Palma sabałowa – właściwości, zastosowanie, skutki uboczne

Palma sabałowa – charakterystyka rośliny

Palma sabalowa, inaczej bocznia piłkowana (łac. Serenoa repens, ang. saw palmetto ) to gatunek należący do rodziny arekowatych (łac. Arecaceae), endemiczny dla południowo-wschodnich Stanów Zjednoczonych, zwłaszcza Florydy.

Serenoa repens jest rośliną odporną, tolerującą różne warunki glebowe – od suchych piasków po wilgotne mokradła. Preferuje pełne słońce, ale dobrze znosi również półcień. Rozmnażanie palmy sabałowej najczęściej odbywa się za pomocą nasion, które rozprzestrzeniane są przez zwierzęta żywiące się jagodami.

Saw palmetto dorasta do około 2-4 metrów, choć niektóre okazy mogą osiągać nawet 7 metrów wysokości. Posiada gęste, szaro-zielone, wachlarzowate liście, które rosną do ok. metra długości. Na końcach posiadają ostro ząbkowane krawędzie, co daje roślinie jej typowy wygląd.

Najważniejszym elementem boczni piłkowanej są jednak jej owoce – jagody, które osiągają ok. 2,5 cm średnicy i zmieniają kolor z zielonego na czarny w miarę dojrzewania.

Palma sabałowa – właściwości lecznicze

W owocach palmy sabałowej kryje się wiele związków biologicznie aktywnych, które posiadają udowodnione działanie prozdrowotne. W lecznictwie wykorzystuje się przede wszystkim lipofilne wyciągi z owoców palmy sabałowej, bogate w kwasy tłuszczowe: oleinowy, laurynowy, palmitynowy, linolowy, kapronowy, stearynowy, linolenowy oraz ich estry, a także sterole roślinne – zwłaszcza beta-sitosterol, kampesterol, stigmasterol i ich pochodne.

Składniki frakcji lipofilnej surowca (głównie wyciągi heksanowe i etanolowe):

• hamują aktywność 5-alfa-reduktazy – enzymu odpowiadającego za przekształcenia testosteronu do bardziej aktywnego dihydrotestosteronu, czyli DHT (ten ostatni, w wyniku wiązania do receptorów androgenowych aktywuje je, co w prowadzi do zwiększonej produkcji określonych białek, a w konsekwencji do wzrostu i proliferacji komórek stercza, czyli inaczej przerostu prostaty);
• utrudniają wiązanie testosteronu i DHT do receptorów androgenowych w prostacie, co prowadzi do zmniejszania gromadzenia się związków sterydowych;
• działają przeciwzapalnie: poprzez hamowanie cyklooksygenazy (COX), lipooksygenazy (5-LOX) obniżają powstawanie prozapalnych metabolitów kwasu arachidonowego, dzięki czemu zmniejsza się przekrwienie, obrzęk oraz wysięk;
• wykazują aktywność spazmolityczną przez blokowanie kanałów wapniowych i blokowanie adrenoreceptorów.

Warto dodać, że w palmie sabałowej występują także związki, które według badań wykazują potencjalne działanie immunostymulujące. Obecne są jednak głównie we frakcji hydrofilnej.

Zastosowanie wyciągów z owoców palmy sabałowej

Palma sabałowa wykorzystywana jest przede wszystkim w łagodzeniu objawów łagodnego przerostu gruczołu krokowego – BPH (ang. benign prostatic hyperplasia), dla którego typowe są takie dolegliwości jak: częste oddawanie moczu (zwłaszcza w nocy), opóźniona mikcja czy ból i pieczenie w obrębie cewki moczowej.

W jednym z badań przeprowadzonych w 2014 roku na grupie 225 mężczyzn z objawami BPH, terapia skojarzona z palmą sabałową, likopenem, selenem i tamsulozyną (syntetyczny lek wykorzystywany w terapii BPH) przyniosła bardzo obiecujące rezultaty. Zauważono bowiem, że po 6 miesiącach leczenia zastosowany schemat leczenia przynosił znaczącą poprawę w porównaniu ze stosowaniem poszczególnych preparatów samodzielnie, a od 6 do 12 miesięcy terapia skojarzona powodowała znaczącą poprawę w przepływie moczu w porównaniu do samej tamsulozyny.

Poza BPH, saw palmetto odnajduje także zastosowanie w leczeniu łysienia androgenowego, co naturalnie ma związek z faktem, że hamuje konwersję testosteronu do dihydrotestosteronu (DHT), który powoduje miniaturyzację mieszków włosowych.

W jaki sposób i jak długo można stosować palmę sabałową?

Stosowanie suplementów diety zawierających wyciągi z owoców palmy sabałowej cieszy się sporą popularnością, zwłaszcza wśród mężczyzn cierpiących na przerost gruczołu krokowego. Zalecana dawka dobowa to 1-2 g suszonych owoców lub odpowiednio 320 mg lipofilnego wyciągu. Czas trwania kuracji preparatami palmy sabałowej stosowanymi w łagodnym przeroście prostaty powinien wynosić min. 6-8 tygodni. Według badań najlepsze rezultaty obserwowane po 6-12 miesięcznej kuracji.

Palma sabałowa – bezpieczeństwo stosowania

Wyciągi z palmy sabałowej są zazwyczaj dobrze tolerowane przez większość osób. Mogą niekiedy powodować łagodne skutki uboczne, takie jak dyskomfort żołądkowy. Do tej pory nie wykazano, aby palma sabałowa powodowała istotne interakcji z lekami. Należy jednak podkreślić, że informacje o bezpieczeństwie stosowania tego surowca pochodzą głównie z badań na mężczyznach. Niewiele wiadomo o bezpieczeństwie lub skutkach ubocznych palmy sabałowej stosowanej u kobiet lub dzieci (w przypadku kobiet preparaty palmy sabalowej rekomendowane są w celu hamowania łysienia androgenowego oraz w pielęgnacji włosów, w przypadku dzieci ich podawanie nie jest rekomendowane).

Warto dodać, że zgodnie z monografią Europejskiej Agencji ds. Leków (EMA) wyciągi heksanowe z owoców palmy sabałowej (DER 7-11:1) posiadają status ziołowego produktu leczniczego o udokumentowanym działaniu w objawowym leczeniu łagodnego rozrostu gruczołu krokowego.