Mięśniaki macicy (włókniaki) – rodzaje i objawy guza macicy

Co to jest mięśniak macicy? Jakie są ich rodzaje?

Mięśniaki macicy (stosuje się też określenie włókniaki macicy, łagodne guzy macicy) są to twory zbudowane z mięśni gładkich i zrębu łącznotkankowego. Są to łagodne, niezłośliwe guzy.

Klasyfikacja guzów opiera się na charakterze ich wzrostu i lokalizacji względem jamy macicy. Wyróżnia się następujące rodzaje mięśniaków:

• śródścienne – zlokalizowane wewnątrz ściany macicy, bez jej modelowania na zewnątrz i wewnątrz; są one najczęstszym z opisywanych typów;
• podsurowicówkowe – zlokalizowane od strony ściany macicy zwróconej w kierunku jamy brzucha, uwypuklające jej surowicówkę;
• podśluzówkowe – zlokalizowane od strony jamy macicy, uwypuklające jej śluzówkę (endometrium); z czasem mogą blokować swymi rozmiarami całą jamę macicy;
• międzywięzadłowe – zlokalizowane pomiędzy blaszkami więzadła szerokiego (struktury anatomicznej, która odchodzi od bocznych ścian macicy na podobieństwo „skrzydeł”).

Mięśniaki podczas wzrostu i powiększania swej masy potrafią tworzyć szypuły z rozciągniętej tkanki macicy. Taki uszypułowany twór zwisa czasami przyczepiony do macicy od wewnątrz lub zewnątrz. W przypadku zmian podśluzówkowych może wystąpić tzw. proces rodzenia się mięśniaka, polegający na wydostawaniu się patologicznej masy z kanału szyjki macicy.

Mięśniak macicy – objawy guza na macicy

Objawy mięśniaków macicy nie są zawsze obecne u pacjentek. Sugeruje się, że co piąta z nich nie będzie odczuwała dolegliwości z powodu ich występowania. Jednakże pozostała część chorych prezentuje objawy opisane poniżej.

Charakterystyczne dla pacjentek z mięśniakami macicy są krwawienia z pochwy, występujące u około połowy z nich. Zmiany podśluzówkowe powodują przedłużające się miesiączki, natomiast te położone śródściennie – obfite miesiączki. Częste jest również występowanie krwawień międzymiesiączkowych. Silne krwawienie nie jest zazwyczaj związane z wielkością guza macicy, a raczej z jego lokalizacją.

Macica zajęta przez duże mięśniaki jest zniekształcona i może osiągać ogromne rozmiary. Rozrastające się guzy uciskają położone w najbliższej okolicy narządy. Mięśniaki szyjki macicy mogą uciskać cewkę moczową i szyję pęcherza, co powoduje zaleganie moczu.

Stan taki predysponuje do zakażeń dróg moczowych i czasami może wywoływać ogólne objawy zapalenia pęcherza moczowego. Nacisk dużych mięśniaków na moczowody zamyka ich światło i – choć jest to rzadkość – potrafi wywołać stan nazywany wodonerczem (nieprawidłowe funkcjonowanie nerki).

Mięśniaki macicy są czasami odczuwane przez pacjentki jako obecność ciała obcego w podbrzuszu. Istnieją przypadki, gdy występowanie mięśniaków powoduje ból w dole brzucha. Dolegliwości tego typu chore odczuwają podczas rodzenia się guzów. Ponadto ból pojawia się w momencie wystąpienia zmian martwiczych w obrębie mięśniaka.

Czytaj również: Skręt jajnika – przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie

Włókniak macicy – ciąża i powikłania

Kiedy guz na macicy staje się zbyt duży, jego skuteczne ukrwienie staje się niemożliwe. Tym samym twory takie częściowo się rozpadają, zachodzą w nich zmiany martwicze i gnilne, które drażnią otrzewną. Oprócz tego typu zmian, mięśniaki ulegają również procesom szkliwienia, ropienia lub wapnienia. Szczególnym przypadkiem jest skręt szypuły mięśniaka, który wywołuje nagłą jego martwicę i objawy ostrego brzucha. Jedynym wyjściem w tej sytuacji jest pilna operacja, w przeciwnym razie u chorej rozwinie się wstrząs.

Objawy ogólnoustrojowe dotykające pacjentki z silnymi krwawieniami potrafią być dokuczliwe. Stała i obfita utrata krwi wywołuje niedokrwistość. Pacjentki stają się osłabione, jest im duszno, tętno ulega przyspieszeniu. W przypadku chorych obciążonych kardiologicznie jest to szczególnie szkodliwe dla ich zdrowia.

Osobnym problemem jest występowanie mięśniaków w ciąży. Znane są przypadki zaburzeń rozwoju dziecka w wyniku ucisku mięśniaka z zewnątrz. Kobiety z ich powodu mogą mieć zaburzenia płodności, nawracające poronienia, porody przedwczesne. Obecność mięśniaka może uniemożliwić prowadzenia prawidłowej akcji porodowej.

Mięśniaki macicy – jakie badania?

Podstawą procesu diagnostycznego jest dokładny wywiad przeprowadzony przez lekarza oraz badanie kliniczne pozwalające na określenie lokalizacji guza. Kolejnym etapem jest badanie palpacyjne przez powłoki brzuszne, poprzez dotyk i delikatny ucisk. Standardem jest tradycyjne badanie ginekologiczne.

Dodatkową pomocą jest wykonanie badania ultrasonograficznego, na podstawie którego można przeprowadzić różnicowanie ze zmianami wywodzącymi się z jajników. Wykorzystuje się także badanie USG przezpochwowe.

Mięśniaki podśluzówkowe można uwidocznić za pomocą podania kontrastu do macicy i serii zdjęć rentgenowskich (badanie takie nazywa się histerografią). Spośród badań obrazowych lekarz ma do dyspozycji także tomografię komputerową i rezonans magnetyczny.

Leczenie mięśniaków macicy

Leczenie stosuje się tylko wtedy, gdy mięśniaki powodują dokuczliwe dolegliwości. Zmiany, które są bezobjawowe i nie niepokoją ginekologa, obserwuje się zazwyczaj raz na pół roku. W przypadku szybko rosnących mięśniaków lekarze obawiają się zmiany złośliwej. Stanowi to wskazanie do pilnej operacji.

Ponadto guzy ulegające rozmiękaniu, gniciu, ropieniu należy usunąć. Gdy mięśniak na macicy jest duży i naciska na położone w sąsiedztwie narządy, wskazane jest zakwalifikowanie chorej do zabiegu operacyjnego. Podobnie ginekolog powinien postąpić w przypadku zmian uszypułowanych oraz tych będących przeszkodą w planach rozrodczych kobiety.

Wybór rodzaju leczenia operacyjnego mięśniaków zależy od lokalizacji mięśniaka, objawów, wieku i planów rozrodczych kobiety. Istnieją dwie drogi dostępu do macicy: przez pochwę i przez brzuch.

Miomektomia – wyłuszczenie mięśniaków – może być wykonywana z dostępu brzusznego (klasyczne nacięcie chirurgiczne), laparoskopowego bądź histeroskopowego (specjalne narzędzie wprowadzane przez pochwę do jamy macicy). Leczenie polega na usunięciu włókniaka z oszczędzeniem reszty narządu. Zabieg stosuje się głównie u młodych kobiet, chcących zachować płodność.

W obu przypadkach możliwe jest usunięcie macicy (histerektomia), amputacja trzonu macicy z pozostawieniem szyjki lub zachowawcze wyłuszczenie samego mięśniaka. Mięśniaki uszypułowane, znajdujące się w jamie macicy można usuwać podczas krótkotrwałych zabiegów wykręcania ich za pomocą szczypczyków.

Decyzja o sposobie operacji podejmowana jest wspólnie z chorą, w zależności od chęci zachowania płodności, wielkości guza, stanu ogólnego i miejscowych warunków dostępu.

W przypadku chorych ciężarnych można przeprowadzać zabiegi operacyjne jedynie wtedy, gdy pozostawienie mięśniaka zagraża utrzymaniu ciąży przez kobietę (np. w przypadku stwierdzenia cech rozpadu guza z objawami ogólnymi i wzrostem markerów zapalenia).

Embolizacja mięśniaków macicy, FUS i HIFU

Nowoczesną metodą stosowaną u kobiet, u których leczenie zachowawcze okazuje się być nieskuteczne, jest embolizacja. Polega ona na podaniu substancji blokującej dopływ krwi do mięśniaka, bezpośrednio do tętnicy macicznej. Niedokrwiony guz obumiera i powoli zanika.

Niedogodnością tej metody jest brak możliwości pobrania wycinka z guza i pewnego wykluczenia obecności raka w mięśniaku (choć tylko w około 0,5% mięśniaków znajdowane są komórki nowotworu złośliwego).

Do zabiegów małoinwazyjnych zalicza się także te określane skrótami FUS i HIFU, co oznacza leczenie skupioną wiązką ultradźwięków. Fala ultradźwięków o wysokiej energii celowana jest na tkankę mięśniaka, a energia cieplna powoduje jego zniszczenie poprzez zmniejszenie dopływu krwi. Zabieg może być prowadzony w trybie ambulatoryjnym, bez konieczności hospitalizacji. Jego zaletą jest 90% skuteczność i bardzo niski odsetek nawrotów.

Leki (tabletki) na mięśniaki

U kobiet, które nie mogą być operowane stosuje się leczenie zachowawcze farmakologiczne. Stosowanymi lekami są preparaty hormonalne, które zmniejszają głównie obfite krwawienia miesiączkowe. Lekarz może w takiej sytuacji zalecić pacjentce antykoncepcję hormonalną, preparaty gestagenów.

Kiedy jama macicy nie jest zniekształcona przez mięśniaki, a kobieta nie jest nieródką, istnieje możliwość zastosowania wkładki domacicznej uwalniającej hormony.

Stosowanie analogów GnRH przydatne jest do czasowego zmniejszenia wielkości guza przed operacją, co pozwala na zmniejszenie krwawienia podczas zabiegu.

Wśród pacjentek słychać głosy, że mięśniaki macicy można leczyć ziołami. Skuteczność tej formy terapii jest wątpliwa. Wszelkie zmiany należy zawsze konsultować z lekarzem i stosować się do zaproponowanych przez niego form leczenia.

Mięśniak macicy a mięsak macicy – komentarz eksperta