Uchyłki jelita grubego – przyczyny, objawy, domowe sposoby i leczenie

Uchyłki jelita grubego – co to za choroba jelit?

Uchyłek (łac. rectocele) to uwypuklenie ściany jelita, które może powodować zaburzenia w prawidłowej pracy przewodu pokarmowego. Choroba uchyłkowa jelit występuje znacznie częściej u kobiet (u mężczyzn zdarza się sporadycznie) i powoduje, że przednia ściana odbytnicy, która jest na tej samej wysokości co pochwa, wpukla się do niej podczas wypróżniania (jest to uchyłek przedni odbytnicy).

Uchyłki jelita grubego najczęściej lokalizują się w okrężnicy, najrzadziej można zaobserwować je w odbytnicy. W większości przypadków obecność uchyłka w jelicie grubym to jedyny, izolowany problem, bez dodatkowych nieprawidłowości.

Zdarza się jednak, że uchyłki esicy mogą być także skutkiem uogólnionego osłabienia funkcji podporowej miednicy i współistnieją z uchyłkiem cewki moczowej, pęcherza moczowego czy wypadaniem pochwy bądź macicy u kobiet.

Uchyłki odbytu należą do najczęściej występujących chorób jelit u osób dorosłych. Szacuje się, że mogą dotyczyć aż ¹/₃ populacji osób po 60. roku życia. Uchyłki przełyku predysponują do rozwoju grzybicy układu pokarmowego.

Zobacz też: Guzek w odbycie – co może oznaczać?

Choroba uchyłkowa jelita – jakie są przyczyny?

Główną przyczyną uchyłków jelita grubego jest osłabienie ściany jelita. W przypadku uchyłków esicy są to:

• osłabienie mięśni i struktur podporowych miednicy, czemu sprzyjają u kobiet wielokrotne, długie, przebiegające z powikłaniami porody, nacinanie krocza w kierunku odbytu, pękniecie krocza w trakcie porodu, użycie kleszczy lub innych inwazyjnych narzędzi podczas porodu, stres poporodowy,
• ścieńczenie przegrody między pochwą a odbytnicą,
• genetycznie uwarunkowane choroby tkanki łącznej, które mogą osłabiać także tkankę łączną miednicy,
• usunięcie macicy,
• predyspozycja do występowania zaparć.

Wśród przyczyn uchyłków w jelicie grubym wymienia się także otyłość oraz zaawansowany wiek.

Zobacz też: Na czym polega hemikolektomia?

Uchyłki jelita grubego – objawy

Wiele osób może nie odczuwać żadnych objawów choroby uchyłkowej jelita grubego. W konsekwencji osoby takie nie mają świadomości, że chorują (uchyłkowatość bezobjawowa). Nasilenie dolegliwości zależy od wielkości uchyłka jelita grubego (objawy są odczuwane przy wielkości powyżej 4 cm) oraz tego, jak uchyłek opróżnia się z zalegającego w nim kału.

Objawy chorych jelit, jakie mogą się pojawić, dzieli się na dwie grupy.

1. Objawy uchyłków w jelitach z odbytnicy:

• zaparcia, wzdęcia,
• uczucie parcia na stolec,
• uczucie niepełnego wypróżnienia,
• gwałtowna chęć wypróżnienia zaraz po wyjściu z toalety (co jest związane z przesunięciem zalegającego w uchyłku kału),
• ból i dyskomfort w miednicy małej.

2. Objawy uchyłków w jelicie grubym ze strony pochwy:

• uwypuklenie pochwy,
• uczucie obecności nieokreślonej masy w pochwie,
• wrażenie, że „coś wystaje”,
• podrażnienie,
• ból podczas stosunku,
• sporadycznie krwawienia z pochwy (powinny być one skontrolowane u ginekologa, ponieważ jest wiele przyczyn krwawienia).

Niektóre kobiety z uchyłkowatością jelita odkrywają, że uciśnięcie brzegu lub dolnej ściany pochwy pomaga się wypróżnić. Po zaobserwowaniu oznak choroby uchyłkowej okrężnicy należy zasięgnąć porady lekarskiej.

Jeśli dojdzie do powikłania w postaci zapalenia uchyłków jelita grubego, może dołączyć gorączka, ból w dole brzucha po lewej stronie. Powikłania uchyłków mogą występować również w postaci przedziurawienia jelita grubego i niedrożności jelit. Z kolei krwawienie z uchyłków będzie widoczne w postaci obecności krwi w kale.

Uchyłki w jelicie grubym – jakie badania wykonać?

Kiedy osoba chora zaczyna odczuwać dyskomfort, ból w dole brzucha lub pojawiają się problemy z oddawaniem stolca, powinna zgłosić się do lekarza. Na początku diagnostyki uchyłków wykonuje się badanie per rectum (palcem przez odbyt) oraz – u kobiet – badanie ginekologiczne, które w wielu przypadkach wystarczają do postawienia właściwej diagnozy.

Dodatkowe badanie w uchyłkach jelita grubego (rodzaj badania rentgenowskiego) pozwala określić dokładniej wielkość uchyłka oraz to, czy opróżnia się on z kału podczas oddawania stolca. Wykonywane jest także badanie jelita grubego w postaci kolonoskopii (niezalecana w przypadku zapalenia uchyłków jelita grubego).

Niekiedy wykonuje się bardzo specjalistyczne badania, polegające na pomiarze ciśnień w odbycie i odbytnicy oraz obserwacji opróżniania uchyłka z zalegających mas kałowych przy użyciu rezonansu magnetycznego.

Zazwyczaj jednak tak dokładna diagnostyka nie jest potrzebna i uchyłek jelita grubego można rozpoznać po zbadaniu chorego przez odbyt oraz kobiety przez ginekologa.

Czytaj również: Nacięcie krocza – wskazania, jak go uniknąć, jak dbać o nacięte krocze?

Uchyłki jelita grubego – dieta i domowe sposoby

Domowe leczenie uchyłków jelit polega na kontrolowaniu wypróżnień, co osiąga się dzięki stosowaniu w przypadku uchyłków jelita grubego diety bogatej w błonnik i wypijaniu 6–8 szklanek płynów na dzień. Błonnik wchłania duże ilości płynów, przez co pęcznieje i sprawia, że stolec jest bardziej miękki, plastyczny i łatwiej przesuwa się w przewodzie pokarmowym.

Jadłospis w stanach zapalnych uchyłków powinien zawierać produkty naturalne zawierające duże ilości błonnika: pieczywo razowe, warzywa (zwłaszcza strączkowe: fasola, groch, ale także rzepa, kapusta, kalafior), owoce pestkowe oraz suszone śliwki, morele, siemię lniane, płatki zbożowe. Łatwostrawna dieta przy uchyłkach jelita grubego ułatwi wypróżnianie.

Pacjent cierpiący na uchyłki jelita grubego alkohol powinien znacznie ograniczyć. Do produktów przeciwwskazanych przy uchyłkach w jelitach zalicza się także czekoladę, kakao, tłuste mięso i wędliny, słodycze.

W aptekach dostępne są także suplementy błonnika oraz produkty zmiękczające stolec. Suplementy bardzo często wyprodukowane są z nasion babki płesznika lub zawierają specjalne żele, które wchłaniają wodę. Ich cena nie jest wysoka, więc można się w nie z łatwością zaopatrzyć.

Warto także zwrócić uwagę na higienę i sposób wypróżniania. Unikać należy oddawania stolca na siłę i długotrwałego napięcia. Nawet jeśli czujemy, że wypróżnienie nie było całkowite, lepiej wrócić za jakiś czas niż stale napinać mięśnie tłoczni brzusznej.

Nie powinno się wkładać palca do odbytu, gdyż może to spowodować uszkodzenia śluzówki i otarcia. Bezcelowe jest również zażywanie środków przeczyszczających, które nie pomagają w opróżnieniu uchyłków z kału, a to jest główny mechanizm tworzenia się zaparcia w tym wypadku.

Kobiety z chorobą uchyłkową jelit, aby wzmocnić i wspomóc pracę narządów miednicy mniejszej, mogą zdecydować się na założenie krążka dopochwowego (pierścienia wzmacniającego struktury miednicy małej), który jest indywidualnie dobierany dla każdej osoby i zakładany przez ginekologa po wcześniejszym zbadaniu i konsultacji.

Jak leczyć uchyłki odbytu?

Tylko duże uchyłki jelita grubego (powyżej 4 cm) dają objawy. Leczenie uchyłkowatości jelit powinno się rozpocząć po konsultacji z lekarzem, gdy dolegliwości są mocno nasilone i uciążliwe dla osoby chorej. Na uchyłki jelita stosuje się otręby, środki przeciwbólowe i przeciwskurczowe.

Chirurgiczne leczenie uchyłków jelita grubego zarezerwowane jest dla takich sytuacji, w których pomimo stosowania diety bogatej w błonnik, wypijania dużych ilości płynów w ciągu dnia, dbania o higienę wypróżnień, objawy nadal się utrzymują i są bardzo dokuczliwe dla chorego.

Jest wiele technik proponowanych zabiegów, które można wykonywać przez odbyt, przez pochwę, z dostępu pośredniego przez krocze, jak i od góry, przez powłokę brzucha. Decyzję o wyborze metody leczenia uchyłków odbytu podejmuje chirurg po konsultacji z ginekologiem.

Niekiedy, jeśli objawy u kobiety są ograniczone tylko do pochwy, leczenie może prowadzić wyłącznie ginekolog.

Leczenie zapalenia uchyłków jelita grubego przebiega w warunkach szpitalnych przy użyciu doustnego lub dożylnego antybiotyku i rygorystycznej diety.

Czytaj również: Szpitalne zapalenie płuc (SZP) – przyczyny, leczenie, rokowanie