EpiPen – co to za lek, działanie, przeciwwskazania, skutki uboczne, recepta

EpiPen – co to za lek i jak działa?

EpiPen to nazwa handlowa preparatu zawierającego substancję czynną epinefrynę, znaną również pod nazwą adrenaliny. Jest to roztwór do wstrzykiwań wskazany do użycia domięśniowego w leczeniu nagłych przypadków ciężkiej reakcji alergicznej anafilaksji, objawiającej się rozlaną pokrzywką oraz problemami z oddychaniem.

Epinefryna jest uznanym lekiem pierwszego rzutu w leczeniu wstrząsu anafilaktycznego, w którym do poprzednich objawów dołącza się spadek ciśnienia, na skutek uogólnionego rozszerzenia naczyń krwionośnych i zmniejszenia ich przepuszczalności. Lek EpiPen występuje na rynku w dwóch postaciach, jako:

• EpiPen Jr – w jednym autowstrzykiwaczu zawarta jest dawka 150 μg epinefryny,
• EpiPen Senior – w jednym autowstrzykiwaczu zawarta jest dawka 300 μg epinefryny.

Wybór preparatu jest zależny od wagi pacjenta. Dawka 300 μg (0,3 mg), czyli lek EpiPen Senior jest przeznaczona dla osób powyżej 30 kg. Dawkę 150 μg (0,15 mg), czyli lek EpiPen Jr stosuje się u pacjentów o wadze od 15 do 30 kg. Ryzyko wystąpienia anafilaksji u dzieci o masie ciała poniżej 15 kg jest mniejsze niż u starszych. Jednak, jeśli lekarz uzna to za konieczne i jest przekonany o przewadze potencjalnych korzyści nad ryzykiem przedawkowania, może wypisać EpiPen Jr lżejszemu dziecku. Jednak stosowanie leku w tej dawce u dzieci poniżej 7,5 kg nie jest wskazane.

Epinefryna podana w odpowiedniej dawce powoduje szybkie obkurczenie naczyń tętniczych i żylnych, w szczególności obwodowych, a także zmniejsza ich przepuszczalność, dzięki czemu przeciwdziała hipowolemii na skutek przeznaczyniowej utraty płynów. Dodatkowo rozszerza oskrzela i zmniejsza narastanie obrzęku w górnych drogach oddechowych, a także wzmacnia siłę skurczu mięśnia sercowego, działając inotropowo dodatnio.

Możliwe przeciwwskazania i skutki uboczne do stosowania leku EpiPen

EpiPen powinien być stosowany tylko na wyraźne zalecenie lekarza. W przypadku istnienia wskazań do wypisania recepty na ten lek, należy właściwie poinstruować pacjenta na temat prawidłowej drogi jego podania oraz możliwych skutków ubocznych.

Do skutków ubocznych EpiPenu należą:

• wrażenie szybkiego bicia serca,
• zwiększenie ciepłoty ciała,
• pocenie się,
• ból głowy,
• trudności w oddychaniu,
• zwiększone ciśnienie tętnicze krwi,
• zakażenie miejsca wstrzyknięcia.

Jednak w przypadku ciężkiej reakcji alergicznej potencjalne korzyści, w postaci możliwości uratowania życia, znacznie przewyższają możliwe objawy niepożądane. Przedstawione skutki uboczne po zastosowaniu leku EpiPen są dużo bardziej nasilone, jeśli zostanie on podany bez wskazań.

EpiPen powinien być stosowany z ostrożnością u pacjentów otrzymujących leki uwrażliwiające serce na zaburzenia rytmu serca, takie jak glikozydy naparstnicy czy chinidyna. Dodatkowo działanie leku EpiPen może być nasilane przez trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, a także hormony tarczycy, teofilinę, pewne leki przeciwhistaminowe (difenhydraminę, chlorfenaminę), lewodopę i alkohol. Dodatkowo u pacjentów z cukrzycą konieczne może być okresowe zwiększenie dawek insuliny lub doustnych leków przeciwcukrzycowych, ponieważ epinefryna hamuje trzustkowe wydzielanie insuliny, przez co zwiększa stężenie glukozy we krwi.

EpiPen to lek przeznaczony do podania domięśniowego w przednio-boczną część ud. Konstrukcja ampułkostrzykawki pozwala, by lek w razie konieczności mógł być podany również przez ubranie. Podczas wizyty należy poinformować pacjenta o zagrożeniach wynikających z przypadkowego wstrzyknięcia leku dożylnie. Wówczas może dojść do pojawienia się groźnych dla życia zaburzeń rytmu serca. W sytuacji dożylnego, przypadkowego wstrzyknięcia epinefryny należy jak najszybciej zgłosić się po pomoc medyczną.

Kto powinien otrzymać receptę na EpiPen?

Receptę na EpiPen powinni otrzymać pacjenci, którzy:

• przebyli w przeszłości reakcję anafilaktyczną,
• mają alergię pokarmową z towarzyszącą umiarkowaną lub ciężką astmą oskrzelową,
• przebyli ciężką reakcję alergiczną w wyniku użądleń lub ukąszeń owadów.

Poza tym u części pacjentów wskazaniem do przepisania EpiPen może być przebycie nasilonej reakcji alergicznej oraz współistnienie jednego z poniższych wskazań:

• wiek – nastolatkowie i młodzi dorośli,
• uczulenie na niektóre specyficzne alergeny – orzechy laskowe, orzechy arachidowe lub owoce morza, użądlenia przez owady,
• choroby przewlekłe – astma, choroba sercowo-naczyniowa, mastocytoza,
• ograniczony dostęp do opieki medycznej.

EpiPen – jak zastosować?

W celu użycia EpiPen należy go chwycić go w dłoń, odbezpieczyć poprzez usunięcie zawleczki znajdującej się po przeciwnej stronie niż schowana igła, a następnie wbić w przednio-boczną część uda pod kątem 90° i przytrzymać przez ok. 5 s. Podczas wyciągania autowstrzykiwacza nastąpi schowanie igły w osłonkę, co minimalizuje ryzyko ukłucia się.

Po iniekcji zaleca się rozmasowanie miejsca wkłucia przez ok. 10 s.

Ze względu na przebieg reakcji anafilaktycznej, szybkie tempo jej narastania, a także szacowany czas oczekiwania na pomoc medyczną, który może wynosi nawet do 20 minut, wskazane jest, by pacjenci byli zawsze zaopatrzeni w dwie ampułkostrzykawki. Drugą dawkę należy podać, gdy po upływie 5-15 minut od pierwszej nie obserwuje się poprawy i/lub następuje pogorszenie stanu pacjenta. W przypadku wystąpienia ciężkiej reakcji alergicznej anafilaksji, po podaniu pierwszej dawki adrenaliny konieczne jest jak najszybsze wezwanie pogotowia ratunkowego, nawet jeśli stan pacjenta ulega poprawie. W tym czasie przytomnego pacjenta należy ułożyć na plecach z uniesionymi nogami, a jeśli ma trudności z oddychaniem, na siedząco. Pacjentów nieprzytomnych należy ułożyć w pozycji bezpiecznej.