Dysfunkcja zwieracza Oddiego po usunięciu woreczka – objawy i leczenie

Co to jest zwieracz Oddiego?

Zwieracz Oddiego jest mięśniem znajdującym się w obrębie brodawki Vatera, która jest zlokalizowana w dwunastnicy i stanowi miejsce ujścia przewodu trzustkowego oraz przewodu żółciowego wspólnego. Mięsień ten zależnie od potrzeb kurczy się oraz rozkurcza umożliwiając przez to odpływ żółci i soku trzustkowego przez wymienione przewody do światła dwunastnicy.

Strukturą anatomiczną umożliwiającą przepływ żółci oraz soku trzustkowego do światła dwunastnicy jest mięsień zwany zwieraczem Oddiego. Problem ten dotyczy głównie pacjentów, którzy mieli przeprowadzony zabieg usunięcia pęcherzyka żółciowego. Objawy tego schorzenia przypominają te występujące w zwężeniu dróg żółciowych lub w zapaleniu trzustki. Wstępne leczenie opiera się na farmakoterapii jednak część pacjentów wymaga leczenia zabiegowego.

Zobacz również: Gdzie boli trzustka?

Przyczyny dysfunkcji zwieracza Oddiego

Skutkiem zaburzeń struktury lub czynności zwieracza Oddiego jest nieprawidłowy przepływ soku trzustkowego oraz żółci. Dysfunkcja zwieracza Oddiego rozwija się najczęściej u pacjentów po cholecystektomii, czyli po usunięciu pęcherzyka żółciowego. Schorzenie to może dotyczyć chorych w każdym wieku, ale najczęściej dotyka dojrzałych kobiet. Z uwagi na to, jakie objawy dominują wyróżnić możemy 2 typy.

Typ żółciowy dysfunkcji zwieracza Oddiego – przeważają objawy zwężenia dróg żółciowych takie jak: ból nadbrzusza mogący promieniować do pleców, żółtaczka, świąd skóry, nudności, wymioty, jasna barwa stolca i ciemny mocz.

Typ trzustkowy z dominującymi objawami zapalenia trzustki. Objawia się on napadowym poposiłkowym bólem nadbrzusza, często towarzyszą temu epizody ostrego zapalenia trzustki charakteryzującego się oprócz silnych dolegliwości bólowych w nadbrzuszu także: gorączką, wymiotami, wzdęciem brzucha, bólami mięśniowymi, podbiegnięciami krwawymi wokół pępka (objaw Cullena) oraz podbiegnięciami krwawymi w okolicy lędźwiowej (objaw Grey Tunera).

Jakie są objawy dysfunkcji zwieracza Oddiego?

Typowym objawem dysfunkcji zwieracza Oddiego jest ból z prawej strony brzucha na górze. Ból nadbrzusza po usunięciu woreczka:

• najczęściej pojawia się jako ból lub kłucie z prawej strony brzucha;
• pojawia się nagle i może nawracać;
• trwa od kilkunastu minut do nawet kilku godzin;
• nasila się po jedzeniu;
• promieniuje do pleców, może być opasujący i obejmujący całe nadbrzusze;
• może wywoływać nudności i wymioty;

Dysfunkcji zwieracza Oddiego często towarzyszą również inne schorzenia przewodu pokarmowego obejmujące m.in. zespół jelita drażliwego.

Ból w prawym podżebrzu i w nadbrzuszu – jakie badania zrobić?

Rozpoznanie dysfunkcji zwieracza Oddiego jest trudne i wymaga specjalistycznych badań w szpitalu. Diagnostykę rozpoczyna się od zebrania wywiadu z pacjentem dotyczącego rodzaju dolegliwości, czasu ich trwania oraz od badania fizykalnego pacjenta, które często ujawnia tkliwość palpacyjną w nadbrzuszu lub ból w prawym podżebrzu.

Ważne jest również wykonanie badań laboratoryjnych obejmujących: enzymy wątrobowe, aktywność amylazy, lipazy w surowicy krwi. W dalszej kolejności przeprowadza się diagnostykę obrazową obejmującą USG, tomografię komputerową oraz badania endoskopowe w celu wykluczenia innych chorób.

Najważniejszym badaniem potwierdzającym rozpoznanie jest manometria zwieracza Oddiego. Metoda ta mimo skuteczności jest ciężko dostępna, inwazyjna oraz obciążona dużym ryzykiem powikłań m.in. ryzykiem ostrego zapalenia trzustki. Badanie to pozwala ocenić motorykę zwieracza.

Oprócz manometrii mamy jeszcze do dyspozycji badanie MRCP, czyli rezonans magnetyczny dróg żółciowych umożliwiający wykluczenie przewężeń i złogów w drogach żółciowych. Poza tym uwidocznienie ewentualnych zwężeń w przewodzie trzustkowym lub żółciowym wspólnym umożliwia badanie USG.

Leczenie dysfunkcji zwieracza Oddiego

Zmniejszenie nasilenia dolegliwości, czyli bólu w nadbrzuszu uzyskuje się często stosując leki takie jak: nifedypina i nitrogliceryna, ale leczenie farmakologiczne nie jest skuteczne w przypadku trwałego jego zwężenia.

U niektórych pacjentów wskazane jest leczenie zabiegowe obejmujące:

• sfinkteroplastykę, czyli chirurgiczną plastykę zwieracza Oddiego,
• papillotomię endoskopową polegającą na nacięciu zwieracza Oddiego.

Obecnie z uwagi na mniejszą liczbę powikłań, niższe koszty dominuje leczenie endoskopowe. Zdarza się jednak nie rzadko, że leczenie endoskopowe jest przyczyną ostrego zapalenia trzustki.

Niektórzy specjaliści rekomendują stosowanie kwasu dezoksycholowego. Wskazane jest także unikanie bogatych w tłuszcze posiłków.