Macica – budowa, funkcje, choroby

Czym jest macica?

Macica (łac. uterus) to wewnętrzny narząd płciowy, występujący pojedynczo w ciele kobiety. Znajduje się ona w centrum miednicy mniejszej, pomiędzy pęcherzem moczowym oraz odbytnicą i stanowi ważną część układu rozrodczego. Od dołu macica jest połączona z pochwą , a w górnej części styka się z ujściami jajowodów. Przednia część macicy, zwana powierzchnią pęcherzową, jest spłaszczona, natomiast tylna, będąca powierzchnią jelitową, jest uwypuklona.

Charakterystyczne dla macicy kobiety, która jest w wieku rozrodczym, są cykliczne zmiany błony śluzowej. Macica jest miejscem, w którym rozwija się płód przez całą ciążę. Bierze ona także udział w porodzie.

Z czego zbudowana jest macica?

Macica wykształca się z kanałów okołośródnerczowych, zwanych kanałami Müllera. Mierzy ona zazwyczaj od 6 do 8 cm. Osiąga szerokość 4 cm i wysokość około 2,5 cm. Waży przeważnie od 40 do 50-60 g. W jej budowie wyróżnia się:

• szyjka macicy, która znajduje się najniżej i przechodzi przez ujście wewnętrzne ku górze w cieśń. Szyjka macicy zbudowana jest z elastycznej tkanki łącznej i wielokierunkowych włókien mięśniowych. U nieródek kanał szyjki macicy przyjmuje kształt okręgu lub owalu, natomiast u kobiet, które rodziły, jest on nieregularny. Macica wytwarza śluz, którego parametry, takie jak gęstość i lepkość zależą od fazy cyklu miesięcznego. Szyjka macicy odgrywa ogromną rolę w procesie zapłodnienia, a także w czasie całej ciąży, kiedy to działa jak zwieracz zamykający jamę macicy;

• cieśń macicy jest niewielkim elementem łączącym szyjkę macicy z jej trzonem;

• trzon macicy zbudowany jest przede wszystkim z mięśni gładkich. To największy element narządu. Jego ściany składają się z trzech warstw błon: surowiczej (zwanej otrzewnową), mięśniowej (składającej się z mięśni gładkich, wokół których znajdują się włókna kolagenowe i elastynowe, czyli sprężyste) oraz błony śluzowej (zwanej endometrium, która dzieli się na warstwę podstawną, stanowiącą materiał zapasowy dla drugiej warstwy – czynnościowej, która złuszcza się w przebiegu cyklu miesięcznego). Błona śluzowa macicy jest wysoce wrażliwa na estrogeny, progesteron i progestageny. To właśnie w niej zagnieżdża się zarodek. W trzonie znajduje się też jama macicy oraz dno macicy, które jest najgłębiej zlokalizowaną częścią macicy.

Jak wygląda prawidłowa macica? Anatomiczne wady macicy

Najprościej mówiąc, macica przypomina kształtem odwróconą oraz spłaszczoną z przodu gruszkę. Niektórzy dopatrują się w niej czaszki byka. Szyjka prawidłowo umiejscowionej macicy znajduje się w granicy linii międzykolcowej, a dno macicy jest na poziomie kresy granicznej. Normalna dla zdrowej macicy jest także nieznaczna ruchomość, kiedy pęcherz moczowy lub odbytnica są wypełnione.

Macica może być lekko wygięta do przodu lub tyłu. Przodozgięcie lub tyłozgięcie macicy może być wrodzone, lub nabyte, co samo w sobie, nie stanowi problemu zdrowotnego.

Zgodnie z klasyfikacją V. C. Buttrama Jr. i W. Gibsona można wyróżnić następujące anatomiczne nieprawidłowości omawianego narządu:

• macica jednorożna;
• macica dwurożna;
• macica podwójna;
• macica przegrodzona (podzielona);
• macica łukowata.

Jakie funkcje pełni macica?

Macica odgrywa ogromną rolę w rozrodczości. Do jej najważniejszych funkcji można zaliczyć:

• możliwość zagnieżdżenia się płodu, a następnie jego prawidłowe wzrastanie i ochronę przed czynnikami zewnętrznymi;

• dostarczanie płodowi niezbędnych do rozwoju substancji odżywczych oraz tlenu za pomocą łożyska, powstałego z błony śluzowej jamy macicy, a także kosmówki. Łożysko odprowadza też powstałe produkty przemiany materii;

• umożliwienie porodu naturalnego, za sprawą czynności skurczowych, wykonywanych przez mięśnie macicy.

Jak zmienia się macica w przebiegu ciąży?

Wzrost masy ciała kobiety ciężarnej wynika przede wszystkim z powiększania się macicy razem z rozwijającym się w niej dzieckiem. To właśnie jej wzrost powoduje wiele nieprzyjemnych objawów towarzyszących ciąży, takich jak zgaga, wzdęcia, zaparcia, uczucie ciężkości w brzuchu czy częste oddawanie moczu.

Macica w czasie ciąży może osiągnąć wagę nawet 1100 g i pomieścić aż do 5 l objętości! Warto zauważyć, że pojemność macicy przed ciążą to jedynie około 10 ml. Kolejnymi zmianami są: zmniejszenie grubości ściany macicy, do około 1,5 cm pod koniec ciąży oraz zwiększenie ilości przepływu krwi przez macicę do około 700 ml/min. W mięśniach macicy wzrasta też wtedy ilość receptorów dla hormonów oksytocyny, które umożliwiają czynności skurczowe, konieczne do wydania dziecka na świat. W ciąży dno macicy zmienia położenie, unosząc się powoli w kierunku mostka.

Choroby macicy

Ten skomplikowany i ciężko pracujący narząd wewnętrzny narażony jest niestety na wiele poważnych chorób. Z tego względu kobiety w każdym wieku powinny wykonywać regularne badania profilaktyczne narządów rodnych.

Zapalenie błony śluzowej macicy należy do chorób wywoływanych przez bakterie. Może ono powstać w wyniku przeprowadzonych zabiegów w jej obrębie, np. wyłyżeczkowania jamy macicy po poronieniu, lub też na skutek nieprawidłowej flory bakteryjnej pochwy.

Rak szyjki macicy to bardzo niebezpieczny, słusznie okryty złą sławą nowotwór złośliwy, z powodu którego umiera najwięcej kobiet chorujących na nowotwory w skali Świata. Co ważne, raka szyjki macicy można wyleczyć, pod warunkiem jego wczesnego wykrycia i odpowiedniego leczenia.

Rak trzonu macicy , zwany inaczej nowotworem endometrium to najczęściej spotykany i najlepiej rokujący nowotwór złośliwy wśród tych, dotyczących narządów płciowych kobiet.

Mięśniaki macicy należą do najczęściej występujących nowotworów niezłośliwych kobiecych narządów rodnych. Ich obecność negatywnie wpływa na możliwości rozrodcze kobiet i to zarówno na etapie zajścia w ciążę, jak i podczas przebiegu ciąży oraz porodu.

Mięsaki macicy klasyfikuje się jako nowotwory nabłonkowe. Stanowią one około 4-9% nowotworów macicy. Wyróżnia się następujące rodzaje mięsaków:

• gładkokomórkowy;
• podścieliskowy macicy;
• niezróżnicowany;
• gruczolakomięsak;
• mięsakorak.