Grypa azjatycka – historia, przebieg, charakterystyka

Grypa – najgroźniejsza choroba na świecie?

Wśród epidemii XX wieku grypa atakowała ludzkość wielokrotnie, a ze względu na trwające w tym okresie dwie wojny światowe duża część dokumentów uległa zniszczeniu, więc dokładne odtworzenie statystyk jest obecnie niemożliwe.

Do największych pandemii grypy zalicza się:

• grypę „hiszpankę”, która zaczęła się pod koniec I wojny światowej i trwała do 1920 r. W jej wyniku śmierć poniosło od 40 do 50 milionów ludzi. Uchodzi za najcięższą pandemię grypy ze wszystkich znanych;

• kolejną pandemię grypy, która wybuchła w Chinach, choć nieoficjalnie dzieli się ją na dwie części – grypa azjatycka panowała w latach 1956-1958, z kolei grypa Hong-Kong uderzyła w 1978 r. i trwała do 1980 r. Zostały wywołane odpowiednio przez wirusa grypy AH2N2 oraz AH3N2, stanowiących mieszaninę materiału genetycznego wirusa grypy ludzkiej i grypy ptasiej.

Oczywiście nie są to jedyne przypadki pandemii grypy. Warto wskazać chociażby na samą grypę świńską lub ptasią, które – choć zabijały głównie zwierzęta – zebrały żniwo także wśród ludzi. Szacuje się, że świńska grypa była przyczyną śmierci około pół miliona osób.

W okresach wcześniejszych pandemie grypy również występowały. Wystarczy wspomnieć grypę rosyjską, który wybuchła w 1781 r. Ilość ofiar śmiertelnych jest niemożliwa do oszacowania ze względu na brak danych. Kolejna pandemia grypy szerzyła śmierć również w Rosji, pociągając ze sobą około 1 milion istnień.

Dlaczego wirus grypy atakował częściej i na większą skalę kraje azjatyckie? Przypuszcza się, że przyczyna leży w bardzo dużych i starych (liczących sobie tysiące lat) skupiskach ludzkich, a także nacisku na hodowlę i związanym z nią zagrożeniem epidemiologicznymi ze strony zwierząt.

Historia grypy azjatyckiej

Pierwsze ognisko grypy azjatyckiej pojawiło się w prowincji Kuejczou w południowych Chinach. Zwiększona liczba zachorowań została odnotowana w trzecim tygodniu lutego, choć dokładna data początku epidemii nie jest znana – postuluje się koniec 1956 lub początek 1957 roku.

Choć w tamtym czasie Chiny nie były jeszcze częścią WHO, informacje o szybko wzrastającej liczbie chorych szybko wydostały się na zewnątrz. Ogniska zakażeń, które początkowo były obecne w Hongkongu i Singapurze, pojawiły się również w Indonezji, na Filipinach i w Japonii, a także w Tajwanie.

Wirus grypy Hong-Kong w Polsce

Nazwa „grypa azjatycka” może być myląca, ponieważ za pośrednictwem transportu lotniczego wirus bardzo szybko trafił do Europy oraz Ameryki Północnej. Ameryka Południowa i Australia ucierpiały w znacznie mniejszym stopniu. W Polsce stan epidemii z powodu wirusa ogłoszono w styczniu 1969 r. – najpierw w Warszawie, a następnie w Poznaniu i w Łodzi. Ze źródeł wynika, że zjadliwość wirusa była na tyle duża, że chorowało nawet do 80% osób dorosłych. Odwołano imprezy masowe. Niestety, leczenie grypy azjatyckiej w Polsce było utrudnione ze względu na brak dostępu do zalecanych w ówczesnym czasie leków, jak polopiryna czy pyramidon.

Wirus grypy Hong-Kong sparaliżował funkcjonowanie społeczeństwa. Choć władze początkowo nie podejmowały skoncentrowanych działań, Polacy dobrowolnie unikali transportu publicznego, zgromadzeń publicznych i lokali gastronomicznych. Masowe zachorowania sparaliżowały przemysł i szkolnictwo, przeciążona służba zdrowia znalazła się w bardzo ciężkiej sytuacji. Przejściowo brakowało nawet karetek, które miałyby dostarczać chorych do szpitali.

Ten sam wirus, który był przyczyną grypy Hong-Kong, zaatakował Polskę jeszcze dwukrotnie – w 1970 r. oraz w 1972 r., choć już na mniejszą skalę.

Kto jest najbardziej narażony na zakażenie wirusem grypy? Co czeka nas w przyszłości?

Postęp medycyny i opracowanie coraz efektywniejszych metod leczenia powodują, że zdecydowana większość przypadków masowych zakażeń nie wydaje się tak niebezpieczna, jak pandemie w czasach średniowiecza. Źródła nie sugerują, ile zgonów wywołała grypa hiszpanka w Polsce (w samej Warszawie było to blisko 2 tysiące osób), ale na świecie śmiertelność sięgnęła nawet 100 milionów ludzi. Dla porównania, grypa azjatycka była odpowiedzialna za około 2 miliony zgonów, a grypa Hong-Kong – około 1 miliona osób.

Warto zdawać sobie sprawę, że w określonych grupach społecznych śmiertelność wirusa grypy utrzymuje się na wysokim poziomie. Dotyczy to zwłaszcza:

• osób w podeszłym wieku;
• pacjentów, u których występują różnego rodzaju choroby współistniejące (np. choroby serca i układu krążenia, choroby nowotworowe, cukrzyca);
• osób z obniżoną odpornością.

We wszystkich tych przypadkach istnieje zwiększone ryzyko powikłań lub nawet zgonu, a szczepionki zwykle okazują się mniej efektywne niż w przypadku „standardowych pacjentów”. Zdecydowana większość państw rozwiniętych boryka się też ze zjawiskiem stopniowego starzenia się społeczeństwa.

Choć średnia długość życia ludzi stopniowo się wydłuża, nie zmienia to faktu, że kolejne epidemie mogą stworzyć istotne ryzyko dla naszego gatunku. Niedawna pandemia COVID-19 pokazała, że nawet społeczeństwa wysoko rozwinięte mogą zostać sparaliżowane w zaledwie kilka tygodni.

Można z dużą dozą prawdopodobieństwa założyć, że nie była to ostatnia epidemia, jaka dotknęła ludzkość.

Z tego względu tak istotna jest profilaktyka zdrowotna. Regularne wykonywanie badań pozwala wykryć z odpowiednim wyprzedzeniem ewentualne problemy zdrowotne i zmniejszyć ryzyko powikłań z powodu grypy. Duże znaczenie ma także utrzymywanie zdrowego trybu życia oraz zbilansowanej diety przez cały rok. Dzięki temu w okresach przejściowych (np. pod koniec stycznia), kiedy organizm jest szczególnie wyeksponowany na działanie patogenów, choroby zdarzają się rzadziej i przebiegają lżej.