Niedoczulica – przyczyny, objawy i leczenie hipestezji

Zaburzenia czucia a niedoczulica

Zaburzenia czucia i niedoczulica są częstymi objawami neurologicznymi. Towarzyszą wielu chorobom ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Mogą także występować w przebiegu innych schorzeń, które nie są związane z dysfunkcjami w obrębie układu nerwowego, np. w zaburzeniach elektrolitowych (np. hipokalcemia), niedoborach witamin, czy jako następstwo choroby alkoholowej.

Czucie stanowi zdolność zdrowego organizmu do odbierania, odczuwania i rozpoznawania bodźców, które docierają ze świata zewnętrznego, jak i z wnętrza ciała. W konsekwencji zapewnia to prawidłową reakcję na dany bodziec. Jest to jedna z najważniejszych podstawowych funkcji układu nerwowego. Czucie odbywa się dzięki odbieraniu wrażeń zmysłowych przez receptory zlokalizowane w różnych częściach ciała ludzkiego oraz przewodzeniu ich do czuciowych ośrodków nerwowych w mózgu.

Przyczyny niedoczulicy

Istnieje wiele przyczyn, mogących powodować objawy w postaci niedoczulicy. Natomiast istota hipestezji, niezależenie od czynnika sprawczego, jest taka sama i stanowi wynik uszkodzenia nerwów obwodowych (ich włókien czuciowych), bądź osłabienia pobudliwości zakończeń czuciowych tych nerwów. Najczęstszymi przyczynami zaburzeń czucia są schorzenia bezpośrednio dotyczące układu nerwowego. Do chorób, które mogą przebiegać z niedoczulicą, należą m.in.:

• urazy mechaniczne okolic ciała – jedną z konsekwencji doznania urazu przez pacjenta są zaburzenia czucia, nierzadko w formie niedoczulicy. Dochodzi do nich wówczas, gdy uszkodzone zostaną włókna czuciowe nerwów. Pacjent zgłasza wtedy upośledzenie odczuwania wrażeń zmysłowych okolicy ciała, która została dotknięta urazem. Niedoczulica danego rejonu ciała, powstała w wyniku urazów, może utrzymywać się przez wiele lat, nawet do końca życia;
• oparzenia (termiczne, chemiczne i elektryczne) skóry, przebiegające z uszkodzeniem nerwów czuciowych;
• niedoczulica miejsca operowanego – dochodzi do niej w wyniku działania znieczulenia podanego w trakcie zabiegu (trwa ona wówczas maksymalnie do kilku – kilkunastu godzin, w zależności od rodzaju zastosowanego anestetyku), bądź na skutek uszkodzenia jatrogennego (czyli niecelowego uszkodzenia spowodowanego działaniem medycznym, np. przecięcie przez chirurga podczas operacji nerwów odpowiedzialnych za czucie);
• czynniki toksyczne oraz zatrucia (np. zatrucia ołowiem, alkoholizm);
• działania uboczne stosowanych leków (np. sertralina, sildalafil tzw. viagra, niektóre leki przeciwnowotworowe, leki przeciwgruźlicze);
• niedobór witaminy B6 i B12,
• neuropatie zapalne (np. o podłożu autoimmunologicznym – zespół Guillaina-Barre);
• neuropatie będące następstwem zaburzeń metabolicznych, np. uszkodzenie nerwów w przebiegu wieloletniej, niekontrolowanej bądź źle leczonej cukrzycy;
• inne choroby przewlekłe: amyloidoza, niedoczynność tarczycy;
• choroby układowe (np. toczeń układowy, twardzina, reumatoidalne zapalenie stawów);
• miażdżyca naczyń krwionośnych;
• choroby zakaźne (np. AIDS, błonica, półpasiec);
• nowotwory (np. szpiczak mnogi);
• stwardnienie rozsiane;
• schorzenia uszkadzające ośrodkowy układ nerwowy (zwłaszcza zmiany zlokalizowane w płatach ciemieniowych – tzw. zespół płata ciemieniowego, przebiegający z połowiczą niedoczulicą strony ciała przeciwnej do miejsca uszkodzenia), np. udar niedokrwienny mózgu, udar krwotoczny mózgu.

Diagnostyka i leczenie niedoczulicy

Niedoczulica może stanowić zwiastun poważnych zaburzeń, mających wpływ na zdrowie oraz życie osoby chorej, dlatego też nie należy lekceważyć jej objawów. Nagle pojawiające się, utrzymujące się bądź nawracające tego typu dolegliwości, wymagają konsultacji lekarskiej – początkowo z lekarzem rodzinnym, który zaproponuje adekwatne do przypadku pacjenta dalsze postępowanie. Najczęściej chorzy trafiają w konsekwencji do poradni neurologicznej.

Najważniejsze znaczenie w diagnostyce przyczyn zaburzeń czucia ma rzetelnie zebrany wywiad oraz wnikliwe badanie neurologiczne i ogólnolekarskie chorego. Na tej podstawie lekarz podejmuje dalsze kroki diagnostyczne i zleca odpowiednie badania, mające potwierdzić najbardziej prawdopodobną przyczynę niedoczulicy. Jeżeli podejrzewa się u chorego przyczynę pochodzenia ośrodkowego, pomocne może być wykonanie badań neuroobrazowych, tj. tomografii komputerowej głowy lub rezonansu magnetycznego.

Ze względu na to, że hipestezja może być spowodowana przez wiele schorzeń, zasadniczym postępowaniem terapeutycznym jest leczenie choroby podstawowej. Jeżeli niedoczulica stanowi wynik interakcji polekowych, konieczne może być odstawienie leku i zamiana na inny preparat lub zmniejszenie jego dawki. W przypadkach, gdy zaburzenia czucia wywołane są niedoborami witamin, stosuje się odpowiednią ich suplementację. Natomiast głównym leczeniem w niedoczulicy występującej w przebiegu alkoholizmu jest bezwzględne zaprzestanie picia. Z kolei terapia neuropatii cukrzycowych polega głównie na prawidłowej kontroli stężenia glukozy we krwi za pomocą doustnych leków przeciwcukrzycowych lub insuliny i leczeniu chorób współistniejących, zwiększających ryzyko neuropatii (zwalczanie otyłości, farmakoterapia nadciśnienia tętniczego). Również inne zaburzenia endokrynologiczne wymagają odpowiedniego postępowania farmakologicznego, np. w niedoczynności tarczycy stosuje się suplementację L-tyroksyną.

Leczenie zaburzeń czucia będących skutkiem urazów mechanicznych czy powikłań pooperacyjnych opiera się przede wszystkim na specjalnie dobranej do potrzeb pacjenta rehabilitacji.