Zapalenie uchyłków jelita grubego – co to jest, jak leczyć?

Czym jest zapalenie uchyłków jelita grubego?

Na przestrzeni ostatnich lat częstość występowania tej patologii znacznie się zwiększyła. Szacuje się, że około 2/3 80-latków jest dotkniętych tym zaburzeniem. U około 20% osób dochodzi do zapalenia uchyłków. Zapalenie uchyłków jelita grubego jest najczęstszym powikłaniem tej patologii.

Uchyłkowatość występuje głównie w rozwiniętych krajach Europy Zachodniej, Ameryki Północnej i w Australii. Zaliczana jest do chorób cywilizacyjnych. Jej przyczyną jest źle zbilansowana dieta, a największe znaczenie ma niewystarczająca podaż błonnika. Brak błonnika skutkuje nadmierną czynnością skurczową jelita, a to w konsekwencji zwiększa ciśnienie wewnątrz tego narządu i prowadzi do powstania uchyłków. Pierwsze zmiany pojawiają się zwykle po 40. roku życia.

Czytaj również: Ból pod piersiami – co może oznaczać?

Ostre zapalenie uchyłków jelita grubego wynika z miejscowej infekcji bakteryjnej. Może do tego dojść, jeśli masy kałowe dostaną się do uchyłka. Zablokowane masy kałowe zawierają również bakterie, które namnażając się powodują zapalenie. Początkowo dotyczy ono pojedynczego uchyłka, ale bardzo szybko zwiększa swój zakres.

Ryzyko zapalenia uchyłków jelita grubego jest większe u osób otyłych, palaczy papierosów, osób stosujących dietę ubogą w błonnik i przyjmujących duże ilości leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Objawy zapalenia uchyłków jelita grubego

Ostre zapalenie uchyłków jelita grubego zazwyczaj objawia się:

• podwyższoną temperaturą ciała,
• bólem w lewym dolnym kwadrancie brzucha (ból może być stały bądź przerywany; może mu towarzyszyć zmiana rytmu wypróżnień, biegunka lub zaparcia),
• niekiedy wyczuwalnym guzem w obrębie lewego dolnego kwadrantu brzucha,
• przyspieszoną akcją serca,
• nudnościami i wymiotami,
• możliwą obecnością krwi w stolcu.

Powikłania zapaleń uchyłków jelita grubego

Stan zapalny może spowodować:

• niedrożność jelita;
• przetokę, czyli patologicznie wytworzone połączenia między dwoma narządami (w przypadku zapalenia uchyłków jelita grubego najczęściej dochodzi do powstania przetoki między jelitem grubym a pochwą, pęcherzem moczowym lub skórą; masy kałowe dostają się do przetoki, a dalej do pochwy lub pęcherza moczowego, powodując zapalenie tych narządów);
• pęknięcie uchyłka (w wyniku pęknięcia uchyłka bakterie z przewodu pokarmowego dostają się głębiej do jamy brzusznej, wywołując ropień lub zagrażające życiu zapalenie otrzewnej).

Powikłania te rozwijają się średnio w 1/3 przypadków zapalenia uchyłków jelita grubego. Celem leczenia jest niedopuszczenie do ich powstania.

Diagnostyka

W przypadku obrazu klinicznego ewidentnie wskazującego na ostre zapalenie uchyłków jelita grubego badania można ograniczyć do morfologii (↑ wskaźniki stanu zapalnego: ↑ liczba krwinek białych, ↑ OB, ↑ CRP), badania ogólnego moczu oraz RTG jamy brzusznej.

Gdy obraz kliniczny nie jest jasny, należy wykonać:

• wlew doodbytniczy z kontrastem rozpuszczonym w wodzie,
• tomografię komputerową,
• USG jamy brzusznej.

W okresie ostrego zapalenia uchyłków jelita grubego unika się wykonywania kolonoskopii. W tym czasie ściany uchyłków są bardzo kruche i istnieje zwiększone ryzyko ich przebicia.

Leczenie zapalenia uchyłków jelita grubego

Jeśli przebieg zapalenia uchyłków jelita grubego jest dość łagodny, bez towarzyszącej gorączki, bez powikłań, a pacjent jest w dobrym stanie ogólnym, może być leczony w warunkach domowych. Ważny jest oszczędzający tryb życia – leżenie w łóżku. Zaleca się przejście na czystą dietę płynną. Pokarmy stałe wprowadza się po złagodzeniu objawów – zwykle po 2–3 dniach.

Doustna antybiotykoterapia trwa minimum 7 dni. Najczęściej podaje się cyprofloksacynę i metronidazol. W przypadku nasilającego się bólu stosuje się paracetamol. Brak istotnej poprawy po 2 dobach leczenia bądź nasilenie objawów są wskazaniem do hospitalizacji.

W przypadku cięższego przebiegu choroby – z gorączką, silnymi bólami brzucha, odwodnieniem, krwawieniem z przewodu pokarmowego bądź obecnością powikłań, chorzy powinni być leczeni w warunkach szpitalnych. Pacjenci przechodzą na ścisłą dietę, a płyny i antybiotyki podawane są dożylnie.

Takie postępowanie w pierwszym niepowikłanym zapaleniu uchyłków jelita grubego pozwala uzyskać dobre rezultaty u 70–100% chorych.
Szanse ustąpienia objawów po leczeniu farmakologicznym maleją z każdym napadem choroby. Po trzecim ataku wynoszą zaledwie około 6%. Dlatego planową operację należy rozważyć po dwóch epizodach zapalenia uchyłków. Z kolei pilny zabieg operacyjny przeprowadza się u pacjentów z powikłanym zapaleniem uchyłków, czyli rozwiniętym ropniem, zwężeniem jelita, zapaleniem otrzewnej, przetoką.

Obecnie preferowanym i najczęściej wykonywanym zabiegiem jest resekcja zmienionego chorobowo odcinka jelita i wytworzenie połączenia między dwoma końcami. Postępowanie takie pozwala zachować ciągłość przewodu pokarmowego. Jednakże często podczas przeprowadzania pilnych operacji okazuje się, że warunki operacyjne nie dają szans na prawidłowe zagojenie się i zrośnięcie jelita.

Sytuacja taka może wynikać z bardzo intensywnego stanu zapalnego jelita bądź zanieczyszczenia pola operacyjnego masami kałowymi. W takich okolicznościach zabieg przeprowadzany jest dwuetapowo. Jest to tzw. operacja Hartmana. W pierwszym etapie usuwa się zmienione zapalnie jelito i wytwarza tymczasową stomię (sztuczny odbyt w powłokach skórnych brzucha). Po 2–3 miesiącach, gdy stan zapalny zostanie opanowany, odtwarza się ciągłość przewodu pokarmowego, a stomię zaszywa.

Po ustąpieniu stanu zapalnego niezbędne jest wprowadzenie diety bogatej w błonnik. Naturalnie występuje on obficie w otrębach pszennych, owocach, warzywach, pełnoziarnistym chlebie, ciemnym ryżu. U wielu pacjentów takie postępowanie pozwala zapobiec kolejnemu nawrotowi choroby.