Mięśniaki macicy – objawy, leczenie, usuwanie operacyjne

Mięśniak macicy – co to jest?

Mięśniaki macicy (określane rzadziej jako włókniaki macicy) są to guzy łagodne zbudowane z włókien mięśni gładkich, rozwijające się w ścianie macicy, najczęściej w obrębie jej trzonu. Należą do najczęściej występujących żeńskich nowotworów – stanowią 10–20% przypadków raka u kobiet. Pojawiają się z reguły u pań pomiędzy 35. a 55. rokiem życia.

Ryzyko ich zezłośliwienia jest niewielkie (około 0,1–0,8%). Mięśniaki przybierają postać guzów, mogą występować pojedynczo lub mnogo, w skupiskach. Wywołują różnorodne objawy – od bólów brzucha i zaparć, po obfite krwawienia.

Kiedy występują w okresie ciąży, mogą prowadzić do poważnych komplikacji jej prawidłowego przebiegu, włącznie z poronieniem i porodem przedwczesnym. Warto więc wiedzieć, jakie są sposoby ich diagnostyki i leczenia.

Mięśniaki macicy – dlaczego powstają?

Dokładne przyczyny powstawania tych nowotworów macicy nie zostały do tej pory wyjaśnione.

Jedną z teorii jest wpływ estrogenów na tkankę mięśniową macicy – może do tego prowadzić ich nadprodukcja lub nadmierna wrażliwość tkanek na ich działanie. Za wymienioną teorią przemawia:

• występowanie mięśniaków macicy u kobiet w wieku rozrodczym (35–55 lat);
• niewzrastanie guzów lub wręcz ich zmniejszanie się po okresie przekwitania (menopauzy);
• częstsze występowanie u kobiet, które nie rodziły dzieci.

Czynniki ryzyka wystąpienia mięśniaków macicy to: wcześniejsze zachorowania w rodzinie, otyłość, nierodzenie dzieci, niepłodność.

Mięśniaki macicy – jakie dają objawy?

Mięśniaki macicy mogą wywoływać różnorodne, często bardzo niecharakterystyczne objawy, które zależą od liczby guzów oraz ich umiejscowienia. Najczęstsze, wspólne dla wszystkich typów mięśniaków symptomy to:

• ból oraz dyskomfort w obrębie miednicy mniejszej i jamy brzusznej – ból podbrzusza;
• przedłużające się obfite krwawienia ze skrzepami;
• plamienia międzymiesiączkowe, nieregularne krwawienia z pochwy;
• bolesne miesiączki;
• poronienia, zaburzenia płodności.

Śródścienne, podśluzówkowe, podsurowicówkowe

Mięśniaki śródścienne

Najczęstszy typ – mięśniaki śródścienne prowadzą do znacznego powiększenia macicy oraz wystąpienia objawów, takich jak ból, uczucie ciężaru i pełności w podbrzuszu, bóle pleców (zwłaszcza okolicy krzyżowej), obfite krwawienia miesiączkowe.

Leczenie jest operacyjne – poprzez otwarcie powłok brzusznych (laparotomia) bądź metodą laparoskopową.

Mięśniaki podśluzówkowe

Mięśniaki podśluzówkowe znajdują się bezpośrednio pod błoną śluzową macicy i powodują jej modelowanie. Prowadzą do niejednokrotnie bardzo obfitych, przedłużających się krwawień miesięcznych oraz plamień międzymiesiączkowych.

Powtarzający się ubytek krwi może z czasem doprowadzić do niedokrwistości. Poprzez zaburzenie prawidłowej budowy jamy macicy mięśniaki podśluzówkowe utrudniają zagnieżdżenie zapłodnionej komórki jajowej, prowadząc tym samym do niepłodności, a także poronień, porodów przedwczesnych.

Niewielkie guzy podśluzówkowe można usuwać histeroskopowo, za pomocą specjalnego urządzenia – endoskopu wprowadzanego do jamy macicy.

Mięśniaki podsurowicówkowe

Najbardziej powierzchownie położone mięśniaki podsurowicówkowe występują pod błoną surowiczą macicy i modelują jej obrysy zewnętrzne. Powodują przez to najczęściej objawy uciskowe, takie jak parcie na mocz, zaparcia, dolegliwości bólowe podczas oddawania stolca, uczucie pełności w podbrzuszu.

Część mięśniaków rozwija się w postaci połączonej z trzonem macicy za pomocą wąskiego pasma tkanki łącznej – są to tzw. mięśniaki uszypułowane.

Czasami może dojść do oderwania uszypułowanego mięśniaka znajdującego się podśluzówkowo w jamie macicy i jego wydalenia do pochwy prowadzącego do silnych skurczów i dolegliwości bólowych oraz krwawienia – jest to sytuacja „rodzenia się” mięśniaka, wymagająca pilnej interwencji chirurgicznej.

Innym powikłaniem jest skręcenie szypuły objawiające się ostrym bólem brzucha i bardzo obfitym krwawieniem.

W jaki sposób wykryć mięśniaki macicy?

Badanie ginekologiczne przeprowadzone przed doświadczonego lekarza wraz z typowymi objawami pozwala nasunąć podejrzenie występowania zmian guzowatych w trzonie macicy.

• USG macicy – to najczęściej używana i najbardziej dostępna metoda obrazowania mięśniaków macicy. Preferuje się badanie sondą przezpochwową (TV-USG – transvaginal ultrasound) z uwagi na większą dokładność tego badania w obrazowaniu struktur obecnych w miednicy mniejszej (szyjka macicy, wnętrze jamy macicy, jajniki).
• Histeroskopia – jest to wziernikowanie jamy macicy przy pomocy specjalnego endoskopu. Zaletą tego badania jest możliwość jednoczesnego usunięcia zmian występujących podśluzówkowo w jamie macicy.
• Tomografia komputerowa – pozwala dokładnie zobrazować narządy wewnętrzne, powoduje jednak narażenie na wysoką dawkę promieniowania jonizującego, stąd jest to metoda rzadko wykorzystywana.
• Rezonans magnetyczny – jest to najdokładniejsza metoda na wykrycie mięśniaka macicy, jednak z uwagi na swoją wysoką cenę rzadko stosowana. Jest niezbędna przy kwalifikacji do leczenia mięśniaków za pomocą embolizacji tętnic macicznych.
• Elastografia – metoda obrazowania wykorzystująca twardość badanych tkanek oznaczoną kolorową skalą. Wykorzystywana najczęściej w celu odróżnienia mięśniaków od polipów endometrialnych.

Wymienione metody diagnostyki służą również do monitorowania wzrostu mięśniaków.

Jakie są metody leczenia mięśniaków macicy?

Dostępnych jest wiele metod leczenia łagodnych guzów macicy, od zachowawczej farmakoterapii oraz małoinwazyjnej histeroskopii, po rozległe zabiegi operacyjne.

Wybór optymalnej metody leczenia zależy od wieku pacjentki, jej przeszłości położniczej, nasilenia objawów, umiejscowienia zmian chorobowych oraz indywidualnych preferencji.

Farmakoterapia – leki hormonalnie czynne – analogi gonadoliberyn, selektywne modulatory receptora estrogenowego, selektywne modulatory receptora progesteronowego, androgeny, antyestrogeny, inhibitory aromatazy. Mają różne punkty uchwytu, ale głównym celem jest zmniejszenie wpływu hormonów – estrogenów na mięśniówkę macicy, co pomaga zmniejszyć rozmiar mięśniaków.

Najnowszym preparatem stosowanym w farmakoterapii mięśniaków macicy jest octan uliprystalu będący syntetycznym modulatorem receptora progesteronowego. Podaje się go 3 miesiące przed zabiegiem usunięcia guzów celem zmniejszenia ich rozmiarów i ułatwienia rozległości zabiegu.

Zabiegi chirurgiczne – operacje na mięśniaki macicy

• Miomektomia (wyłuszczenie mięśniaków) – może być wykonywana z dostępu brzusznego (klasyczne nacięcie chirurgiczne), laparoskopowego bądź histeroskopowego (specjalne narzędzie wprowadzane przez pochwę do jamy macicy). Leczenie polega na usunięciu samych zmian z oszczędzeniem reszty narządu, stąd stosuje się je głównie u młodych kobiet, chcących zachować płodność.
• Histerektomia (usunięcie macicy) – jest to metoda z wyboru u kobiet po okresie klimakterium.
• Embolizacja – jest to niechirurgiczna metoda usuwania mięśniaków macicy, zabieg małoinwazyjny, polegający na podaniu preparatu embolizującego PVA do naczyń tętniczych zaopatrujących mięśniaki w krew. Naczynia te ulegają zamknięciu, a mięśniaki znacznie zmniejszają swoją objętość. Zabieg trwa około 30–40 minut, wykonuje się go w znieczuleniu miejscowym, hospitalizacja trwa zazwyczaj 24–48 godzin.
• Leczenie skupioną wiązką ultradźwięków (FUS, HIFU) – fala ultradźwięków o wysokiej energii celowana jest na tkankę mięśniaka, a energia cieplna powoduje jego zniszczenie poprzez zmniejszenie dopływu krwi. Obrazowanie odbywa się za pomocą rezonansu magnetycznego. Zabieg może być prowadzony w trybie ambulatoryjnym, bez konieczności hospitalizacji. Jego zaletą jest 90% skuteczność i bardzo niski odsetek nawrotów.