Wypuklina (kręgosłupa) krążka międzykręgowego – objawy i leczenie wypukliny

Ból kręgosłupa – jakie zmiany są przyczyną?

Choroby kręgosłupa, w tym zwyrodnienie i towarzysząca mu dyskopatia, stanowią szeroką grupę schorzeń, której istotą są uszkodzenia w obrębie krążka międzykręgowego. Ten często potocznie określany jest przez pacjentów jako dysk.

Kiedy pojawia się ból kręgosłupa, bardzo często słyszymy – wypadł mi dysk. To bardzo obrazowe podejście do problemu. Krążek pod wpływem różnych schorzeń przemieszcza się i uciska na korzenie nerwowe, powoduje silne dolegliwości bólowe, a przez to znacznie ogranicza funkcjonowanie.

Różnego rodzaju dyskopatie kręgosłupa uznawane są za najczęstsze przyczyny dolegliwości bólowych i lokalizują się przede wszystkim w jego odcinku szyjnym oraz lędźwiowym. Stanowią one także jeden z najczęstszych powodów zgłaszania się do lekarza.

Choroby krążka międzykręgowego mogą występować w każdej grupie wiekowej, również u dzieci, ale zazwyczaj dotykają osób w średnim wieku oraz starszych – ze względu na zwiększony odsetek zachorowań na chorobę zwyrodnieniową w tych grupach wiekowych (około 30 proc. populacji w wieku 30–50 lat).

Sprawdź również: Drętwienie lewej ręki i palców lewej ręki

Wypuklina kręgosłupa – co to jest?

Większość pacjentów zastanawia się, czym się różni wypuklina od przepukliny kręgosłupa. Ta pierwsza w ogóle nie uciska na worek oponowy (w którym znajduje się rdzeń) lub uciska tylko w bardzo niewielkim stopniu.

Dlatego często zdarzają się opisy w wynikach tomografii komputerowej – wypuklina krążka międzykręgowego modelująca worek oponowy bez ucisku rdzenia. Oznacza to zazwyczaj nie tylko mniejsze dolegliwości bólowe, ale także łatwiejszy proces leczenia oraz większe szanse na uniknięcie operacji usunięcia krążka kręgowego.

Krążek międzykręgowy ma postać łącznotkankowej błony znajdującej się między kręgami kręgosłupa. Budują go dwie zasadnicze części składowe, mianowicie – jądro miażdżyste (miękkie, o konsystencji żelu) oraz zewnętrzny pierścień włóknisty (twarda struktura). Dysk pełni funkcje amortyzujące oraz stabilizujące pracę kręgosłupa.

Zobacz też: Ból kręgosłupa lędźwiowego promieniujący do nóg

Należy pamiętać, że do dyskopatii zaliczana jest każda nieprawidłowość dotycząca krążka międzykręgowego, niezależnie od przyczyny i rodzaju uszkodzenia. Jednymi z najczęstszych schorzeń krążka są przepuklina krążka międzykręgowego oraz wypuklina krążka międzykręgowego.

Do tworzenia się wpukliny krążka międzykręgowego dochodzi na skutek przesuwania się jądra miażdżystego krążka w którąkolwiek stronę, przy zachowanym pierścieniu włóknistym. Uszkodzeniu ulega tylko jądro miażdżyste, natomiast pierścień pozostaje nienaruszony.

Przesunięcie się części krążka z prawidłowego położenia poza obręb trzonów kręgów („wpuklanie się”) może prowadzić do ucisku nerwów rdzeniowych bądź samego rdzenia kręgowego (w zależności od kierunku wpuklania).

Z kolei przepuklina dysku (jądra miażdżystego krążka międzykręgowego), potocznie zwana wypadnięciem dysku, stanowi wynik przerwania pierścienia włóknistego, w rezultacie czego dochodzi do wypadania jądra miażdżystego do światła kanału rdzenia kręgowego, co wywołuje objawy kliniczne, przede wszystkim bardzo nasilone dolegliwości bólowe.

Przeczytaj również: Tomografia czy rezonans – które badanie wybrać?

Wypuklina krążka międzykręgowego – przyczyny

Główną przyczynę dyskopatii stanowią sytuacje, w których dochodzi do przeciążenia kręgosłupa. Wtedy też delikatna struktura, którą jest dysk, ulega zniszczeniu, stąd przepuklina lub wypuklina jądra miażdżystego. Do najczęstszych przyczyn zalicza się przede wszystkim:

• nieadekwatny do możliwości pacjenta wysiłek fizyczny, zwłaszcza nieumiejętne podnoszenie ciężarów (przy pochylonej mocno sylwetce do przodu i sięganiu po pakunek na wyprostowanych kolanach – dochodzi wówczas do zjawiska, które niektórzy określają jako wyciskanie kręgosłupa lub wyciskanie przepukliny);
• upadki;
• urazy poszczególnych odcinków kręgosłupa – np. wypuklina kręgosłupa szyjnego występuje częściej po urazach komunikacyjnych.

Przeczytaj też: Niedoczulica – przyczyny, objawy, leczenie

Przepuklina krążka międzykręgowego często uważana jest za pierwszy objaw choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa. Ponadto w patogenezie choroby wykazano rolę takich czynników, jak otyłość i brak aktywności ruchowej, zwłaszcza takiej, która prowadziłaby do wzmocnienia mięśni podłużnych grzbietu i mięśni brzucha – te dwie partie w sposób istotny stabilizują chory kręgosłup.

Czynnikiem sprzyjającym powstawaniu wypukliny w kręgosłupie jest narażenie na wibracje z otoczenia (np. podczas prowadzenia pojazdu). Niezwykle ważne są także predyspozycje genetyczne. Bardzo często tendencję do zwyrodnienia po prostu się dziedziczy, ma ją dziadek, ojciec i syn. U kobiet częstotliwość przypadków wzrasta, gdy stwierdzana jest osteoporoza.

Wypuklina kręgosłupa piersiowego może być efektem nabytych lub wrodzonych wad kręgosłupa, zwłaszcza skrzywień.

Czytaj również: Torbiel jądra – przyczyny, objawy, leczenie. Czy torbiel jądra jest groźna?

Jakie są objawy wypukliny kręgosłupa?

W diagnostyce dyskopatii zasadnicze znaczenie mają wywiad, badanie przedmiotowe z wnikliwym badaniem neurologicznym oraz badania obrazowe. Pacjent z wypukliną zgłasza ból kręgosłupa podczas chodzenia.

Dolegliwości zazwyczaj ustępują po przyjęciu pozycji embrionalnej (leżenia na boku z podkurczonymi nogami). Ulgę przynosi też delikatne przyciągnięcie ugiętych kolan do tułowia, także w pozycji leżącej.

Ból promieniuje do nóg, zwłaszcza do łydki. Może być odczuwany w okolicach pośladka. W ostrych przypadkach atak tak zwanej rwy kulszowej uniemożliwia normalne chodzenie. Wywołuje odruchowe napięcie mięśni grzbietu, co jeszcze bardziej nasila ból.

Lekarze, by potwierdzić, czy jest to wypuklina lub przepuklina kręgosłupa (na etapie rozmowy i badania trudno postawić taką diagnozę bez diagnostyki obrazowej), proszą o zrobienie prostego testu. Polega on na próbie uniesienia kończyny dolnej w pozycji leżącej. Bardzo silny ból kręgosłupa zazwyczaj uniemożliwia wykonanie tej czynności.

Uwypuklenie krążka międzykręgowego – jakie badania zrobić?

Podstawowym badaniem uwidaczniającym istnienie choroby krążka międzykręgowego jest badanie RTG kręgosłupa. W zależności od obrazu klinicznego oraz przyczyny schorzenia może zaistnieć potrzeba poszerzenia diagnostyki o badanie tomografii komputerowej (CT) bądź badanie rezonansu magnetycznego (MRI).

To ostatnie jest najlepszym elementem diagnostyki, gdyż pozwala uwidocznić delikatne struktury krążka międzykręgowego i jednoznacznie potwierdzić wypuklinę.

Oprócz bólu chorzy mogą zgłaszać lekarzowi objawy neurologiczne, np. niedowłady mięśni, zaburzenia czucia (uczucie drętwienia, mrowienia lub niedoczulica), osłabienie odruchów, osłabienie ruchów kończyny.

Najczęściej choremu przepisane zostaje doraźne leczenie przeciwbólowe (niesteroidowe leki przeciwzapalne, tramadol) oraz konsultacja neurologiczna. Oprócz wizyty u ortopedy, konieczna może okazać się konsultacja u neurologa i neurochirurga, ci specjaliści mogą zdecydować o operacji i usunięciu krążka kręgowego.

Często w opisie badania tomografii lub rezonansu pojawia się wskazanie, między którymi kręgami jest wypuklina. Opis ten składa się z dużych liter i cyfr – oznaczony przedział wskazuje na obecność patologii.

Przykładowe opisy mogą wyglądać tak:

• tylna wypuklina krążka międzykręgowego: C5–C6;
• na poziomie C4–C5 centralne wypukliny krążka międzykręgowego z osteofitami krawędzi;
• wypuklina tylna centralno-lewoboczna krążka międzykręgowego: L4–L5;
• wypuklina krążka: C7–C7.

Kręgosłup szyjny oznacza się jako C, piersiowy – Th, a lędźwiowy – L.

Wypuklina krążka międzykręgowego – leczenie

Postępowanie terapeutyczne uzależnione jest ściśle od rodzaju dyskopatii, dolegliwości pacjenta oraz obrazu zmian w badaniach obrazowych. Leczenie może mieć charakter zachowawczy lub operacyjny. Należy pamiętać, że zdecydowana większość chorych (aż 90 proc.) nie wymaga zabiegu neurochirurgicznego.

Ponadto u części osób dochodzi do samoistnego ustępowania dolegliwości związanych z dyskopatią. Niestety, w tej grupie chorych nawrotowość objawów jest wysoka, a kolejne incydenty wymagają zwykle leczenia.

Zachowawcze (bezoperacyjne) leczenie wypukliny kręgosłupa zarezerwowane jest przede wszystkim dla chorych, u których nie doszło do przerwania ciągłości zewnętrznego pierścienia włóknistego, czyli głównie dla pacjentów ze stwierdzoną wypukliną krążka międzykręgowego.

Ta forma terapii opiera się na stosowaniu dwóch uzupełniających się metod, mianowicie na doraźnej farmakoterapii dolegliwości bólowych i przeciwzapalnej (np. sterydy) oraz na zabiegach z zakresu fizjoterapii. Najbardziej popularne terapie stanowią masaże oraz leczenie poprzez ruch, np. metoda McKenziego.

Polega ona na wykonywaniu specjalnie dobranych ćwiczeń, które nie obciążają kręgosłupa oraz nauczaniu chorego prawidłowego poruszania się. W metodzie McKenziego dominują ćwiczenia wykonywane w pozycji leżącej, powtarzane wielokrotnie i niepowodujące bólu.

Jeżeli stan pacjenta nie kwalifikuje go do leczenia zachowawczego (np. występowanie objawów neurologicznych, wypuklina krążka międzykręgowego uciskająca worek oponowy) lub jest ono nieskuteczne, zazwyczaj pacjent zostaje skierowany na leczenie zabiegowe na oddział neurochirurgiczny.

Dolegliwości bólowe utrzymujące się ponad 6 tygodni czy niereagujące na terapię zachowawczą stanowią wskazanie do zabiegu. Rodzaj wykonywanej interwencji chirurgicznej zależy bezpośrednio od typu dyskopatii.

Wypuklina krążka kręgowego – kiedy operacja?

W przypadkach przepukliny, w których doszło do ucisku struktur nerwowych (np. nerwów rdzeniowych, korzeni nerwowych czy samego rdzenia kręgowego) przez uszkodzony krążek międzykręgowy, stosuje się tzw. discektomię (usunięcie jądra miażdżystego).

Z kolei gdy u pacjenta nie stwierdza się żadnych objawów neurologicznych w postaci niedowładów, nietrzymania moczu czy nasilonych zaburzeń czucia, a główną dolegliwość stanowi przewlekły ból kręgosłupa, poleca się metody mniej inwazyjne, tj. discektomię endoskopową, nukleoplastykę (usunięcie zmienionego fragmentu krążka) lub mikrodiscektomię. Jednak zabiegi te nie zawsze są w pełni skuteczne.

Do innych stosowanych obecnie metod należy przezskórna laserowa dekompresja krążka międzykręgowego (PLDD), gdzie za pomocą lasera wykonuje się ablację krążka, co powoduje zmniejszenie jego objętości i zlikwidowanie powstałego ucisku. Skuteczność tej metody wynosi około 75–80 proc.