Skwalen – co to jest, właściwości, działanie, w czym jest, skutki uboczne

Czym jest skwalen?

Skwalen to związek naturalnie występujący w przyrodzie, między innymi w naszym organizmie, a dokładnie w skórze i wątrobie, gromadzony jest także w tkance tłuszczowej. Ciekawostką z pewnością jest fakt, iż pomimo że jest zaliczany do lipidów, nie jest on tłuszczem, a węglowodorem nienasyconym. Pod względem chemicznym jest niepolarnym związkiem izoprenowym złożonym z 30 atomów węgla, który wykazuje spore podobieństwo chociażby do koenzymu Q10.

Skwalen w 1906 r. odkryli japońscy naukowcy. Przez lata pozyskiwano go głównie z wątroby rekinów, co znalazło odzwierciedlenie w jego nazwie, bowiem squalus oznacza koleń. Jego obecność w ludzkiej skórze odkryto jednak dopiero 60 lat później, co stało się impulsem do dalszych badań i wykazania jego prozdrowotnych właściwości.

Jaką są właściwości skwalenu?

Skwalen, podobnie jak inne substancje biologicznie czynne, pełni w naszym organizmie wiele istotnych funkcji. Do najważniejszych zalicza się:

• udział w budowie błon lipidowych;
• bycie prekursorem cholesterolu i innych związków sterydowych;
• detoksyfikację organizmu (pomaga między innymi w usuwaniu ksenobiotyków);
• korzystny wpływ na kondycję skóry (skwalen stanowi składnik sebum, dzięki czemu współtworzy płaszcz hydrolipidowy na powierzchni skóry);
• ochronę przed działaniem szkodliwych czynników zewnętrznych, w tym promieniowania jonizującego i UV;
• ochronę przed wolnymi rodnikami (spowalnia procesy starzenia);
• prezentowanie komórkom immunokompetentnym różnych patogenów (jest substancją nośną);
• zwiększanie aktywności komórek układu odpornościowego, w tym zwłaszcza limfocytów T oraz makrofagów;
• regulację poziomu cholesterolu we krwi (obniża poziom frakcji LDL na korzyść frakcji HDL);
• zmniejszanie ryzyka rozwoju chorób serca i układu krążenia;
• działanie ochronne na wątrobę;
• zmniejszanie ryzyka pojawienia się w naszym organizmie kamieni żółciowych;
• zdolność do łagodzenia skutków ubocznych chemioterapii;
• uczestnictwo w syntezie witaminy D;
• właściwości antybakteryjne, przeciwwirusowe oraz przeciwgrzybicze.

Oprócz wspomnianych funkcji badania wykazały, że skwalen może również chronić przed rozwojem niektórych nowotworów, w tym zwłaszcza raka jelita grubego, trzustki oraz raka piersi.

Gdzie znaleźć skwalen?

Skwalen jest syntetyzowany w naszym organizmie w niewielkich ilościach, dlatego by w pełni odczuć jego dobroczynny wpływ na nasz organizm niezbędne jest dostarczanie go wraz z dietą lub w formie suplementów diety.

Co ważne, skwalenu nie da się pozyskać drogą syntetyczną, nawet do produkcji preparatów farmaceutycznych związek ten pozyskuje się z jego naturalnych źródeł. A gdzie skwalen występuje naturalnie w dużych ilościach?

Głównymi źródłami skwalenu są:

• olej z wątroby rekina – będący nie tylko najcenniejszym, ale i najlepiej przyswajalnym źródłem skwalenu;
• oliwa z oliwek – najlepiej extra virgin;
• amarantus;
• olej z pestek dyni;
• inne oleje rybie;
• olej z kiełków pszenicy;
• olej z otrębów ryżowych;
• olej palmowy.

Pamiętajmy, że olej z wątroby rekina zawiera kilka razy więcej skwalenu niż oleje pochodzenia roślinnego. Najlepszym rozwiązaniem jest więc stosowanie preparatów zawierających ten składnik, zarówno w formie płynnej jak i w postaci kapsułek. Warto również zaznaczyć, że olej z wątroby rekina jest niejako produktem ubocznym połowów, bowiem są one dokonywane głównie w celu pozyskania mięsa, skór i chrząstek tych zwierząt.

Jak suplementować skwalen?

Jak już zostało wspomniane wcześniej, skwalen wykazuje wiele prozdrowotnych właściwości, dlatego warto zadbać o jego obecność w naszej diecie. W większości przypadków nie jest ona jednak wystarczającym źródłem skwalenu (wyjątek stanowi dieta śródziemnomorska , obfitująca w ryby i oliwę z oliwek), dlatego warto dodatkowo rozważyć odpowiednią suplementację.

Minimalne, dzienne zapotrzebowanie w przypadku osób zdrowych wynosi około 11 mg skwalenu na dobę. Większość preparatów dostępnych na rynku zawiera około 300 mg skwalenu, co stanowi standardową dopuszczalną dawkę dzienną, choć u pacjentów onkologicznych dopuszcza się przyjmowanie nawet 5000 mg na dobę. Według badań regularne, dzienne spożycie skwalenu w dawce 500-1000 mg/dobę pozwala uregulować gospodarkę lipidową organizmu, a także zmniejszyć ryzyko zapadalności na choroby nowotworowe.

Skutki uboczne stosowania skwalenu

Suplementy ze skwalenem są uznawane za wysoce bezpieczne, nawet w dużych dawkach. U niektórych osób zaobserwowano wyłącznie przejściowe działania niepożądane związane z przyjmowaniem skwalenu, takie jak luźne stolce lub podwyższenie całkowitego poziomu cholesterolu.

Nie zaleca się jednak suplementacji skwalenem u kobiet w ciąży i matek karmiących piersią, co wynika z braku dostatecznych badań w tej grupie.

Skwalen i skwalan – czym się różnią?

Oprócz pochodzącego z naturalnych źródeł skwalenu, w sprzedaży możemy spotkać również produkty zawierające skwalan. Czym różnią się te dwa związki?

Skwalan jest syntetyczną pochodną skwalenu, znajdującą zastosowanie głównie w przemyśle kosmetycznym. To bezbarwny olej, który nie pozostawia tłustej warstwy i uczucia lepkości, nie utlenia się i nie jełczeje, a co ważne nie działa komedogennie.

Wykazuje on wysoce korzystny wpływ na skórę:

• chroni ją przed negatywnym wpływem czynników zewnętrznych;
• nawilża i uelastycznia;
• stymuluje produkcję kolagenu;
• łagodzi podrażnienia i stany zapalne (obserwowane między innymi przy atopowym zapaleniu skóry, trądziku czy łuszczycy);
• wzmacnia barierę hydrolipidową skóry;
• wykazuje działanie antybakteryjne i antygrzybicze;
• stanowi dobry nośnik dla innych, cennych składników kosmetycznych.

Czyni go to cenną substancją w składzie kosmetyków przeznaczonych do cery alergicznej, trądzikowej, dojrzałej czy skłonnej do podrażnień.