Badania w zawale serca

Badania laboratoryjne przy zawale serca

Rozmowa z chorym, który dokładnie opisuje swoje dolegliwości, nierzadko wystarcza lekarzowi, by podejrzewać chorobę układu krążenia. Dodatkowe wiadomości o schorzeniach współistniejących oraz te ustalane podczas wywiadu rodzinnego pozwalają oszacować, jakie jest realne ryzyko jej wystąpienia. Ponadto, zbadanie chorego dostarcza cennych informacji i ukierunkowuje dalsze etapy diagnostyki.

Kolejnym krokiem w postępowaniu jest zlecenie badań dodatkowych, zarówno laboratoryjnych jak i obrazowych, oczywiście pod warunkiem, że mogą wnieść istotne dla lekarza informacje i są niezbędne w ustaleniu rozpoznania. W chorobach układu krążenia możliwe jest wykonanie szerokiego panelu badań laboratoryjnych. Profil lipidowy z oznaczeniem cholesterolu całkowitego, cholesterolu HDL i LDL oraz trójglicerydów, poziom białka CRP czy poziom glukozy na czczo to podstawowe badania zlecane w celu określenia ryzyka sercowo-naczyniowego.

Co to są markery sercowe?

Do grupy tzw. markerów sercowych należą:

1. Troponiny sercowe,
2. Aktywność kinazy kreatynowej (CK) i CK – MB,
3. CK – MB mass,
4. Mioglobina.

Ich oznaczenie zlecane jest zawsze wtedy, gdy istnieje podejrzenie zawału serca. Poszczególne markery różnią się jednak czasem ich pojawiania się we krwi po incydencie sercowym jak i „trafnością” rozpoznawania z ich pomocą świeżego zawału serca. Z tego też powodu od oznaczeń niektórych z nich praktycznie się już odeszło, pozostawiając w użyciu te najbardziej wartościowe.

Dobór zleconych badań podyktowany jest ich największą przydatnością w danej chwili, co wyraża się możliwością wykluczenia lub potwierdzenia dzięki nim danego schorzenia w jak najkrótszym czasie.

Troponiny sercowe

Troponiny są białkami wchodzącymi w skład mięśni, które umożliwiają ich skurcz. Wyróżniamy trzy rodzaje troponin:

• troponinę I,
• troponinę T,
• troponinę C.

Wszystkie troponiny występują zarówno w mięśniu sercowym jak i w mięśniach szkieletowych. Troponina C jest identyczna we wszystkich mięśniach prążkowanych. Przeciwnie, troponiny I i T zawarte w mięśniu sercowym różnią się składem aminokwasów oraz strukturą od troponin I i T mięśni szkieletowych. Dzięki temu wykrycie ich podwyższonego stężenia we krwi z dużym prawdopodobieństwem odpowiada patologicznym procesom w sercu.

Obecnie oznaczenie troponiny I i T jest najczulszą metodą pozwalającą wykryć uszkodzenie komórek mięśnia sercowego. Ich podwyższone stężenie przekraczające ściśle określoną wartość, w zestawieniu z obrazem klinicznym oraz określonymi zmianami w EKG, pozwala rozpoznać świeży zawał serca.

Oczywiście prawidłowa interpretacja przez lekarza wykonanych badań jest niezbędna do postawienia ostatecznego rozpoznania. Jest to o tyle ważne, że podwyższone wartości troponin mogą towarzyszyć każdemu urazowi mięśnia sercowego (nie tylko o etiologii wieńcowej), a więc ich wzrost będzie obserwowany także po operacjach kardiochirurgicznych, masażu serca czy kardiowersji. Podwyższone wartości troponin mogą towarzyszyć wszystkim procesom, w których dochodzi do przeciążenia serca, np. niewydolności serca, zatorowości płucnej czy tachyarytmii. Oprócz tego wzrost ich stężenia obserwowany jest także w niewydolności nerek, udarze mózgu, krwotoku podpajęczynówkowym czy w czasie przyjmowania leków kardiotoksycznych.

Czytaj również: Ciąża biochemiczna – czym jest?

Kinaza kreatynowa

Aktywność CK i CK – MB

Kinaza kreatynowa (CK) jest enzymem znajdującym się w komórkach mięśni szkieletowych, mięśnia sercowego oraz mózgu. Występuje ona w trzech formach zbudowanych z podjednostek M i B: CK-MM, CK-MB i CK-BB. Do diagnostyki świeżego zawału serca jeszcze do niedawna stosowane były oznaczenia aktywności całkowitej kinazy keratynowej i frakcji CK – MB we krwi. Obecnie, po wprowadzeniu do użytku markerów martwicy mięśnia sercowego o większej czułości, w tym troponin oraz CK-MB mass, nie jest to zalecane. O braku przydatności tych markerów zdecydowała mnogość przyczyn, które prowadzą do ich wzrostu we krwi, co utrudnia wnioskowanie o uszkodzeniu mięśnia sercowego. Do przyczyn wzrostu aktywności CK należą:

• choroby mięśni szkieletowych, np. urazy, wysiłek fizyczny, drgawki, zapalenie mięśni, dystrofie mięśniowe, leki o działaniu miotoksycznym,
• choroby mięśnia sercowego, np. zawał serca, zapalenie mięśnia sercowego, zatorowość płucna.

CK-MB mass

Lepszym markerem uszkodzenia kardiomiocytów jest CK-MB mass, które oznacza stężenie białka CK-MB we krwi wyrażone w jednostkach masy. Ponieważ w sercu CK-MB stanowi 15-20% całkowitej zawartości CK, traktuje się ją jako swoistą dla mięśnia sercowego. Do podwyższenia tego wskaźnika dochodzi przy uszkodzeniu serca (w przebiegu zawału, niewydolności, urazu mechanicznego) lub jego przeciążeniu (częstoskurcze komorowe, zatorowość płucna). Niewielki jego wzrost można zaobserwować także w niewydolności nerek oraz niedoczynności tarczycy.

Mioglobina a zawał

Mioglobina jest białkiem występującym w dużej ilości w komórkach mięśni szkieletowych i mięśnia sercowego, gdzie wiążąc tlen stanowi jego rezerwę, uruchamianą przy dłuższym wysiłku. Oznaczenie jej stężenia we krwi jest czułym wskaźnikiem uszkodzenia komórek mięśni, ale z racji jej powszechnego występowania w mięśniach prążkowanych trudno jest ustalić jej konkretne pochodzenie. Przyczyny podwyższenia stężenia mioglobiny we krwi są takie same jak wzrostu aktywności CK i CK-MB, dlatego trudno na podstawie tego markera różnicować, czy uszkodzeniu uległy komórki serca czy mięśni szkieletowych. Z tego też względu obecnie nie jest on stosowany do rozpoznawania zawału serca.

Podsumowując, aktualnie do najbardziej czułych wskaźników uszkodzenia mięśnia sercowego należą dwa markery: stężenie troponin i CK-MB mass we krwi. Ważne jest jednak, aby zdawać sobie sprawę, że o ile wskazują one na serce jako narząd objęty procesem chorobowym, to nie mówią nic o przyczynie tego procesu. Pojedynczy wynik o niczym więc nie świadczy, a dopiero pełne badanie lekarskie w zestawieniu z szeregiem badań laboratoryjnych pozwalają potwierdzić konkretne rozpoznanie.

Czytaj również: Leukopenia (niedobór białych krwinek) – przyczyny, objawy, leczenie