Chinina – co to za lek? Właściwości, zastosowanie, wskazania do zastosowania chininy

Chinina – co to za substancja?

Chinina to substancja pochodzenia naturalnego, otrzymywana z drzewa chinowego. Chinina to alkaloid, a więc zasadowy związek organiczny. Do tej grupy, oprócz chininy, zaliczamy na przykład atropinę czy morfinę i kodeinę. Chinina to lek stosowany od dawna w terapii malarii. Chininę podaje się w formie doustnej, domięśniowej lub dożylnej, można ją łączyć z innymi lekami, na przykład z antybiotykami (doksycyklina czy klindamycyna).

Co ciekawe, (historycznie) przez wieki do leczenia malarii używano sproszkowanej kory drzewa chinowego. Duża zawartość chininy w takim materiale pozwalała na leczenie chorych. Na naszym kontynencie chininy używa się dopiero od 1600 roku.

Przeczytaj też: Jakie rośliny odstraszają komary?

Malaria – co to za schorzenie?

Jest to choroba występująca przede wszystkim w strefie klimatu gorącego – Afryce Subsaharyjskiej. W Europie również zdarzają się przypadki malarii, które zostały sprowadzone z tamtych obszarów przez podróżnych. Co warto wiedzieć o tej chorobie? Schorzenie to wywołują pierwotniaki z rodzaju Plasmodium, nazywane zarodźcami malarii. Zarodźce przenoszone są przez komary (na drodze ukąszenia osoby zarażonej). Po zakażeniu formy zarodźców przechodzą w organizmie człowieka swój cykl rozwojowy i powodują rozpad erytrocytów, czyli naszych krwinek czerwonych, co prowadzi do wystąpienia typowych objawów choroby.

Sprawdź też: Belogent – wskazania, działanie, skutki uboczne

Malaria – jak się objawia?

Do typowych objawów tego schorzenia należy:

• wysoka gorączka, nawet powyżej 40 stopni Celsjusza;
• dreszcze, niepokój;
• pobudzenie pacjenta;
• ból mięśni;
• biegunka, nudności, wymioty;
• żółtaczka;
• w zaawansowanych i nieleczonych przypadkach choroba ta może prowadzić nawet do wstrząsu i zgonu pacjenta.

Zobacz też: Domowe sposoby na ukąszenia komarów

Chinina – w jaki sposób działa?

Właściwości przeciwzarodźcowe chininy wynikają z tego, że substancja ta podnosi odczyn (pH) w komórkach zarodźca oraz zwiększa także ilość hemu, który jest toksyczny dla omawianego powyżej pierwotniaka. Preparat ten podaje się zazwyczaj co 8 godzin, a więc trzy razy na dobę.

Przeczytaj: Szczepienie przeciw polio – zwykłe czy skojarzone?

Chinina – działania niepożądane

Lek ten może wiązać się z wystąpieniem pewnych skutków ubocznych. Niektóre z nich są bardzo charakterystyczne i nazywamy je cynchonizmem. Należy wymienić tutaj przede wszystkim szumy uszne, ból głowy, zawroty głowy, a czasami również nudności, wymioty, zaburzenia widzenia, obniżenie poziomu glukozy we krwi (czyli hipoglikemia), a także obniżenie ciśnienia tętniczego (a więc w mianownictwie medycznym – hipotensja). Gdy odstawimy chininę, opisywane symptomy ustępują.

Inne działania niepożądane, jakie może wywoływać ten alkaloid, to:

• obniżenie poziomu płytek krwi (trombocytów, PLT);
• obniżenie poziomu hemoglobiny (z powodu hemolizy, a więc rozpadu krwinek czerwonych);
• nefrotoksyczność – a więc niekorzystny, uszkadzający wpływ na nerki;
• hepatotoksyczność – czyli niekorzystny, szkodliwy wpływ na wątrobę.

To też może Cię zainteresować: Kleszcze afrykańskie – czy są już w Polsce?

Chinina a ciąża

Czy stosuje się chininę u kobiet ciężarnych chorych na malarię? Zgodnie z wytycznymi lek ten dopuszczony jest do stosowania u kobiet w ciąży (I trymestr) z malarią. Stosuje się go wówczas głównie w terapii choroby o łagodnym przebiegu i można go łączyć z antybiotykiem, a dokładniej – klindamycyną. Należy wspomnieć, że zachorowanie na malarię w ciąży zwiększa ryzyko ciężkiego przebiegu tej choroby oraz zgonu ciężarnej. Co więcej, podniesione jest także ryzyko porodu przedwczesnego, poronienia, a także małej masy urodzeniowej oraz śmierci dziecka w okresie okołoporodowym. Zwiększone jest również ryzyko wewnątrzmacicznej śmierci płodu.

Malaria – rokowania i powikłania

Przypadki, które zostały przywleczone z innych krajów do Polski, cechują się śmiertelnością na poziomie około 2,6 procent. Należy jednak podkreślić, że ciężki przebieg tego schorzenia może wiązać się z 20% śmiertelnością. Przechorowanie malarii może wiązać się z wystąpieniem poważnych powikłań, do których należą nawet powikłania psychiatryczne, takie jak zaburzenia pamięci, obniżenie nastroju czy nawet wystąpienie psychozy. Rzadziej możemy mieć do czynienia z groźnym powikłaniem, jakim jest pęknięcie śledziony.

Jak unikać zachorowania na malarię?

Na koniec warto poruszyć bardzo ważną kwestię, jaką jest profilaktyka zachorowania na malarię. Czy da się unikać zakażenia zarodźcem malarii? Zdecydowanie tak. Należy przede wszystkim eliminować miejsca lęgowe komarów i chronić się przed ich ukłuciami poprzez stosowanie długiej odzieży podczas wyjść, używanie moskitier, ale również stosowanie wokół miejsc zamieszkania specjalnie do tego przeznaczonych insektycydów.

Ciągle trwają badania nad szczepieniem przeciwko malarii – zgodnie z decyzjami WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) przed rozpoczęciem jej powszechnego stosowania niezbędne są jeszcze dalsze badania. W niektórych sytuacjach, gdy podróżni wyjeżdżają w rejony, gdzie jest duże ryzyko zachorowania na malarię, istnieje możliwość przyjęcia chemioprofilaktyki, czyli przyjmowania leków przeciwmalarycznych jeszcze przed podróżą.

Podsumowując, malaria jest wciąż poważnym problemem w krajach Afryki Subsaharyjskiej. Obecnie dysponujemy skutecznymi lekami na to schorzenie, a odpowiednio wczesne rozpoczęcie leczenia może uratować życie pacjenta. Dlatego w razie wystąpienia gorączki w czasie podróży w rejony zagrożone lub po powrocie z nich, należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem.

Czytaj również: Choroba kociego pazura – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie