Niskie ciśnienie tętnicze (hipotensja)

Jakie są objawy niskiego ciśnienia krwi? Czy jest szkodliwe dla zdrowia?

Niskie ciśnienie tętnicze, czyli niedociśnienie lub hipotensja, to obniżenie wartości ciśnienia tętniczego poniżej normy dla wieku i płci. U dorosłych, hipotensję określa się umownie jako ciśnienie tętnicze poniżej 100 mm Hg w przypadku ciśnienia skurczowego i/lub poniżej 60 mm Hg w przypadku ciśnienia rozkurczowego. Często niskie ciśnienie tętnicze nie pociąga za sobą żadnych negatywnych konsekwencji zdrowotnych.

Często zdarza się, że pacjent nie odczuwa objawów hipotensji, a rozpoznana jest ona przypadkiem, w trakcie pomiaru ciśnienia tętniczego. Powodem do niepokoju jest niedociśnienie wywołujące objawy niedokrwienia narządów (np. utrata przytomności, zaburzenia widzenia). Najcięższym schorzeniem przebiegającym z hipotensją jest wstrząs, który stanowi zagrożenie dla życia i wymaga szybkiego leczenia. Niskie ciśnienie tętnicze może dawać szereg objawów, takich jak:

• osłabienie,
• zaburzenia koncentracji i uwagi,
• zawroty głowy,
• bóle głowy,
• zaburzenia widzenia (np. mroczki przed oczami),
• szum w uszach,
• bladość,
• ochłodzenie obwodowych odcinków kończyn, tak zwane zimne stopy i dłonie.

Zobacz również: Jakie są przyczyny zimnych potów?

Jakie są przyczyny przewlekłej hipotensji?

Hipotensja może być ostra lub przewlekła.

Przyczynami przewlekłej hipotensji mogą być:

• niedociśnienie pierwotne (o niewyjaśnionej etiologii) – najczęstsza postać przewlekłej hipotensji, często stwierdza się predyspozycję genetyczną do niedociśnienia;
• zaburzenia hormonalne, takie jak: niedoczynność tarczycy, hipoaldosteronizm, choroba Addisona, zespół nadnerczowo-płciowy, niedoczynność przysadki mózgowej;
• cukrzyca (neuropatia cukrzycowa);
• choroby metaboliczne, takie jak: hemochromatoza, glikogenozy, amyloidoza;
• niedobory witamin (np. B₁);
• choroby układu sercowo-naczyniowego, takie jak: zwężenie zastawki mitralnej, zwężenie zastawki aortalnej, choroba Takayasu;
• choroby nerek, np. przewlekła niewydolność nerek;
• przewlekłe zatrucia;
• stosowanie niektórych leków (np. leków moczopędnych, lewodopy);
• zespół Guillanina-Barrego ;
• choroba Parkinsona;
• nadużywanie alkoholu;
• porażenie poprzeczne rdzenia kręgowego;
• zbyt mała objętość spożywanych płynów;
• niedożywienie;
• przewlekłe infekcje;
• samoistna hipotensja neurogenna.

Jakie są przyczyny ostrego niedociśnienia?

Wśród przyczyn ostrej hipotensji wyróżniamy:

• gwałtowną utratę płynów (np. gwałtowną utratę krwi, ostra biegunka, wymioty);
• posocznicę;
• przyczyny kardiogenne, np. ostra niewydolność serca, zawał mięśnia sercowego, tamponada serca, zapalenie mięśnia sercowego, uraz mięśnia sercowego, pęknięcie przegrody międzykomorowej lub ściany lewej komory serca, zatorowość płucna, arytmie itd.;
• zatrucia (np. lekami stosowanymi w leczeniu nadciśnienia tętniczego, lekami nasennymi, lekami przeciwdepresyjnymi, alkoholem);
• ostrą reakcję alergiczną (anafilaksję).

Ostra, ciężka hipotensja często ma dramatyczny przebieg, a chory prezentuje takie objawy jak: zaburzenia świadomości, utrata przytomności, zlewne poty, bladość, oliguria (zmniejszenie objętości oddawanego moczu) lub anuria (brak oddawania moczu). Nagłe obniżenie ciśnienia tętniczego krwi z towarzyszącymi objawami dysfunkcji wielonarządowej świadczy o wstrząsie, który jest stanem zagrożenia życia. Z uwagi na mechanizm powstawania, wyróżniamy: wstrząs hipowolemiczny (wskutek gwałtownej utraty płynów), wstrząs kardiogenny, wstrząs anafilaktyczny, wstrząs neurogenny, wstrząs septyczny.

Szczególnym typem hipotensji jest hipotensja ortostatyczna. Jest to gwałtowne obniżenie się ciśnienia tętniczego wskutek pionizacji. Pacjent zgłasza wówczas takie objawy jak: zawroty głowy, mroczki przed oczami, szum w uszach, czasem dochodzi do omdlenia. Hipotensja ortostatyczna jest efektem dysfunkcji autonomicznego układu nerwowego. Może być efektem zażywania niektórych leków, np. leków moczopędnych czy trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych. Często zdarza się, że przyczyna hipotensjiortostatycznej jest niewyjaśniona.

Jak leczyć niskie ciśnienie tętnicze?

Postępowanie u pacjenta z niskim ciśnieniem tętniczym uzależnione jest od tego, jaki jest stan ogólny chorego, czy występują objawy niewydolności narządowej spowodowanej niedokrwieniem, czy hipotensja jest ostra i przewlekła. Stanem wymagającym natychmiastowego działania jest wstrząs. Jest to stan chorobowy zagrażający życiu chorego, w którym dochodzi do niewydolności narządowej wskutek dysproporcji między zapotrzebowaniem tkanek na tlen a jego dostarczaniem.

Ogólne zasady leczenia wstrząsu obejmują: zapewnienie odpowiedniej wentylacji, podanie tlenu, podawanie płynów, a w razie nieskuteczności płynoterapii – zastosowanie takich leków jak: noradrenalina, adrenalina, dopamina, dobutamina. Ponadto, konieczne jest leczenie przyczynowe, tj. leczenie uogólnionej infekcji w przypadku wstrząsu septycznego, leczenie wyjściowej przyczyny sercowo-naczyniowej w przypadku wstrząsu kardiogennego itd.

W przypadku przewlekłej hipotensji, istotne znaczenie ma ustalenie przyczyny niskiego ciśnienia krwi i jej usunięcie. W przypadku hipotensji samoistnej postępowanie zaczyna się od metod niefarmakologicznych, takich jak:

• zwiększenie objętości wypinanych płynów,
• zwiększenie spożycia soli,
• zwiększenie aktywności fizycznej itp.

W leczeniu farmakologicznym niedociśnienia samoistnego wykorzystuje się takie leki jak np.:

• fludrokortyzon,
• kofeinę,
• midodrynę,
• efedrynę.