruacyjnego, mniej więcej w ciągu 14 dni od 1 dnia krwawienia. Standardowo hospitalizacja trwa 4 dni, a w przypadku laparoskopii tylko 2.

Mięśniaki śródścienne macicy a ciąża

Zakres operacji mięśniaków śródściennych zależy od wielu czynników. Nie bez znaczenia jest tu wiek chorej, ogólny stan zdrowia czy wielkość zmian. Czasami operator wykonujący zabieg musi poszerzyć zakres zabiegu i wykonać częściowe lub całkowite usunięcie narządu rodnego.

• Pacjentki w wieku reprodukcyjnym, które chcą mieć dzieci – zabiegi oszczędzające, polegające na usunięciu tylko i wyłącznie mięśniaków śródściennych macicy z zachowaniem całego narządu rodnego. Podczas operacji istnieje ryzyko konieczności otwarcia jamy macicy. Wówczas wskazane jest umieszczenie wkładki wewnątrzmacicznej, która ma działanie antykoncepcyjne, a ponadto przyspiesza gojenie oraz chroni przed ewentualnymi zrostami, które mogą utrudniać koncepcję. Po około 3 miesiącach lekarz usuwa wkładkę, aby umożliwić rozwój ewentualnej ciąży. Warto zaznaczyć, iż ciąża po zabiegu usunięcia mięśniaków śródściennych jest zaliczana do ciąży wysokiego ryzyka. Poród drogami i siłami natury nie jest możliwy, zatem odbywa się poprzez cesarskie cięcie.
• Pacjentka w okresie przedmenopauzalnym, u której rozpoznano duże guzy z bolesnymi i obfitymi miesiączkami, ale dobrym wynikiem cytologii – należy rozważyć usunięcie trzonu macicy, ale pozostawiając szyjkę. Przed 47 roku życia zwykle pozostawia się jajniki, oczywiście gdy są one pozbawione patologicznych zmian.
• Kobietom starszym zaleca się rutynowe usunięcie jajników, które w tym wieku nie odgrywają już znaczącej roli. Po operacji konieczna jest HTZ, czyli hormonalna terapia zastępcza.

Embolizacja mięśniaków macicy

Embolizacja to alternatywa dla standardowego zabiegu operacyjnego. W Polsce jeszcze stosunkowo rzadko wykonywany zabieg embolizacji mięśniaków macicy, zwłaszcza, ze nie podlega refundacji. Polega on na stworzeniu wokół mięśniaka zakrzepicy, zatem naczynia zaopatrujące guz ulegają zamknięciu. Preparatem wykorzystywanym do embolizacji jest preparat embolizacyjny PVA.

Zabieg embolizacji wymaga znieczulenia miejscowego. Zdarza się, iż mięśniaki wypadają do jamy macicy, wówczas konieczna jest tradycyjna operacja. Niestety mięśniaki śródścienne macicy nie są wskazaniem do tego typu zabiegu. Jedynie mięśniaki nieuszypułowane o wymiarach 5–10 cm można leczyć korzystając z tej nowatorskiej metody.