Leukocyty w nasieniu – co oznaczają wyniki badania spermy?

Leukocyty (krwinki białe) a leukocystopermia

Leukocyty (inaczej białe krwinki lub WBC – White Blood Cells) są ważnym składnikiem układu odpornościowego człowieka. Istnieje wiele rodzajów krwinek białych. Niektóre z nich biorą udział w wytwarzaniu przeciwciał i czynników regulujących działanie układu odpornościowego (tzw. odporność humoralna), inne natomiast zaangażowane są w poszukiwanie i niszczenie obcych organizmów (tzw. odporność komórkowa; komórki te wyposażone są w wiele enzymów umożliwiających niszczenie intruzów). W niektórych sytuacjach ilość leukocytów może ulec podwyższeniu, co jest odzwierciedleniem reakcji obronnej organizmu – dzieje się tak np. w stanach zapalnych i infekcjach. Dotyczy to również układu płciowego, co u mężczyzn wyraża się podwyższeniem liczebności leukocytów (szczególnie granulocytów) w nasieniu. Stan taki określany jest mianem leukocytospermii. Poza infekcjami bakteryjnymi dróg płciowych istnieją inne, nieinfekcyjne czynniki prowadzące do leukocytospermii. Są to m.in.:

• zanieczyszczenie środowiska,
• palenie tytoniu i marihuany,
• spożywanie alkoholu,
• niektóre nowotwory,
• długotrwała abstynencja seksualna,
• żylaki powrózka nasiennego,
• niektóre zachowania seksualne,
• przewlekłe zapalenie gruczołu krokowego.

Wszystkie te sytuacje prowadzą do aktywacji leukocytów i uwalniania przez nie substancji powodujących powstanie tzw. wolnych rodników. Stan ten, zwany stresem oksydacyjnym, powoduje uszkodzenie plemników i zaburzenie ich funkcji. Może to prowadzić do pogorszenia ich zdolności do zapłodnienia.

Leukocyty w nasieniu – kiedy badać?

Wskazania do oznaczenia liczebności leukocytów są podobne jak do podstawowej analizy nasienia. Są to więc przede wszystkim trudności i problemy z zajściem w ciążę (szczególnie przy podejrzeniu przyczyny wynikającej z jakości nasienia, np. zmniejszonej ruchomości i uszkodzenia plemników). Oznaczenie liczebności leukocytów wykonywane jest również w wykazanej w analizie mikroskopowej nasienia podwyższonej liczbie tzw. komórek okrągłych (są to komórki inne niż plemniki – należą do nich też białe krwinki).

Innym wskazaniem jest podejrzenie infekcji bakteryjnej dróg płciowych i gruczołów płciowych – zostało wykazane, że podwyższone leukocyty mają związek z pojawieniem się w tych miejscach bakterii.

Badanie nasienia i poziomu leukocytów – jak wygląda?

Oznaczenie liczebności leukocytów w nasieniu wykonuje się na świeżej próbce nasienia.

• Przed badaniem należy zachować 2–7 dni abstynencji seksualnej (w tym od masturbacji). Dotyczy to również badania powtarzanego.
• Preferowanym sposobem pobrania nasienia jest zrobienie tego drogą masturbacji do specjalnego pojemnika, w specjalnie wydzielonym miejscu w laboratorium lub gabinecie lekarskim.
• W wyjątkowych sytuacjach można pobrać nasienie w domu, ale należy jak najszybciej dostarczyć je do laboratorium (w ciągu 60 minut), przechowując w temperaturze pokojowej lub w 37 stopni Celsjusza. Jeśli pacjent zamierza pobrać próbkę poza miejscem badania, należy ustalić wcześniej z laboratorium szczegóły.
• Powinno się zebrać całe uzyskane nasienie – jeśli to możliwe, by było w ilości co najmniej 1,5 ml.
• Pojemnik należy opisać swoim imieniem i nazwiskiem. Przy przekazaniu próbki do analizy, odpowiada się na pytania zadawane przez przyjmującego próbkę.
• Osoby będące nosicielami wirusa przenoszonego drogą płciową (np. HIV, HPV), powinny poinformować o tym pracownika laboratorium.

Leukocyty w nasieniu wykrywane są najczęściej metodą tzw. testu LeucoSreen. Test ten wykorzystuje obecność w białych krwinkach ( w granulocytach) substancji znanej jako peroksydaza. Komórki ją zawierające barwią się na brązowo, po czym są liczone pod mikroskopem. Do badań o mniejszym znaczeniu pozwalających na ocenę liczebności leukocytów należą m.in.: test z o-toluidyną, barwienie próbki metodą Papanicolau z obserwacją pod mikroskopem, badanie immunohistochemiczne (metoda bardzo dokładna, ale droga).

Normy i wyniki badania spermy – kiedy wykonać posiew nasienia?

Za wynik prawidłowy uznaje się liczebność leukocytów mniejszą niż 1 mln/ml nasienia (w teście LeucoScreen). Liczebność większa niż 1 mln/ml określana jest jako leukocytospermia (leukospermia, pyospermia). Według niektórych badań jednak już dużo mniejsza liczebność – co najmniej 0,2 mln/ml – może wskazywać na obecność baterii w układzie rozrodczym.

Opinie na temat wartości diagnostycznej wyniku badania liczebności leukocytów w nasieniu są podzielone. Najczęściej jednak przyjmuje się, że podwyższona ilość leukocytów w nasieniu może:

• oznaczać infekcję bakteryjną w układzie rozrodczym pacjenta;
• prowadzić do uszkodzenia plemników przez stres oksydacyjny, a więc znacząco wpływać na płodność mężczyzny; uszkodzenie plemników nasila się wraz ze wzrostem ilości leukocytów;
• wystąpić w nieprawidłowościach w wytwarzaniu plemników (spermatogenezie); wadliwe plemniki są rozpoznawane i niszczone przez leukocyty, które w ten sposób „oczyszczają” ejakulat.

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowego wyniku oznaczenia liczebności leukocytów w nasieniu i podejrzenia infekcji, zalecane jest przeprowadzenie posiewu nasienia.