Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego – przyczyny, objawy, leczenie

Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego

Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego (zapalenie woreczka żółciowego) to nagły stan zapalny rozwijający się najczęściej na tle kamicy pęcherzyka żółciowego. Obecność kamieni żółciowych stwierdza się u około 15–20% osób, 3–4 razy częściej u kobiet i w późniejszym wieku. Kamienie żółciowe powstają z wytrącających się składników żółci, takich jak cholesterol, bilirubina, sole kwasów żółciowych oraz białka. W zależności od przewagi danego składnika, mogą mieć barwę żółtą, brunatną, a nawet czarną.

Żółć jest substancją produkowaną przez wątrobę. Zawiera różne substancje, takie jak barwniki żółciowe, sole, cholesterol i lecytynę. Żółć jest wyprowadzana z wątroby za pomocą malutkich kanalików, tzw. kanalików żółciowych. Łączą się one w większe kanaliki i tworzą przewód żółciowy, wyprowadzający żółć z wątroby.

Sam pęcherzyk żółciowy położony jest pod wątrobą, w prawej górnej części jamy brzusznej. Jest to rodzaj kieszonki dla przewodu żółciowego, gdzie gromadzony jest zapas żółci. Pęcherzyk kurczy się, kiedy przyjmujemy pokarm i dzięki temu żółć wydzielana jest do przewodu żółciowego i z nim uchodzi do dwunastnicy.

Jakie są przyczyny powstawania kamieni żółciowych?

Na powstawanie kamieni wpływ mają czynniki genetyczne, otyłość, przyjmowanie estrogenów, wysokie stężenie trójglicerydów, długotrwałe żywienie pozajelitowe, ale także schorzenia towarzyszące: cukrzyca, mukowiscydoza, choroba Leśniowskiego-Crohna, marskość wątroby.

Kamienie żółciowe – objawy

Podstawowym i wiodącym objawem zapalenia pęcherzyka żółciowego jest kolka żółciowa.

Zapalenie pęcherzyka żółciowego objawy:

• nagły i silny ból brzucha, który utrzymuje się zazwyczaj przez kilka godzin,
• ból zlokalizowany w prawym podżebrzu,
• ból pojawiający się zazwyczaj po tłustym posiłku,
• wysoka gorączka z dreszczami,
• przyspieszenie tętna i oddechu,
• bladość powłok,
• wymioty,
• ból pojawiający się w czasie ucisku na brzuch (możliwe są objawy otrzewnowe, np. tzw. deskowaty brzuch).

W badaniach laboratoryjnych charakterystyczna jest wysoka leukocytoza oraz podwyższone wskaźniki stanu zapalnego.

Kamienie mogą nie dawać żadnych objawów nawet przez wiele lat, ale mogą też być przyczyną nagłych, nawracających ataków, tzw. kolki żółciowej. Jest to bardzo silny, ostry ból w prawym i środkowym nadbrzuszu, często promieniujący do łopatki lub ramienia. Powstaje na skutek zatkania przez kamień drogi odpływu żółci, co prowadzi do wzrostu ciśnienia w pęcherzyku żółciowym. Ból pojawia się zwykle po tłustym jedzeniu, ale czasem również bez żadnej przyczyny. Chorzy nie mogą poruszać się, ani wykonać głębokiego wdechu. Napad kolki trwa zwykle 5–6 godzin, mogą dołączyć się nudności i wymioty. Cofnięcie się złogu do pęcherzyka żółciowego lub przedostanie się go do przewodów żółciowych i dwunastnicy powoduje ustąpienie bólu.

Jeżeli ból utrzymuje się dłużej lub jest coraz silniejszy, pojawiają się dreszcze i gorączka, może to sugerować powikłanie w postaci ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego. Ciśnienie w jego wnętrzu narasta, pojawia się niedokrwienie ściany pęcherzyka, dołączają się miejscowe reakcje zapalne i zakażenie bakteryjne, najczęściej spowodowane bakterią Escherichia coli , Streptococcus faecalis lub Klebsiella. Chory jest zwykle w ciężkim stanie ogólnym, stwierdza się przyspieszenie tętna i oddechu, może wystąpić żółtaczka i objawy otrzewnowe związane z porażeniem jelit i zapaleniem otrzewnej. W badaniach laboratoryjnych obserwujemy zwiększoną ilość leukocytów, podwyższone białko CRP i OB, wzrost stężenia bilirubiny, wzrost aktywności enzymów AST, ALT i fosfatazy alkalicznej.

Rozpoznanie zwykle nie jest trudne, a potwierdza je badanie USG jamy brzusznej. Pozwala ono na uwidocznienie ponad 95% złogów o średnicy od 3 mm. Dawniej wykonywane zdjęcie RTG jamy brzusznej obecnie straciło na znaczeniu, tym bardziej że wykrywało tylko 20% tzw. kamieni cieniodajnych, czyli uwapnionych, a pozostałe można było uwidocznić dopiero po zastosowaniu środka kontrastowego.

Większość przypadków ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego jest spowodowana występowaniem kamieni w drogach żółciowych (kamica pęcherzyka żółciowego). Tylko 10% przypadków nie jest związanych z kamicą i wiąże się z inną ciężką chorobą ogólnoustrojową.

W niektórych przypadkach zapalenie pęcherzyka żółciowego może wystąpić jako powikłanie innych chorób ogólnoustrojowych. Dzieje się tak w przypadku posocznicy (kiedy bakterie krążące we krwi mogą zająć pęcherzyk), w niektórych chorobach pasożytniczych oraz w przebiegu ciężkich urazów brzucha.

Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego – inne przyczyny

Znany jest również pewien typ ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego, niezwiązany z obecnością kamienia, a pojawiający się w:

• przebiegu ciężkich urazów,
• oparzeniach zabiegów operacyjnych jamy brzusznej i ortopedycznych,
• cukrzycy,
• zakażeniach wirusowych, pasożytniczych, bakteryjnych,
• okresie okołoporodowym.

Mechanizm ich powstawania nie jest dokładnie poznany. Chory z ostrym zapaleniem pęcherzyka żółciowego wymaga pilnej obserwacji, nawadniania, wyrównywania zaburzeń elektrolitowych. Podawane są leki przeciwbólowe i rozkurczowe oraz antybiotyki o szerokim spektrum działania. U około 75% chorych leczenie zachowawcze daje ustąpienie objawów w ciągu kilku dni.

Usunięcie pęcherzyka żółciowego – cholecystektomia

Uważa się, że cholecystektomię należy wykonać w każdym przypadku kamiczego ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego, a z decyzją można zwlekać jedynie u osób starszych, poważnie obciążonych schorzeniami układu krążenia i oddechowego. Usunięcie pęcherzyka żółciowego jest wykonywane metodą klasyczną, a od wielu lat również laparoskopowo. Operacja jest konieczna także wtedy, gdy dojdzie do powikłań, takich jak martwica, ropniak czy perforacja pęcherzyka żółciowego.

Obliczono, że w ciągu pierwszego roku ponowny ostry epizod choroby może powtórzyć się u 25% chorych leczonych zachowawczo, a po 6 latach u 60% chorych.

Ostry stan zapalny może przejść również w zapalenie przewlekłe. Po cholecystektomii zostają upośledzone warunki zagęszczania i magazynowania żółci, a ponadto zawsze istnieje prawdopodobieństwo tworzenia się kamieni w drogach żółciowych. Istotne staje się więc przestrzeganie zaleceń żywieniowych. W diecie należy ograniczyć tłuszcze, a zwiększyć ilość węglowodanów.

Zaleca się 5 posiłków o umiarkowanej objętości. Najlepiej aby potrawy były gotowane, przygotowywane na parze, duszone bez smażenia, pieczone w folii. Nie zaleca się tłustych serów i mięs, tłustych i wędzonych wędlin, podrobów, ostrych przypraw, musztardy, majonezu, masła, smalcu, słoniny, jajecznicy, frytek, placków ziemniaczanych, rosołów, tłustych ryb i konserw rybnych w oleju. Objawy niestrawności może nasilać kapusta, kalafior, cebula, groch, fasola, słodycze, ciasta, napoje gazowane.

Powikłania po zapaleniu pęcherzyka żółciowego

Jeżeli leczenie zapalenia pęcherzyka żółciowego nie zostanie podjęte odpowiednio wcześnie, może dojść do powikłań, takich jak zakażenie zmienionego zapalnie pęcherzyka, ropniak pęcherzyka czy nawet pojawienie się zgorzeli. Sytuacje te są niebezpieczne, ponieważ mogą doprowadzić do zakażenia krwi, czyli posocznicy groźnej dla życia. Inne powikłania to: pękniecie pęcherzyka żółciowego (perforacja), wytworzenie przetoki, czyli kanału łączącego pęcherzyk z jelitem, przez który kamienie mogą się przedostać, spowodować zatkanie światła jelita i niedrożność.

Przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego

Nawroty ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego, a także wieloletnia, nieleczona kamica pęcherzyka żółciowego może u niektórych chorych doprowadzić do włóknienia, pogrubienia i zniekształcenia ściany pęcherzyka, co nazywa się jego przewlekłym zapaleniem.

W tym przypadku występują miernie nasilone dolegliwości bólowe brzucha, ale w każdym momencie może wystąpić zaostrzenie z typowymi objawami. W badaniu ultrasonograficznym pęcherzyk jest zniekształcony i ma pogrubiałą ścianę, a w jego wnętrzu widoczna jest gęsta żółć (błotko) oraz złogi.

W niektórych przypadkach może występować tak zwany pęcherzyk porcelanowy, w którym w ścianie występują złogi wapnia. Pęcherzyk porcelanowy zwiększa ryzyko rozwoju raka pęcherzyka żółciowego i jest wskazaniem do jego usunięcia.