POChP a zapalenie oskrzeli

Przyczyny POChP

Uzależnienie od tytoniu odpowiedzialne jest za blisko 90% przypadków rozwoju przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. U ponad 15% palaczy rozwija się POChP. Palenie papierosów skutkuje obecnością przewlekłego stanu zapalnego w obrębie dróg oddechowych, w którym działanie zawartych w leukocytach enzymów proteolitycznych może doprowadzić do trwałego uszkodzenia ściany oskrzeli.

Dochodzi do nadprodukcji śluzu i ograniczenia przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Upośledza to oczyszczanie rzęskowe (stąd wzrastać może ryzyko infekcji układu oddechowego, takich jak zapalenie oskrzeli i płuc), wymianę gazową i doprowadza w dalszej kolejności do rozdęcia płuc i rozwoju nadciśnienia płucnego.

Wśród innych, rzadszych przyczyn POChP wymieniane są:

• narażenie zawodowe na pyły i inne substancje drażniące,
• zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego,
• uwarunkowany genetycznie niedobór alfa1-antytrypsyny.

Objawy POChP

Chory na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc to częstokroć pacjent od wielu lat palący, zgłaszający się do lekarza z powodu przewlekłego kaszlu, zwykle z odkrztuszaniem gęstej plwociny. Chorym na POChP dokucza duszność (z początku wysiłkowa, jednak postępująca z czasem), a także zła tolerancja wysiłku fizycznego, łatwa męczliwość oraz często trudności w oddychaniu, polegające na konieczności włożenia dużego wysiłku w hiperwentylację konieczną do utrzymania prawidłowego utlenowania krwi krążącej.

W długo trwającej, ciężkiej POChP do objawów wynikających z procesu chorobowego toczącego się w układzie oddechowym mogą dołączyć się objawy prawokomorowej niewydolności serca, takie jak:

• obrzęki,
• nocne oddawanie moczu,
• tkliwość wątroby.

Leki stosowane w POChP

W leczeniu POChP najważniejsze jest, by pacjent nie był narażony na czynnik będący przyczyną choroby, a także na inne czynniki mogące być powodem jej zaostrzenia. Obejmuje to całkowite zaprzestanie palenia tytoniu (także palenia biernego), unikanie środowisk o dużym zanieczyszczeniu powietrza, a także zapobieganie infekcjom dróg oddechowych i ich powikłaniom poprzez szczepienie przeciwko grypie oraz przeciwko pneumokokom (szczególnie pacjentów powyżej 65 roku życia). Zalecenia te powinny być przestrzegane przez wszystkich chorych, u których rozpoznano przewlekłą obturacyjną chorobę płuc.

Wśród stosowanych w POChP leków najważniejsze są leki rozkurczające oskrzela oraz wziewne glikokortykosteroidy. Wybór leków uzależniony jest od stadium choroby, indywidualnych reakcji chorego oraz obecności chorób współistniejących.

Pośród leków rozkurczających oskrzela wyróżnia się następujące grupy:

• leki rozkurczające oskrzela:
  • β2-mimetyki wziewne:
    • długodziałające (LABA) – np. formoterol, salmeterol,
    • krótkodziałające (SABA) – np. fenoterol, salbutamol,
  • leki przeciwcholinergiczne wziewne – np. bromek ipratropium, tiotropium,
  • metyloksantyny – teofilina (zwłaszcza w preparacie o przedłużonym uwalnianiu),
• glikokortykosteroidy wziewne – wskazane u części pacjentów m.in. po to, aby zapobiegać zaostrzeniom.

U chorych, u których doszło do przewlekłej niewydolności oddechowej, istotna jest tlenoterapia. Zwiększa ona przeżywalność pacjentów, poprawia wydolność wysiłkową, korzystnie wpływa też na stan psychiczny chorych. Wdrożenie tlenoterapii bywa też konieczne w przypadku wystąpienia zaostrzenia choroby.

Zaostrzenie POChP

Zaostrzenie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc to nic innego jak nagłe nasilenie objawów choroby (kaszlu, duszności, odkrztuszania plwociny), które może wymagać wprowadzenia modyfikacji stosowanego leczenia. Wystąpienie zaostrzenia najczęściej spowodowane jest infekcją układu oddechowego, w tym zapaleniem oskrzeli lub zapaleniem płuc. Może też wynikać ze wzrostu narażenia na czynniki drażniące, np. zanieczyszczenie powietrza.

Ostre zapalenie oskrzeli to infekcja układu oddechowego przebiegająca z kaszlem i trwająca mniej niż 3 tygodnie. Najczęściej spowodowana jest zakażeniem wirusowym lub bakteryjnym. Przebiega z gorączką, a u pacjentów chorych na POChP może doprowadzić do nasilenia obecnego już kaszlu, wzrostu objętości odkrztuszanej plwociny lub zmiany jej charakteru. Dochodzić może także do wystąpienia lub nasilenia objawów niewydolności oddechowej (odzwierciedlone jest to w spadku saturacji oraz hipoksemii, stwierdzanej w wyniku badania pulsoksymetrii i gazometrii krwi tętniczej).

Leczenie zapalenia oskrzeli w POChP

W terapii zaostrzenia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc kluczowa jest ocena stanu pacjenta, która pozwala wnioskować o ewentualnej konieczności leczenia szpitalnego. U większości chorych konieczne jest zintensyfikowanie leczenia rozkurczającego oskrzela i leczenia przeciwzapalnego.

W przypadku, gdy zaostrzenia wynika z fuzji: POChP a zapalenie oskrzeli, nieodłączne może być wdrożenie antybiotykoterapii. Ostre zapalenie oskrzeli o etiologii wirusowej nie wymaga podawania antybiotyku. W przypadku zakażeń bakteryjnych konieczne jest podawanie leków z grupy penicylin (np. amoksycylina z kwasem klawulanowym) lub makrolidów. Antybiotykami drugiego wyboru są fluorochinolony.

Ponadto pacjent leczony w warunkach szpitalnych powinien w razie konieczności otrzymywać tlen. Niekiedy przed wdrożeniem antybiotykoterapii konieczne może być wykonanie posiewu plwociny i ocena wrażliwości wyhodowanych drobnoustrojów na leki.

Pamiętać należy, że każde zaostrzenie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc i wynikająca z niego modyfikacja leczenia powinny być każdorazowo konsultowane ze specjalistą.

Czytaj również: Szpitalne zapalenie płuc (SZP) – przyczyny, leczenie, rokowanie